Het project Kunstkameraden is sterk in haar eenvoud: een kunstenaar wordt gekoppeld aan een kind, jongeren of jongvolwassene in kwetsbare situaties. Als je niet meekomt op school, een moeilijke thuissituatie hebt, dakloos bent, in jeugdhulp of een ggz-traject zit of in een AZC verblijft, dan ligt de focus vaak op jouw problemen. Bij Kunstkameraad word je op jouw gezonde kant aangesproken: op dat wat je wél kunt en dat wat je graag wilt leren en maken. De kunstenaar daagt je uit op kunstzinnig vlak. Karin en Lisette de Fleur van De Cultuurkantine, hebben sinds 2011 op deze manier meer dan 500 matches tussen kunstenaars en jongeren voor elkaar gekregen.
Wout Peeters en Finn zijn zo’n match, net als Margo Remie en Bana. Wat heeft de samenwerking hen gebracht? En hoe ziet dat eruit, zo’n kunstkameraad?
Geschreven door Simone Vos
“Voor mij was het gezelschap belangrijk, het tussendoor praten, met materialen experimenteren; fuck around and find out. Ik had dit nooit uit een boek kunnen leren, juist met Wout samen werk maken, heeft veel toegevoegd voor mij”, vertelt Finn (19) uit Tilburg.
Finn & Wout aan het werk in atelier van Wout Foto: Margo Remie
Uitlaatklep
In het atelier van Wout, een grote open ruimte met kledingrekken en tassen vol textiel, zijn ze voor de gelegenheid samengekomen. Hier werkten ze in de afgelopen maanden een paar uur per week aan verschillende soorten vleugels; een fascinatie van Finn. Die vleugels waren van eind 2024 tot begin 2025 te zien in de expositie ‘Van alle markten thuis’, waarin meerdere kunstenaars vanuit Kunstkameraden hun werk toonden.
Finn: “Ik wist niet precies wat ik kon verwachten, maar het leek me wel leuk om met Wout samen te werken. Ik kom al sinds eind 2022 bij de Cultuurkantine. Had van een vriendin van school gehoord dat zij naar het open atelier ging. Toen ben ik zelf ook gegaan en ik vond het meteen fijn. Daar teken en schilder ik veel. Tekenen is voor mij wel een uitlaatklep, in een stressvolle situatie ga ik meteen schetsen. Dan zit in no time dat hele blad vol.”
Persoonlijke ontwikkeling
Kunstkameraden is een onderdeel van De Cultuurkantine en is het initiatief van Karin en Lisette Fleur. Hun ideaal: ‘Alle kinderen zouden de kans moeten krijgen om kunst te maken en te beleven, omdat dit bijdraagt aan hun persoonlijke, sociale en geestelijke ontwikkeling’. Door de jaren heen is het initiatief uitgegroeid tot een project waarin verschillende culturele en sociale organisaties uit Brabant aangehaakt zijn.
Stichting De Cultuurkantine bestond 12,5 jaar op 23 september 2023. Naast het een-op-een traject, kunnen jongeren voor een langere periode in het atelier van De Cultuurkantine in Tilburg of de HUBS in onder meer Breda werken. Ieder een-op-een-traject duurt ongeveer drie maanden en wordt afgesloten met een gezamenlijke expositie.
Kleine zaken met grote betekenis
Margo Remie is nu tien jaar projectleider in Tilburg; ze zoekt de juiste match tussen kunstenaars en jongeren. Daarnaast werkt ze als fotograaf samen met jongeren in Kunstkameraden in de individuele trajecten. In haar studio aan huis vertelt ze: “Het mooie aan Kunstkameraden is dat het er echt iets toe doet, voor de jongere én de kunstenaar. Je ziet dat kleine zaken hele grote betekenis kunnen hebben. En je maakt samen iets, in een coproductie.”
“Daarom kijk ik bij het matchen goed wie er bij elkaar past. Natuurlijk vanuit de kunstdiscipline, maar ook of ze qua types passen. Je leert van elkaar, hoort elkaars verhalen en het vergroot je wereld. Ik werk nu al een heel aantal jaren met Bana, eerst in het atelier en daarna afgelopen maanden in een individueel traject. Ik heb haar zo zien groeien, van verlegen meisje, naar een vrouw die sociaal sterker is geworden en echt haar eigen ideeën heeft.”
Foto Verstoppertje van Bana
Woorden vinden met fotografie
Bana (21) uit Tilburg voelt dat ook zo. Ze kwam op haar zestiende vanuit Eritrea naar Nederland met haar familie en hoorde bij het Schakelcollege over Kunstkameraden. Fotografie sprak Bana meteen aan. “Het is soms lastig de juiste woorden te vinden om iets te vertellen. Zeker in de eerste jaren in Nederland, was dat moeilijk. Met fotografie kan ik het in beeld vertellen”, zegt ze. Zo maakte ze een zelfportret ‘Verstoppertje’ waarin ze zichzelf in het verleden en het heden neerzette. Het verleden is vervaagd, in het heden staat ze met haar rug naar het verleden toe. Zo laat ze zien dat ze dat achter haar wil laten.
Van alle markten thuis, Bana met foto én model in de kraam Foto: Margo Remie
Marktkooplieden
“Ik heb in dit project ook geleerd te communiceren met anderen en hoe je contact legt in een samenwerking. In het individuele traject heb ik marktkooplieden gefotografeerd. Daarin was contact leggen heel belangrijk. Dat is ook goed gelukt”, vertelt ze.
Margo vult aan: “De foto’s van de mensen die op de markt werken, waren voor de eindexpositie die het thema ‘Van alle markten thuis’ had. Dat thema was voor ons meer dan alleen de foto’s van de kramen en mensen maken, maar ook om het gesprek aan te gaan en iedereen te betrekken bij dit project. De marktkoopmensen hebben uiteindelijk ook de foto gekregen en in hun kraam gehangen. Dat maakt het zo bijzonder.”
Fijne plek
Ook Wout ziet dat de meerwaarde van Kunstkameraden zit in het samenwerken en kijken wat je kunt betekenen voor elkaar. “Voor mij lag de focus niet per se op het eindresultaat, maar op het samen onderzoeken en maken. Een fijne plek creëren voor Finn waar hij kan ‘zijn’”, vertelt hij. Daarbij was hij zich bewust van zijn rol als maker en niet als hulpverlener. “We gingen samen aan de slag met de vleugels, daar ging het echt om. Ik wilde niet te veel porren en wil die taak ook niet op me nemen. In het begin dacht ik wel: ‘Moet ik een gesprek voeden? Hoeveel is nodig?’. Maar we waren vooral heerlijk met elkaar aan het werk en konden ook lachen samen”, zegt Wout.
Finn & Wout in reflectie bij de raamexpo van hun werk Foto: Margo Remie
Vleugels
Finn: “We hebben vleugels in verschillende soorten en maten gemaakt. Ik vind het fascinerend om te bedenken hoe menselijke vleugels eruitzien en om over die kleine details na te denken. Daarom is zo mooi dat we met verschillende materialen hebben gewerkt; epoxy vond ik heel tof. Maar ook met veren en kunstbloemen. Het was ook mooi om naar een expositie toe te werken, om bezoekers daar over de vleugels te vertellen. Juist die rare materialen en technieken die Wout me heeft geleerd, dragen daaraan bij. In een volgend project lijkt glas-in-lood-vleugels maken me heel vet.”
Benieuwd naar meer verhalen? Deze documentaire laat enkele andere duo's aan het woord over wat het maken van kunst voor hen betekent.
Cultuurbeoefening in de Waarde van cultuur
Als Kunstkameraad word je op jouw ‘gezonde’ kant aangesproken: op dat wat je wél kunt en dat wat je graag wilt leren en maken. In het onderzoek Waarde van cultuur geeft ongeveer een derde van de Brabanders aan dat het zelf beoefenen van cultuur een belangrijk onderdeel vormt van hun leven en dit is niet gewijzigd tussen 2015 en 2023. Ook weten we uit de Waarde van cultuur dat in 2023 71% van de Brabanders kunst en cultuur belangrijk vindt voor de samenleving.
Waarom zelf cultuur beoefenen?
Voor Finn is tekenen een uitlaatklep, in een stressvolle situatie gaat hij meteen schetsen. Het brengen van ontspanning is één van de belangrijkste redenen voor cultuurbeoefening, met tweederde van de Brabanders die dit als reden voor cultuurbeoefening aangeeft. Alleen plezier wordt vaker genoemd, door 80% van de beoefenaars.
Kunst en cultuur versterken sociale cohesie en welzijn
Het artikel laat zien wat een project zoals Kunstkameraden kan betekenen voor individuen. Met kunst kan je dat wat je met woorden niet kan zeggen, vertellen. Iets zelf maken, maakt trots en geeft zelfvertrouwen. Uit de cultuurpeiling blijkt dat 78% van de Brabanders kunst, cultuur en erfgoed vooral waardeert vanwege de ontmoeting, verbinding en saamhorigheid die het creëert. Daarnaast ziet 70% van de Brabanders een positieve invloed op het welzijn van mensen
Wil je meer weten over wat kunst en cultuur kunnen betekenen voor gezondheid en welzijn?
Of heb je als kunstenaar of beleidsmedewerker ideeën die je wilt delen of advies nodig bij het opzetten van een project of bij de financiering hiervan? Neem gerust contact met mij op.
