Kansen en uitdagingen voor jonge ontwerpers: zelfvertrouwen en grip op werkproces

Op 22 oktober komt een groep van zo’n vijftig ontwerpers, coaches en betrokkenen vanuit fondsen en onderwijs bijeen om deze kansen en uitdagingen te bespreken. Opbrengsten van deze interactieve bijeenkomst worden na afloop onder meer meegenomen in een onderzoek (van Designforum onder begeleiding van TU/e) rond stress in het creatieve proces. De uitkomsten en toekomstvragen samengevat: 

Arlette Kerkhof, Programmamanager Creatief Ondernemerschap aan de HKU, ziet bij studenten dat de maatschappelijke vraagstukken die nu spelen, soms een belasting zijn. “De studenten zijn opgeleid met het idee dat zij die problemen op hun schouders moeten nemen, dat zij daar een oplossing voor kunnen bieden. Daar moeten we vanaf. Ontwerpers en makers kunnen bijdragen, maar hoeven niet alles op te lossen. Daarom is het zo belangrijk om dit te bespreken mét ontwerpers.”

Ontwerper Katinka Feijs deelt: “De wereld gaat steeds sneller. Overal zijn prikkels en is er reclame. We gaan zelfs sneller lopen. Daar ben ik wel gevoelig voor en dat zorgt ook voor stress.”

Bespreekbaar maken

Ook Jos Hardeman, onderzoeker en directeur van Designforum ziet waar ontwerpers tegenaan lopen. Als projectleider van talentontwikkelingstraject Design to Market ziet ze van dichtbij hoe het vak de laatste jaren verandert. “Makers stellen hoge eisen aan zichzelf én worden in toenemende mate ingezet op maatschappelijke thema’s. Die verantwoordelijkheid voelen ze sterk, dat zorgt voor prestatiedruk. Terwijl juist het welzijn en de performance voorop staan. Daarom is het belangrijk hier onderzoek naar te doen en dit bespreekbaar te maken.”

“Er is een bepaalde geaccepteerde stress ingeslopen in onze maatschappij. Natuurlijk is het tot op bepaalde hoogte goed om stress te hebben; dat zorgt ervoor dat je beter presteert. Maar er is een omslagpunt. Daarna put het je uit en soms stappen ontwerpers dan zelfs even uit het vak. Stress goed reguleren is essentieel”, zegt Jos.

Belangrijke thema's

Jos doet, samen met partnerorganisaties op het gebied van talentontwikkeling, onderzoek naar de creatieve kracht in transities. Het onderzoek richt zich vooral op zzp ontwerpers met een werkervaring van één tot zeven jaar. Uit de interviews die Jos tot nu toe heeft afgenomen, komt een aantal thema’s bovendrijven, die relevant zijn voor stress onder ontwerpers. Van tijdsdruk en communicatie met opdrachtgevers tot het in teamverband werken versus autonoom werken.

Tijdens de bijeenkomst krijgen de aanwezigen deze thema’s, in de vorm van twaalf dilemma’s, voor zich en kiezen ze daar gezamenlijk via een stemronde de zes meest aansprekende uit. Deze bespreken ze in kleine groepjes. Zij kijken waar kansen en uitdagingen liggen en komen van daaruit voor elk van de dilemma’s tot een nieuwe vraagstelling. 

Dilemma 1

Ontwerpers weten hoe zij zich professioneel willen ontwikkelen en bouwen op basis daarvan gericht een professioneel netwerk op/ Ontwerpers weten niet hoe zij zich willen ontwikkelen en vinden het moeilijk (hebben weerstand) om keuzes te maken op dat gebied

Coach Meike van Zandvoort vertelt namens haar groepje: “Wij vroegen ons vooral af hoe ontwerpers reflecteren op hun eigen ontwikkeling. Hebben ze daar tools voor? En bereikt de kennis die er is bij verschillende fondsen ook de juiste doelgroep? Dat lijkt ons vooral relevant: onderzoeken hoe de beschikbare tools en kennis voor professionele ontwikkeling van ontwerpers hen ook echt bereiken.

Een ander groepje komt vanuit dit dilemma tot de kernvraag: Welke impact wil je als ontwerper maken?

Dilemma 2

De grote behoefte aan autonomie van ontwerpers kan de effectiviteit van hun samenwerking met andere teamleden in de weg staan/ Ontwerpers zijn echte ‘teamplayers’ en kunnen in een samenwerking met teamleden optimaal ‘halen & brengen’

Voor dit dilemma is het vooral van belang om balans te vinden, deelt de groep. “Te veel van het een, gaat ten koste van het ander. Bewustzijn van de waarde die je als ontwerper representeert is hierbij essentieel. Tegelijkertijd moet je ook weten hoe je die waarde overdraagbaar kan maken in uiteenlopende contexten. Het gaat niet alleen om wat jij maakt. Je doet het samen met je team. Spreek je dezelfde taal? Zijn er aannames waar je eerst over moet praten? Op één lijn zitten binnen een team is heel belangrijk. Daarom de vraag: Hoe zorg je voor vertrouwen in jezelf, zodat je dit kunt overdragen aan je opdrachtgever?

