We staan voor een grote opgave: de energietransitie. In 2050 moet de provincie Noord-Brabant volledig energieneutraal zijn. Hoe krijgen we dat voor elkaar? Hermelinde van Xanten (Kunstloc Brabant): “Om met echte ideeën te komen, moet je buiten de gebaande paden denken. Het loont om bij dit soort vragen meteen met kunstenaars en ontwerpers om tafel te gaan.”
- Geschreven door Iris van den Boezem
“De impact die de energietransitie heeft op onze leefomgeving en op hoe mensen functioneren, dus op hoe je woont en hoe je leeft, die is heel groot,” zegt Peter van Oers, projectleider van ECCO. ECCO is een samenwerkingsverband van landschapsorganisatie Het Groene Woud en vijf Brabantse gemeenten, dat lokale en regionale initiatieven rond de energietransitie slim aan elkaar verbindt en ondersteunt. “Juist de creatieve sector is hierbij van grote toegevoegde waarde. Kunstenaars kunnen mensen buiten hun geijkte patronen laten kijken,” meent Peter. Bij een vraagstuk als de energietransitie zeggen mensen wel: ‘daar wil ik iets mee’, maar als het puntje bij paaltje komt blijft actie vaak achterwege. Peter: “Kunstenaars kunnen hen verleiden en aansporen om écht iets te gaan doen.”
Verbeelding in de energietransitie
Tot frustratie van Hermelinde van Xanten - adviseur kunst en ruimte bij Kunstloc Brabant - werden kunstenaars en ontwerpers tot vorig jaar nog maar mondjesmaat bij de energietransitie betrokken. Daarom schreef Kunstloc een prijsvraag uit - onder de noemer Energy meets the Arts - speciaal gericht op dit vraagstuk. “Je kunt natuurlijk bedenken: er moeten een x aantal zonnepanelen op daken of in weilanden bijkomen om aan de eisen van de energietransitie te voldoen. Maar dat is niet genoeg,” legt Hermelinde uit. “Om met echte ideeën voor zo’n grote uitdaging te komen, moet je buiten de gebaande paden kunnen denken. Want is er eigenlijk wel draagvlak voor zoveel zonnepanelen? Kan het niet op een andere manier? Met de prijsvraag wilden we de kansen en de impact laten zien die creatieve en artistieke professionals kunnen hebben op de ontwikkelingen in de energietransitie, waarbij verbeelding een cruciale rol speelt.
”Het doel van de prijsvraag was niet alleen om ideeën op te halen, maar ook om partijen binnen en buiten de kunst- en cultuursector aan elkaar te verbinden. “Wat we nu doen - en dat is misschien wel het belangrijkste - is dat we deelnemende kunstenaars en ontwerpers helpen partners en stakeholders te vinden. Een ontwerp moet uiteindelijk ook echt uitgevoerd kunnen worden,” legt Hermelinde uit. Lachend wijst ze naar Peter: “En zo kwamen we bij jou terecht”.
Winnende ontwerp Energy meets the Arts door Caro Agterberg
Vreemde eend
Het was voor de partners en de belangstellenden in ECCO toch even wennen, herinnert Peter zich, dat er tijdens een bijeenkomst over de energietransitie over kunst werd gesproken. Kunstenaars, wat moesten ze daar nu mee? “September vorig jaar gingen we van start. Tijdens de startbijeenkomst hebben we Energy meets the Arts toen maar gewoon in het programma gestopt. Maar het was wel een beetje een vreemde eend in de bijt.” Voor de mensen die naar de bijeenkomst kwamen - voornamelijk ambtenaren, agrariërs, mensen van energiecoöperaties, bestuurders, medewerkers van maatschappelijke organisaties - was samenwerken met kunstenaars en ontwerpers dus nog niet zo voor de hand liggend.Tijdens de startbijeenkomst van ECCO werd onder andere Dutch Blue, het kunstwerk van winnares Caro Agterberg aan de partners en geïnteresseerden gepresenteerd. “Wat Caro doet, het ‘schilderen’ met zonnepanelen, dat viel buiten de verbeelding van de toehoorders. Aan zoiets hadden ze nog nooit gedacht, wat een idee! Bovendien valt het redelijk makkelijk te realiseren. Dat spreekt dus meteen aan,” meent Peter. “Een veld vol met van die zwarte vlakken, daar zit niemand op te wachten. Maar als zo’n zonneveld ineens een mooie afbeelding is, dan wordt het meteen een ander verhaal. Je zorgt ervoor dat de omgeving waarin mensen leven en recreëren, prettiger wordt.” En laat dat nu precies zijn wat de partners van ECCO belangrijk vinden. “Het werkte,” lacht Peter. “Bij de gemeente Meierijstad - één van onze partners - bleek toen toch wel degelijk interesse te zijn voor samenwerking met de creatieve sector.”
Van concept naar uitwerking
Interesse is één ding, doorpakken is een ander. Nooit eerder is het uitbannen van fossiele brandstoffen op zo’n grote schaal aangepakt als nu. “Kunstloc Brabant ondersteunt gemeenten en andere partijen bij dit soort samenwerkingen met kunstenaars en ontwerpers,” legt Hermelinde uit. Dat is ook het geval bij de gemeente Meierijstad, waar naar aanleiding van die eerste enthousiaste reactie op het ontwerp van ontwerpster Caro Agterberg een gebied is geselecteerd voor een pilotsamenwerking met kunstenaars. Hermelinde: “Door advies en ondersteuning proberen we samenwerking met de kunst- en cultuursector aan te jagen. Om de energietransitie te laten slagen moeten we nu aan de slag, mét de verbeeldende kracht van kunstenaars.” Peter van Oers kan zich daar helemaal in vinden: “We moeten nú iets doen, anders zijn we te laat. Maar als je met windmolens of met zonnepanelen aan de behoefte voor hernieuwbare energie moet voldoen, dan is het effect op het landschap enorm.” Er is natuurlijk geen mens die twintig windmolens in zijn achtertuin wil, maar er moet wel wat gebeuren, denkt hij. “Daarom proberen we het zo aan te pakken, dat de omgeving er misschien juist een beetje beter van wordt.”
Kunstloc Brabant gelooft in de ongekende kracht van verbeelding. En in de rol van kunst en cultuur als voedingsbodem voor nieuwsgierigheid, verbazing, innovatie en vernieuwing. Om te laten zien dat verbeelding verrijkt, verruimt en vergroot, is de videocampagne ‘Klik hier voor verbeelding’ ontwikkeld. In de derde video transformeert een grijsgrauw stukje stad vol zwerfvuil in een fotostudio voor duurzame haute couture. Een flink statement om de kracht van kunst en cultuur op het gebied van duurzaamheid uit te beelden. Een goed voorbeeld van deze kracht is de door Kunstloc Brabant uitgeschreven ideeënwedstrijd ‘Energy meet the Arts’. Hierin werden kunstenaars en ontwerpers opgeroepen om met ideeën te komen rond de Brabantse energietransitie. De gebaande paden werden verlaten met als doel Brabant in 2050 energieneutraal te krijgen.
Iris van den Boezem
Freelance redacteur en tekstschrijver
