In gesprek met: het Groot Letterfestival

Op 10 april vond het Groot Letterfestival in Eindhoven plaats, een coproductie van Vitalis Zorg Groep en de Literaire Salon. Het festival is een literatuurevenement voor mensen van 0 tot en met 100 jaar. Grote namen, nieuwe talenten en de bewoners van de zorgcentra Vitalis Wilgenhof en Peppelrode: allen staan ze deze dag als artiest op het podium. De huiskamers, liften en gangen van de verzorgingshuizen worden gebruikt als podia voor het voordragen van verhalen. Het festival wil met literatuur en de combinatie van jonge, oude en bekende mensen de grenzen tussen binnen en buiten opheffen.

Noortje: 'Verzorgingshuizen worden vaak gezien als enge plekken waar mensen niet graag naartoe gaan. Tegenwoordig zijn het mooie, lichte huizen met een breed kunst- en cultuurprogramma.' Het festival probeert mensen dan ook over deze onzichtbare drempel heen te tillen. 'Daarnaast willen we gewoon een literatuurfestival voor de stad Eindhoven zijn!'

Transitie  

Het festival heeft twee hoofdlocaties. Over een van deze twee locaties, Vitalis Wilgenhof, is de organisatie dit jaar erg tevreden. Het huis kent een verzorgafdeling, een verpleegafdeling en residentieel wonen. De combinatie van deze drie woonvormen onder één dak dragen positief bij aan de interesse, het enthousiasme en de fysieke aanwezigheid van de ouderen tijdens het festival. Het festival is hier dan ook goed ontvangen. Over de andere locatie, Vitalis Peppelrode, is de organisatie dit jaar minder tevreden: 'Vorige editie was het de hoofdlocatie van het festival. Dat was toen een groot succes', vertelt Noortje. 'Maar in de afgelopen twee jaar is het huis veranderd van een verzorgingshuis naar een verpleeghuis. Het hele focuspunt was anders.'

Het programma dat we dit jaar in Peppelrode hebben opgevoerd paste niet meer binnen de locatie, waardoor het niet goed werd opgepakt door de bewoners zelf. Die hebben behoefte aan kleine huiskameroptredens op hun eigen verdieping, waar ze automatisch aan deelnemen door gewoon in hun eigen kamer aanwezig te zijn.

Tijdens deze editie bestond er dan ook een groot verschil tussen de twee locaties, wat opviel bij de bezoekers: 'Die vonden het niet te vergelijken met de eerste editie. Er zaten bij Peppelrode maar tien bewoners in de zaal. Bij Wilgenhof was een derde gevuld met bewoners van het huis zelf.' Voor de volgende keer is het essentieel om een andere insteek te nemen voor Peppelrode. 'Veel kleinschaliger en nog meer naar de bewoners toe dan dat we nu hebben gedaan.' De transitie die de huizen zelf doormaken zal daarbij directer meegenomen worden binnen de programmering van het festival: 'De manier waarop we de bewoners en hun familieleden betrekken moeten we hier goed op gaan afstemmen.' Een balans creëren tussen klein houden enerzijds en aantrekken anderzijds is dan ook een belangrijk focuspunt voor komende editie.

Het verhaal

Om deze balans te bereiken wil het Groot Letterfestival het 'festivalgevoel' al in een vroegtijdig stadium laten leven binnen de verzorgingshuizen. Noortjes eigen enthousiasme is terug te voeren naar zeven jaar geleden, toen ze het initiatief opperde om de literatuur binnen de huizen meer te doen laten gelden. 'Vitalis had al hele mooie kunst en cultuurprogramma's, maar het literaire gedeelte was er nog niet', legt Noortje uit. 'En dat terwijl de mensen die het meeste lezen vrouwen van boven de zestig zijn. In verzorgingshuizen moeten dus in principe veel lezers wonen!' Noortje leest tijdens haar Literaire Salon maandelijks verhalen en gedichten voor aan de ouderen. Rond elk thema komen er bij de ouderen verhalen naar boven, waar ze al jaren niet meer aan hebben gedacht. Met deze verhalen wilde Noortje iets gaan doen: 'Een van de projecten die daar uit voort is gekomen is het Groot Letterfestival.' Maar naast haar eigen enthousiasme, dat van de rest van de organisatie en van partners (boekhandel van Piere, Bibliotheek Eindhoven, ontwerpbureau Volle-Kracht en literair productiehuis Winterthuis, waar Noortje vanaf nu haar werk onderbrengt) staat het plezier van de ouderen én het plezier van de verzorging zelf voorop. Dit jaar heeft de organisatie gebruik gemaakt van receptenkaarten, om het festivalgevoel bij de verzorging en de ouderen aan te wakkeren.

