Wat gebeurt er als niet de acteurs, maar de ‘gewone mensen’ uit de stad de voorstelling bepalen? In onze provincie wordt volop geëxperimenteerd met het betrekken van inwoners bij het maken van (theater)producties. Dit door het vertellen van andere verhalen, namelijk hún verhalen. In sommige gevallen lijkt het zelfs de sleutel tot het betrekken van een nieuw publiek. Maar hoe gaat dit in zijn werk en wat levert het op? Kunstloc Brabant sprak erover met Mies-en-Scène, Zout en Paleis voor Volksvlijt.
Geschreven door: Elmay Claassen
Echte verhalen vertellen
De Eindhovense Michèle Rijzewijk van Mies-en-Scène maakt al jaren theater met kwetsbare groepen. “We geven hen een plek waar ze gezien en gehoord worden,” zegt ze. “Zo maakten we een theatrale wandeling met vluchtelingen en een voorstelling met de lokale latinogemeenschap (Juntos).” Het blijkt al snel een schot in de roos te zijn. “Als toeschouwer kom je in contact met authentieke verhalen die écht raken, waardoor je een andere kijk op de wereld krijgt. En voor de niet-acteurs is het een manier om uit hun isolement te komen. Het geeft hun leven betekenis.”
Deze aanpak betrekt ook mensen die anders niet snel in het theater komen. “De achterban van deze niet-acteurs komt naar de voorstelling en dat zijn precies de groepen die nu niet bereikt worden. Zo krijgt het theater een socialere functie binnen de stad.” Voor Michèle is er weinig mooiers dan dat. “Het is uniek om samen met deze groepen iets te creëren,” vertelt ze. “Ondanks de uitdagingen die er soms ook zijn. De niet-acteurs zijn vrijwilligers en vaak kwetsbaar, waardoor je maar tot op een bepaald niveau verwachtingen van hen kunt hebben. Het opbouwen van een goede band is dus essentieel. Tegelijkertijd moet je ervoor waken dat je geen dramatherapeut wordt en hen blijft behandelen als echte acteurs. Dat is een interessant spanningsveld.”
De maatschappelijke waarde van deze aanpak is helder. Toch stuit Michèle af en toe ook op weerstand. “Wij maken geen amateurtheater waarin we mensen opleiden tot acteurs, wij maken écht artistiek theater waarin we een podium geven aan echte verhalen. Toch zijn er binnen de theaterwereld mensen die vasthouden aan elitaire hokjes en ons als amateurgezelschap blijven bestempelen.”
Voorstelling Juntos van Mies-en-Scene
Verbeeldingskracht inzetten
Zout experimenteert in Breda ook volop met ‘echte mensen’ in het theater. Zo deed de voorstelling Lust Liefde Leeftijd - over intimiteit onder ouderen - onlangs nog veel stof opwaaien vanwege een campagnefoto waarop twee ouderen liefdevol in elkaars armen lagen. “Empathie is onze strategie, altijd. Wij luisteren aandachtig naar onze doelgroep om samen met hen bepaalde thema’s in te kleuren,” vertelt artistiek leider Letizia Rompelberg.
Ook als er commotie ontstaat rondom een poster, blijft luisteren het belangrijkste. “Ik kan dan aan mijn kunstenaarschap vasthouden, maar dan schiet ik mijn doel voorbij. Ik wil me oprecht inleven in de mensen die hierdoor geraakt zijn en ben bereid aanpassingen te doen.” Voor Zout staat maatschappelijke waarde centraal. “We plakken ons eigen perspectief veel te snel op dat van een ander. Het delen van persoonlijke verhalen brengt mensen dichter bij elkaar. Met onze theaterproducties laten we mensen opnieuw naar zichzelf, de ander en de wereld om hen heen kijken.”
Ondertussen wordt hard gewerkt aan een nieuw concept rondom het thema liefhebben: Wakker met Zout. De eerste editie vindt plaats op zondag 24 maart. “De zondagse eredienst was vroeger een vanzelfsprekende plek voor verbinding, samenzijn en rituelen. Tijden veranderen, maar menselijke behoeften niet. We gaan het thema liefhebben opnieuw onderzoeken,” vertelt Letizia enthousiast. “Dat doen we in de serene stilte van Begraafpark Zuylen, een plek in onze stad die vraagt om bezinning. Het wordt een inspirerende mix van theater, filosofie, muziek en mooie verhalen.”
Een scene in Lust, Liefde, Leeftijd. Foto Ron Magielse.
Liefde voor de kunst
In Den Bosch is het Paleis voor Volksvlijt die cultuur laat samensmelten met verhalen uit de stad. Artistiek leider Vincent van den Elshout wordt voornamelijk gedreven door zijn liefde voor kunst. ‘’Wij zijn geen sociaal project,” zegt hij. “Wij zijn theatermakers en dat theater willen we maken voor volle zalen. Daarom betrekken we de stad bij de kunst die wij maken.”
De organisatie produceert allerlei culturele activiteiten rondom verhalen uit de stad: wijkwandelingen, podcasts, theatervoorstellingen en meer. Vincent: “De inhoud komt eerst, de precieze vorm volgt daarna vanzelf.” Zo bracht Paleis voor Volksvlijt vorig jaar een ode aan het sportverenigingsleven in Den Bosch met de voorstelling Bosch Buitenspel. Op de tribune van een atletiekvereniging was er een scène tussen supporters, in een voetbalkantine een dialoog tussen vrijwilligers en afsluitend een intieme monoloog van een sporter zelf. Een unieke activiteit om de stad op een andere manier te leren kennen.
Paleis voor Volksvlijt kreeg vorig jaar een bijdrage uit de Impulsgelden zodat ze de methodiek die zij ontwikkeld hebben door kunnen geven aan jonge makers. In een praktijk LAB willen ze jonge makers, marketeers en producenten hierin opleiden.
Scene bij atletiekvereniging O.S.S. V.O.L.O in Den Bosch. Foto Mari Durieux.
Betrokkenheid
Vincent: “Wij spelen in op wat er leeft in de stad. Ik word op straat vaak aangesproken door mensen die hun verhaal willen delen.”
Momenteel is er een nieuw wijkproject gaande waarin makers en bewoners uit de Bossche wijk de Muntel samen kunst maken. “Wijkbewoners mochten stemmen op het project dat zij graag uitgevoerd wilden zien. Op de stemmingsavond verwachtten we zo’n veertig mensen, maar uiteindelijk stonden er meer dan honderd op de stoep. Die betrokkenheid is enorm en Den Bosch omarmt ons écht.”
Wil je meer weten over deze manier van theatermaken?
Neem gerust contact met me op:
