Kunstloc onderzoekt al een aantal jaar hoe hedendaagse kunst kan bijdragen aan het behoud van Brabants erfgoed door hier nieuwe belevingen aan toe te voegen. Verbeeldingskracht speelt daarbij een verbindende rol. Kunstloc Brabant sprak hier samen met de TU-Delft over op het onlangs gehouden internationale congres Fortified Heritage in Green and Blue – a European Sustainable Solution.
Landkunst op de Zuiderwaterlinie – nieuwe ervaringen bij erfgoed
Dit congres werd op 13 januari georganiseerd door EFFORTS, de Europese Federatie van gefortificeerde locaties. Een van de projecten die tijdens het congres werd uitgelicht, is ‘Landkunst op de Zuiderwaterlinie’. Voor 121 erfgoedvakbroeders en -zusters uit 23 verschillende landen ging er een wereld open. Kunstloc en de TU-Delft vertelden over hun projecten met jonge kunstenaars en (landschaps-)ontwerpers langs de Zuiderwaterlinie; over de nieuwe vormen van gebruik, beleving en participatie die zij ontwikkelden samen met partners uit het gebied.
Onbekend terrein in Europa
Zo vragen Kunstloc en TU-Delft net-afgestudeerde, jonge kunstenaars of landschapsstudenten een kunstwerk te creëren of onderzoek te doen naar een specifiek thema langs de Zuiderwaterlinie. Deze thema’s gaan over biodiversiteit, klimaat- en watermanagement of recreatie in relatie tot het erfgoed. De kunstwerken en ontwerpen vertellen over hoe het landschap door de tijd heen is ervaren, hoe het is ingebed in de lokale geschiedenis en bieden verrassende en veelbelovende toekomstbeelden. Inwoners en bezoekers worden actief betrokken bij hun eigen landschap en erfgoed, terwijl ze reflecteren op de kunstwerken/ontwerpen en hun verhaal. Met ondersteuning van Kunstloc en de TU-Delft ontwikkelen deze jonge kunstenaars en ontwerpers hun talent ‘on the job’.
Deze manier van participatie is nog weinig bekend in Europa en sprak bij de deelnemers van het congres tot de verbeelding. “I loved that. Slightly crazy, very Dutch. I wish that we could do more of that thing in the UK. I’m looking forward to being able to visit the Netherlands again soon”, schreef een deelnemer van het congres.
Landkunst op de Zuiderwaterlinie
De Zuiderwaterlinie is de oudste, grootste en meest gebruikte verdedigingslinie in Nederland. Provincie Noord-Brabant wil dit erfgoed voor de toekomst behouden en ontwikkelen en koppelt het aan grote uitdagingen op het gebied van ruimtelijke planning, klimaat en natuurbeheer, toerisme, architectuur en kunst. Kunstloc ontwikkelt verschillende methodes om dit erfgoed ‘levend’ te maken met hedendaagse kunst en ontwerp, het ‘op een andere manier’ te laten beleven door inwoners en bezoekers. En daarbij wordt het experiment niet geschuwd.
Het project Landkunst op de Zuiderwaterlinie bestaat uit verschillende activiteiten, die Kunstloc organiseert met verschillende partners in het gebied. Je kunt dan denken aan Staatsbosbeheer, Waterschappen, gemeentes, ondernemers, natuur of cultuurorganisaties, en het onderwijs. Met Landkunst wordt de identiteit van het landschap en wat erin verborgen ligt, zichtbaar en leefbaar gemaakt door verbeeldingskracht. Zo creëren we betrokkenheid, participatie van inwoners en bezoekers en draagvlak voor een betekenisvolle ontwikkeling van het gebied en het erfgoed.
Verschillende kunstvormen en activiteiten
Door verschillende kunstvormen, communicatiemiddelen en activiteiten in te zetten, van permanente kunstwerken in het landschap tot tijdelijke, wordt door de kunstenaars een breed publiek aangesproken.
Een greep uit verschillende recente activiteiten
- Elf jonge auteurs schreven gedichten over de elf vestingsteden van de Zuiderwaterlinie en deze zijn gepubliceerd in het cultureel tijdschrift Zuiderlucht in een oplage van 15.000 stuks.
- De kunsttentoonstellingen “Landkunst op de Zuiderwaterlinie”, telkens op een andere bijzondere locatie, hebben wandel- en fietstochten met de app Brabant Vertelt.
- Er worden speciale muziekstukken gecomponeerd en in het landschap zijn opera’s opgevoerd. Tijdens de feestelijke Mars (tijdens het Europees jaar van het Erfgoed) liepen honderden wandelaars langs de linie gedurende een week, terwijl ze met de fanfare muziek maakten. Het kunstwerk ‘Niet vechten maar hechten’ van kunstenaar Tijs Rooijakkers, een grote houten naald met een blauwe draad als verbindend element, werd als een banier meegedragen. Zo werd de verbinding van geschiedenis, cultuur en natuur van de Zuiderwaterlinie gesymboliseerd. De verbinding van het verleden, heden en de toekomst.
foto: Tijs Rooijakkers, Niet vechten, maar hechten, 2018, fotograaf: TEAM MAPITO Frans van den Bemd
Historisch Legerkamp Willem I
Die verbinding wordt ook gezocht in Oirschot. Verscholen in de bossen op de Oostelbeerse Heide liggen de resten van een militair legerkamp van Koning Willem I uit 1832-1834. Wandelaars en fietsers gaan er nietsvermoedend aan voorbij. Zij beseffen niet dat hier destijds tienduizend soldaten verbleven, troepen van de noordelijke Nederlanden. Vanwege de afscheiding van België van het Koninkrijk der Nederlanden, werd deze ‘linnen stad’ nabij Oirschot ingericht. De bewogen en bijzondere geschiedenis van deze plek wil men op eigentijdse wijze beleefbaar en zichtbaar maken. Het gebied dient ontsloten te worden met wandel- en fietspaden, bewegwijzering en beeldende objecten of landschappelijke ingrepen die het publiek een bijzondere ervaring geven van wat hier eens was. In samenwerking met Kunstloc Brabant hebben 4 kunstenaars een ontwerp gemaakt. Rob Sweere is de uiteindelijke winnaar met zijn ontwerp Time Tube, dat in 2022 wordt uitgevoerd.
Ontwerp Time Tube van Rob Sweere
Wil je meer weten over hoe hedendaagse kunst, ontwerp en participatie een rol kunnen spelen bij jouw erfgoed?
Neem contact met ons op.