Net zoals je bij de dokter een recept voor medicijnen krijgt, waren onze Groot Letterfestival recepten het toegangsbewijs voor het festival. De verzorging kon de recepten uitdelen aan mensen die wel een oppepper konden gebruiken.

Toch is het dit jaar nog niet optimaal gelukt om het team van Peppelrode mee te krijgen. Volgens Noortje moeten ze de volgende keer nog meer in gaan spelen op de wensen van de bewoners. Hierbij is het een doel om het team binnen de zorgcentra vanaf managementniveau enthousiast te maken: 'Als je die eenmaal mee hebt, dan lukt het gewoon!'

Programmering

Een belangrijk inzicht voor het Groot Letterfestival is om de focus van het festival inhoudelijk nog meer bij de verhalen zelf te leggen: 'Deze verhalen staan tijdens het festival centraal. Van de ouderen, van de schrijvers, van de bezoekers, en de verhalen van het verzorgingshuis zelf,' aldus Noortje. 'Dit willen we meer naar buiten gaan brengen in de programmering en publiciteit. Het meest gewaardeerde onderdeel was toen de ouderen zelf op het podium stonden. Hier moeten de programma's volgende keer nog meer op in gaan spelen.' Daarnaast is het van belang dat de producties goed bij het festival aansluiten. De grote namen die geboekt worden, onder andere om het publiek over de drempel heen te krijgen, bleken dit jaar niet allemaal even goed bij het festival te passen: 'Ook daarbij moeten we beter gaan kijken wat aansluit bij het festival zelf, en wat niet.' Een bewuste programmering is dan ook een aandachtspunt voor volgende keer. Idee‘n zijn hierbij meer dan welkom: 'Je zit er zelf zo diep in dat het heel lastig is om met een beetje afstand te kunnen kijken. Iedereen let op andere dingen, de een valt totaal iets anders op dan de ander. Hoe meer mensen feedback geven, hoe beter.'

Toekomstperspectief

Door de jaren heen zijn er veel projecten in de aanloop naar het festival toe ontstaan. 'We hebben inmiddels zoveel projecten dat er steeds meer interesse komt vanuit het hele land. We zijn echt landelijk aan het uitrollen, met dank aan de bijdrage van Brabant C!' Door deze projecten is het focuspunt van het festival verlegd. Waar Noortje in eerste instantie begon omdat er nog geen literair festival in Eindhoven bestond, gaat het festival steeds meer dienen als podium voor de verhalen van ouderen. Noortje is blij met deze ontwikkeling: 'Het belangrijkste is dat de manier waarop wij tegen ouderen aankijken moet veranderen. In Nederland is het zo dat ouderen geregeld worden afgeschreven en de ouderen voelen dit zelf enorm.' Dit idee wordt binnen het festival volledig aan de kant geschoven: 'Het is zo mooi om eens te belichten wat ze ons nog kunnen bieden, wat we van ze kunnen leren en welke verhalen ze ons nog kunnen vertellen.' Bovendien knappen de ouderen hier enorm van op en scheelt het zelfs in de kosten voor medicatie.

Er is een arts in Londen die danslessen voorschrijft in plaats van antidepressiva: er is zoveel te halen binnen de kunst & cultuur projecten! Dat is mijn grootste drijfveer.

Volgens Noortje kunnen we een voorbeeld nemen aan Curaao, waar ouderen juist heel centraal staan. 'Als er problemen of vragen zijn dan geven de ouderen antwoord en raad. Dat stukje, dat zou ik graag als voorbeeld aan Nederland laten zien.' De organisatie kan dan ook al vertellen dat er een editie van het festival plaats zal gaan vinden op Curaao zelf, wat een grote stap zal zijn om het doel uiteindelijk te gaan verwezenlijken.

Meer weten, lezen en zien over de vorderingen van het Groot Letterfestival? Bezoek de sites www.grootletterfestival.nl en  www.ouderenverhalenplatform.nl.