Dilemma 3

Ontwerpers moeten meer kennis hebben over gedragsverandering om hun toegevoegde waarde in een veranderproces te vergroten/ Ontwerpers hoeven geen kennis te hebben over gedragsverandering om hun toegevoegde waarde in een veranderproces te vergroten

“Door te leren hoe je zélf denkt en doordat je inzicht hebt in de basisprincipes van psychologie, begrijp je beter hoe jouw opdrachtgever in elkaar zit. Als je snapt waarom mensen doen wat ze doen, kun je effectiever samenwerken”. Volgens deze groep mag deze kennis al in de opleiding worden meegegeven. Daarom komen ze met de vraag: Hoe kun je basispsychologie in het curriculum verwerken om studenten kennis over gedragsverandering, intuïtie en zelfbewustzijn mee te geven die ze als professional kunnen inzetten in het ontwerpproces?

Dilemma 4

Ontwerpers doen er goed aan om bestaande kwalitatieve onderzoeksmethoden in hun aanpak toe te passen, voor een groeiend vertrouwen van opdrachtgevers in de output/ De kracht van ontwerpers is dat zij ieder op eigen manier onderzoek doen en op basis daarvan tot output komen en opdrachtgevers moeten de kwaliteit daarvan maar vertrouwen

“Als je je eigen methode kiest en daarop vertrouwt, kun je dat ook uitdragen. Er is ruimte voor vernieuwing als je je eigen methode kiest”, deelt een van de groepjes. “Als je een goede mindset hebt en vertrouwt op wat je kunt, dan kun je dat duidelijk overbrengen en communiceren. Daar liggen kansen en uitdagingen”. De vraag is: Hoe vind je als ontwerper je eigen (methodische) aanpak en hoe vertaal je die naar je opdrachtgever? Hoe stel je de grenzen en mogelijkheden?

“Hoe zorg je voor dat vertrouwen in jezelf? Als je je eigen methode helder hebt en rust uitstraalt, helpt dat al.” Jos voegt toe: “Ontwerpers hebben vaak moeite om iets te gebruiken wat er al is. Ze willen vaak wegblijven van bestaande methodes, omdat ze getraind zijn in zelf nieuwe oplossingen te bedenken.”

Het kan helpen om met je eigen methode te laten zien waar je voor staat. Chloë Neeleman, projectleider bij het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, geeft aan dat het heel goed is om als ontwerper je eigen onderzoeksmethodes te ontwikkelen en je hiermee te profileren. 

Een andere groep geeft aan dat opdrachtgevers erop mogen vertrouwen dat ontwerpers hun eigen kracht hebben. ”Je mag hierin ook grenzen stellen als ontwerper”. De vraag die hieruit voortkomt is: Hoe kunnen we ontwerpers helpen een goede balans te vinden tussen bestaande en eigen methodes?

Dilemma 5

Ontwerpers moeten meer oog hebben voor de actuele behoeften van een opdrachtgever/ Ontwerpers moeten vooral oog hebben voor de toekomstige behoeften van een opdrachtgever

“Er ligt een gezamenlijke behoefte bij de ontwerper en opdrachtgever. Je mag de kritische vriend zijn als opdrachtnemer”, geeft een van de groepen aan. “Vaak begint de vraag bij een actuele behoefte en hoop je als ontwerper dat er een lange termijn samenwerking uitkomt. Het liefst wil je dus vijftig tot honderd jaar vooruitdenken. Daarin is eigen initiatief heel belangrijk. Neem de opdrachtgever mee in je denkwijze. Daar komt deze vraag uit: Hoe breng je verschillende tijdlijnen (vijf, vijftig, honderd jaar) in je opdracht bij elkaar?

Dilemma 6

Ontwerpers kunnen meer duidelijkheid bieden over wat ze gaan opleveren/ Ontwerpers kunnen geen duidelijkheid bieden over wat ze gaan opleveren

Volgens ontwerper en designconsultant Jeffrey Heiligers is het belangrijk om je eigen proces helder te hebben, voordat je een opdracht aanneemt. “Ik werk in fases. Eerst inspireren, aftasten wat ik met een onderwerp kan, daarna volgt pas een concreet plan. Als je die fasering duidelijk aangeeft bij de opdrachtgever, weet hij ook wat te verwachten. Maak voor jezelf inzichtelijk hoe je proces in elkaar zit, dan kun je dat uitdragen”. 

“In de communicatie is vaak nog een brug te slaan van ontwerpers naar niet-ontwerpers. Heldere communicatie is essentieel. Ook bij het onderwijs ligt een rol om hiervoor tools mee te geven. De vraag bij dit dilemma: Hoe kan het onderwijs tools en inzichten bieden om fasen uit het creatieve proces te definiëren, waarmee ontwerpers meer duidelijkheid kunnen bieden over wat ze kunnen opleveren?

De rode draad

“In de dilemma’s, kansen en denkrichtingen die we met elkaar hebben besproken, hoor ik veel terugkerende thema’s”, vat moderator Marsha Simon de bijeenkomst samen. “We hebben hier samen in een creatief proces gezeten, op zoek naar antwoorden en nieuwe vragen rond stress en het creatieve proces. Heldere communicatie is nodig, de kwaliteiten die jij als persoon en ontwerper inbrengt zijn essentieel, maar vooral staan voor wie je bent en wat je uitdraagt is relevant.”

Voor vervolgstappen is het van belang extra handvaten te bieden aan ontwerpers en aandacht te vragen voor deze onderwerpen, in het onderwijs, vanuit coaches en onder ontwerpers. Zoals illustrator Lou Smits de middag afsluit: “Ik vind het fijn te horen dat ik er niet alleen in ben. Ik ben niet de enige met stress. We staan er samen voor.”