De tijd waarin we leven, vraagt om flexibiliteit en nieuwe kansen. Verbeeldingskracht inzetten, is een mooie manier om tegenslagen en veranderingen aan te kunnen. Door corona staan veel sectoren op hun kop, dus ook de kunst- en cultuursector. Wat betekent dat voor het onderwijs, culturele instellingen en beleidsmakers? Tijdens de Inspiratiedag Cultuureducatie maakten we een pas op de plaats om het daarover te hebben.
Betekenis geven
Cultuureducatie kan veel voor het onderwijs betekenen, volgens onderwijskundige kunst en cultuur Astrid Rass. Het biedt een manier om vanuit je eigen ervaringen de wereld om je heen te leren begrijpen en vat op te krijgen. Een leerling die leert filmen, dansen of lezen, verbreedt zijn kijk op het leven. Daarnaast bestaat cultuureducatie uit drie bouwstenen. Leerlingen leren betekenis geven aan hun eigen en andermans leven, maken toekomstdromen door met kunst bezig te zijn. Ze oefenen allerlei vaardigheden in het maken en meemaken en leren waarde toe te kennen aan werk. En ze leren materialen en technieken om hun lichaam te gebruiken.
Veranderingen in cultuur door de pandemie
De impact van corona op leerlingen (en de samenleving) is groot. Eenzaamheid, onzekerheid, rust en flexibiliteit zijn termen die veel aanwezigen noemen als het over deze periode gaat. Minder ‘moeten’ en een nieuwe rol voor cultuureducatie zijn ook duidelijke uitkomsten. Een signaal dat kunst en cultuur belangrijk zijn en aansluiten bij de behoefte aan betekenisgeving en reflectie in de maatschappij, is duidelijk.
Voor gezelschap Corpo Máquina Society, dat werkt vanuit het idee dat kunst een cruciaal onderdeel is van ons ‘mens-zijn’ en dat in ieder mens een danser schuilt, is het maakproces meer centraal komen te staan. “Voorstellingen gingen door de lockdown niet meer door, dus toen zijn we anders gaan werken. Meer samenwerken met instellingen in de directe omgeving, onder andere met scholen. Zo werkten we als onderdeel van het maakproces van Bolistas met groepen jongens die we op voetbalveldjes enthousiast gemaakt hebben; ze laten zien wat er speelt bij hen. De energie teruggeven aan de mensen die die willen ontvangen. Het maakproces staat voorop en niet het resultaat”, vertelt algemeen directeur Heleen Volman.
Tijdens de lockdown stond het cultuuronderwijs bij de Stichting Openbare Basisscholen in Helmond niet stil. “We werken al lang met Cultuureducatie met Kwaliteit en hebben goed contact met Kunstkwartier en CultuurContact voor het cultuuraanbod. Daardoor konden we snel schakelen”, vertelt bovenschools cultuurcoördinator Marvin Corneille. “We zijn door ons cultuuronderwijs juist gewend om oplossingsgericht te werken en hebben daarbij een mediabureau ingeschakeld dat ons hielp bij het inrichten van online lessen en juist ook culturele activiteiten. De scholen hielpen elkaar onderling en we hadden een kwalitatief goed online cultuuraanbod. We hebben kennis vergaard en die nemen we weer mee op de scholen. We zijn technisch vaardiger geworden en flexibel.”
Een blik op Het Nationaal Programma Onderwijs (NPO)
Dit programma van de rijksoverheid helpt scholen leervertragingen door corona in te halen. Eén van de doelgebieden in het NPO is ‘sociaal-emotionele en fysieke ontwikkeling van de leerling’. Kan cultuureducatie hierin een rol spelen?
Extra gelden die beschikbaar komen, zijn heel welkom in het onderwijs, maar er moet wel een plan gemaakt worden om die gelden goed te besteden. Wanneer er geen plan voor de lange termijn achter zit, voelt het geld al snel als een dode mus. Om je cultuureducatie bestendig te maken met die extra gelden, kun je bijvoorbeeld inzetten op professionalisering, volgens aanwezige leraren.
Leefachterstand
De leefachterstand wegwerken is meer essentieel dan de leerachterstand inhalen. Meer op naschoolse cultuureducatie inzetten en leerlingen hun talenten laten ontwikkelen, aldus Marvin. Er is te weinig aandacht geweest voor betekenisgeving en gevoel in de afgelopen tijd, laat Astrid weten. Er mag meer stilgestaan worden daarbij en scholen mogen daar juist op inzetten met hun NPO-gelden. Kunst kan daar een grote rol in spelen.
Bij de NPO-gelden is er een verschil tussen het primair en het voortgezet onderwijs, volgens aanwezige leerkrachten en Astrid. In het primair onderwijs zet men in op vakdocenten, personeel en portfolio-ontwikkeling en in het voortgezet onderwijs meer op de activiteiten bij de kunstvakken. De culturele instellingen betrekken bij het vormgeven van je visie is ook belangrijk. Daarnaast is communicatie binnen de school en de directeur meekrijgen een voorwaarde.
Veerkracht
We zien allemaal het belang van kunst en cultuur in het onderwijs. Er is een stroom van creativiteit op gang gekomen in de maatschappij, op scholen en bij individuen, maar het is ook noodzakelijk om meer te vertragen. Door corona is bij Marvin meer ruimte gekomen om te experimenteren op school en daarna te reflecteren. De keuzes die we maken, zijn nu gebaseerd op: wat is er écht belangrijk? Meer ontmoeten en uitwisselen, daar hebben we behoefte aan, maar leerkrachten worden veelal ook overvraagd. Een wij-gevoel vasthouden is daarin een mooie gedachte. Je staat er niet alleen voor.
De inspiratiedag gemist?
Of wil jij de dag nog eens rustig terug kijken? Dan kan via deze videoregistratie.
De Inspiratiedag ‘Terug de vloer op – kansen voor kunst in het onderwijs’ vond op 9 november 2021 plaats bij Theater Het Speelhuis in Helmond en werd georganiseerd door Kunstloc Brabant, Kunstkwartier Helmond en CultuurContact
Meer weten over kansen voor cultuureducatie in onzekere tijden?
Neem contact met ons op.
