Kunstenaar in het onderwijs: tips & trucs

Maak een plan

In het onderwijs is chronisch gebrek aan tijd. Het is daarom super belangrijk om eerst duidelijk te krijgen wat de school en de kinderen aan jouw bijdrage zullen hebben. Wat is de meerwaarde voor hen? “Doe je het alleen voor de extra inkomsten? Laat het dan vooral zitten,” adviseert Simone Dresens. Want zonder een goed plan kom je er gewoon echt niet tussen. Simone is freelance design educator en consulent Voortgezet Onderwijs bij de Cultuurwinkel.  

Maar waar begin je dan? Dresens: “Onderzoek hoe je jouw ideeën kunt koppelen aan wat de school wil dat de kinderen leren.  Bijvoorbeeld: past je project misschien bij een specifiek lesprogramma of vak?” Ga om hier achter te komen praten met de docenten en verdiep je in de ambities van een school.  

Daarnaast zijn er heel praktische hulpmiddelen die je op weg kunnen helpen. Zoals bijvoorbeeld De Culturele Ladekast en de De Cultuur Loper. Deze tools zijn vooral op gericht op scholen. Ze helpen docenten namelijk om te bepalen hoe ze cultuureducatie op een goede manier kunnen inbedden in hun onderwijsprogramma. Maar jij als kunstenaar haalt hier net zo goed nuttige informatie uit: wat kan belangrijk zijn voor scholen en voor leerlingen? En sluit jouw idee hier op een bepaalde manier op aan?  

Leer je doelgroep kennen

Google het woord ‘didactiek’ en je komt op een waslijst met publicaties. Waar begin je? Hoe kom je erachter hoe kinderen leren, wat ze aankunnen en welke methode bij hun belevingswereld past?  

Theorie is handig, vindt grafisch ontwerper Stef Verberk, maar het meeste leer je toch echt via trial and error. Test je programma of product met de kinderen in de praktijk. Verberk studeerde vorig jaar af aan AKV|St. Joost met ‘Knikker coding’, een product waarmee kinderen in de basisonderwijs spelenderwijs leren over de basisbeginselen van programmeren. “Toen ik met het idee voor knikker-coding in mijn hoofd zat, ben ik er gewoon aan begonnen. Vervolgens ben ik het samen met docenten en met kinderen gaan uitproberen. Ik kijk en luister goed naar wat ik van de kinderen terug krijg: begrijpen ze wat de bedoeling is? Vinden ze het leuk? Leren ze ervan? Die feedback verwerkte ik vervolgens in een verbeterde versie van mijn product.”   

Er zijn trouwens ook leertrajecten waarmee je je als kunstenaar kunt voorbereiden op het werken met leerlingen. Zo start BKKC vanaf april met de cursus ‘van kunstenaar tot collega’, waar je leert wat je het onderwijs als maker of creatief ondernemer te bieden hebt.   

Zorg dat je zichtbaar bent

In onze provincie wordt kunst- en cultuureducatie voor een belangrijk deel gecoördineerd door intermediairs. In elke stad zit wel zo’n bureau. Zo is dat in Breda de Cultuurwinkel, in Eindhoven is dat het Cultuurstation, en Brabant-breed is dat Kunstbalie. Het is goed om met deze partijen kennis te maken. Want als ze weten wat je precies doet, dan kunnen ze je inschakelen wanneer ze denken dat je bij een school of bij een programma past. Zo ging dat bij ‘Ja, natúúrlijk’ ook, vertelt Harm Hofmans die vanuit Kunstbalie de expositie heeft samengesteld. “De regie tijdens het inrichten van ‘Ja, natúúrlijk’ lag heel duidelijk bij Kunstbalie. Wij hebben de kunstenaars gescout op basis van het werk dat ze maken.”  

Samenwerking met een intermediair of met bijvoorbeeld een museum maakt de kans van slagen bovendien groter. Dat komt omdat zo’n bureau een groot netwerk van scholen heeft opgebouwd, waarvan jij misschien wel gebruik zou kunnen maken. Mooie bijkomstigheid is dat de kans groot is dat het programma of het product dat je gemaakt hebt, bij meer dan één school kan worden uitgevoerd.  

Ben je bewust van je Unique Selling Points

Weleens gehoord van de ‘21st century skills’? Dat zijn dé vaardigheden die nodig zijn om kinderen van nu goed voor te bereiden op hun toekomst. Dat besef sijpelt nu ook langzaamaan door in de gelederen van de scholen. Een belangrijke skill is het vermogen om creatief te denken. “Kunstenaars kunnen deze vaardigheid perfect op kinderen over brengen,” meent Simone. “Zij doen namelijk niet anders. Kunstenaars worstelen in hun hoofd continu met creatieve processen.” Wie beter dan een kunstenaar kan kinderen iets leren over creativiteit?  

Als het goed wordt aangepakt, dan kan een les van een kunstenaar bovendien bijzonder boeiend zijn voor kinderen. Vivian van Gaal (coördinator educatie bij MU): “Voor de kinderen kan een kunstenaar echt een soort rolmodel zijn. Zo’n les maakt indruk: het is echt! Dan heeft het zin, want zo’n indruk blijft in de hoofden van de kinderen hangen. Zo’n leerervaring blijft ze altijd bij.”