Het versterken van de biodiversiteit is een van de belangrijkste uitdagingen in onze Brabantse steden. Daarom organiseerde Kunstloc Brabant afgelopen donderdag het symposium ‘Heel Brabant ontwerpt natuurinclusief! Jij toch ook?’. Een inspirerende dag vol tips en tricks over natuurinclusieve bouw met daarbinnen een belangrijke rol voor ontwerpers en kunstenaars. Voor welke uitdagingen staan we en hoe kunnen kunst en verbeeldingskracht bijdragen aan meer biodiversiteit in de stad? MEST was erbij en ging in gesprek met de experts.
Geschreven door: Elmay Claassen
Het belang van verschillende perspectieven
Het symposium vond plaats in De Nieuwe Veste en werd georganiseerd in samenwerking met Vogelbescherming Nederland, Zoogdiervereniging en gemeente Breda. Daar trapte wethouder Paul de Beer om half tien de dag af. “Er zijn in Breda enorme kansen om de openbare ruimte te vergroenen en bij te dragen aan meer biodiversiteit, maar dan moeten we dat wél op een manier doen waar we niet over tien jaar spijt van krijgen,” vertelde hij tijdens zijn openingswoord. “Het samenspel tussen alle verschillende perspectieven is heel belangrijk en daar zijn dit soort bijeenkomsten zo belangrijk voor.” In de ochtend was plaats voor een reeks inspirerende lezingen en in de middag werden de verschillende perspectieven aan elkaar gekoppeld. Dat gebeurde door middel van werksessies rond thema’s als architectuur, storytelling, conceptontwikkeling en maatregelen.
Moderator Frank van Pamelen op het podium tijdens het symposium | Door: Vita Hommersen
Toolbox natuurinclusief bouwen
Jip Louwe Kooijmans (Vogelbescherming Nederland) en Herman Limpens (Zoogdiervereniging) vertelden tijdens hun gezamenlijke lezing over het initiatief bouwnatuurinclusief.nl. Deze toolbox is ontwikkeld voor iedereen die aan de slag wil met natuurinclusief bouwen en bevat veel kennis van architecten, projectontwikkelaars en meer betrokkenen. Dat is nodig, want de manier waarop wij ons landschap inrichten bepaalt welke soorten ergens kunnen voorkomen en welke zullen verdwijnen. Herman: “Openbaar groen is nodig voor het behoud van diersoorten, maar ook voor onszelf. Investeren in groene kwaliteit levert veel meer op dan alleen maar een mooi plaatje.” De toolbox is voorzien van veel praktische tips over bijvoorbeeld het plaatsen van gierzwaluwstenen, inbouwstenen voor vleermuizen en openbaar groen. Ook doet Herman een belangrijke oproep: “Gebruik de website, stel vragen en deel het geleerde ook weer met ons. Daar leert iedereen van en alleen op die manier komen we samen verder.”
Samen leven met de natuur
Na de lezing praten we nog even door met Jip. Hij vertelt: “Door de sterke stedelijke groei zijn stadsvogels aanvankelijk in aantal toegenomen, maar hoewel steden nog steeds groeien, nemen stadsvogels nu in aantal af. Dat is zonde, want dat hoeft helemaal niet. Als we onze steden natuurinclusief inrichten, kunnen we zelf ergens comfortabel wonen en vogels ook.” De Vogelbescherming werkt er hard aan om die urgentie voelbaar te maken onder het brede publiek.
Jip: “Als we iets geleerd hebben van de coronacrisis, is het wel dat we als samenleving in staat zijn samen te gaan voor een langetermijndoel. Zo zou het met natuurinclusief bouwen ook moeten zijn. We weten dat het moet en we moeten het nu gewoon gaan doen. Natuurinclusief bouwen is helemaal niet iets nieuws, maar het is iets wat we door de tijd heen een beetje vergeten zijn. In de Ottomaanse tijd werden al moskeeën gebouwd met daarin openingen om onderdak te geven aan vogels.”
Jip ziet een grote rol voor ontwerpers en kunstenaars om voor deze transitie te zorgen. “We moeten ervoor zorgen dat de juiste materialen beschikbaar zijn, maar het gebouw staat ook in een ruimte en heeft een relatie met zijn omgeving. De ontwerper speelt daar een belangrijke rol in. De bouw moet vernieuwen en een groot deel daarvan zal bij de creatieve geesten vandaan moeten komen. Sommige ontwerpers zijn daarin al heel vooruitstrevend.”
De taak van de ontwerper
Ontwerpers en kunstenaars zijn met hun creatieve ontwerpen van grote waarde binnen het natuurinclusief denken en bouwen. Op het symposium kwam het perspectief van de ontwerper ook ruimschoots aan bod. Zo pitchte ontwerper Merel van der Linden een aantal van haar ontwerpen, waaronder ‘WILD’. Het gaat om een afgesloten terrein dat ‘terug wordt gegeven aan de aarde’. Merel: “Door letterlijk een stukje natuur in de stad terug te geven in gedwongen en afgesloten vorm, wil ik een groot statement maken. Het stelt de betekenis van natuur in de stad ter discussie. Hoe vrij is de natuur om zijn gang te gaan? We zijn geneigd om in de binnenstad iedere vierkante meter in te richten ten behoeve van de mens.” Merel hoopt mensen met dit ontwerp bewust te maken van de positie van de mens ten opzichte van de natuur. Als ontwerper laat ze het bredere publiek nadenken over dit soort maatschappelijke uitdagingen, zodat mensen ook zelf aan de slag gaan. “Als ontwerpers hebben wij de taak om de mogelijkheden te laten zien, vooral bij dit soort grote uitdagingen.”
Ontwerp 'WILD' van Merel van der Linden
De rol van verbeeldingskracht
Ook uit Merels verhaal blijkt hoe belangrijk de samenwerking vanuit verschillende perspectieven is als het om natuurinclusieve bouw gaat. “Mede dankzij creatieve ontwerpen is het hip geworden om ecologisch te bouwen. Verbeeldingskracht en esthetiek zijn essentieel om het bij een breder publiek in de smaak te laten vallen. Wij kunnen van iets ‘sufs’ iets maken wat iedereen graag wil hebben. Op zo’n manier zou het dus ook normaler kunnen worden om standaard een vleermuiskast in je tuin te zetten.” Volgens Merel hebben ontwerpers ook een informatieve rol. “De informatiecomponent is van enorm belang. Ik probeer vaak een leerzaam aspect toe te voegen of een link te leggen naar de historie. Zo creëer je een totaalbeleving.”
Uit het gesprek met Merel wordt duidelijk dat het symposium voor veel verbinding en kennisdeling zorgt. “Herman vroeg mij of ik ook vleermuiskasten kan verwerken in een van mijn ontwerpen die ik pitchte. Daar had ik helemaal niet over nagedacht, omdat dat ontwerp specifiek is gemaakt voor een weidevogelgebied. Dat laat zien dat het super belangrijk is om in gesprek te blijven met de experts en de mogelijkheden met hen te verkennen. We moeten elkaar tijdens het ontwerpproces betrekken om zo samen de langetermijndoelen te kunnen bereiken.”
Toolbox natuurinclusief bouwen
Meer ontdekken over biodiversiteit en natuurinclusief bouwen? Op de nationale Landschapstriënnale 2021 staan op tien verschillende locaties allerlei onderwerpen centraal rondom de inrichting, het gebruik en de beleving van het landschap.
Wil je meer informatie over de toolbox natuurinclusief bouwen? Bekijk dan deze site.
Elmay Claassen
Freelance redacteur en tekstschrijver
