Aangemaakt op: wo 28 aug. 2024
De Brabantse cultuursector lijkt goed te herstellen van de coronacrisis, het publiek keert terug en er werken meer Brabanders in de culturele sector dan ooit tevoren. Maar achter de schermen is er veel onzekerheid. De eigen inkomsten van culturele instellingen blijven nog achter en festivals lijken niet op te krabbelen. Veel culturele instellingen en makers zijn niet in staat een volgende tegenvaller op te vangen. Dit blijkt uit het onderzoek Waarde van cultuur 2024 - door Het PON & Telos, Boekmanstichting, Pyrrhula Research Consultants en Kunstloc Brabant.
De Waarde van cultuur neemt iedere twee jaar de Brabantse culturele sector onder de loep. De stand van zaken in Brabant wordt vergeleken met de rest van Nederland, Brabantse gemeenten kunnen data met elkaar vergelijken, en ontwikkelingen door de tijd worden gesignaleerd.
Groot herstel en grote zorgen
Tijdens de coronajaren kelderden zowel de publiekscijfers als de werkgelegenheid in de cultuursector. Daarna is er een scherpe knik omhoog te zien. Het cultuuraanbod herstelt zich en het publiek keert terug. Tijdens corona daalde de werkgelegenheid in Brabant sterker dan elders, maar daarna was er ook een sterkere stijging te zien. Er werken nu zelfs meer Brabanders in de creatieve sector dan voor de coronacrisis. De culturele werknemer van nu is wel jonger en heeft minder uren. Brabant kenmerkt zich door kleinere contracten, meer oproepkrachten, meer jongeren en een toenemend aantal zzp’ers onder de werkenden.
De eigen inkomsten van culturele instellingen zijn wel gestegen, maar blijven nog onder het niveau van voor corona. Bij culturele instellingen en makers is uitgevraagd hoe zij er nu voor staan. Daaruit blijkt dat er veel problemen spelen. Het overgrote deel van de sector heeft te maken met stijgende kosten. Bij een kwart van de werknemers en een derde van makers leidt dit tot een verslechterende mentale gezondheid.
Brabander is creatief maar geen lid
Bij amateurkunstverenigingen zoals harmonieën, koren en dansgroepen is geen herstel te zien na corona. Steeds minder mensen geven aan lid te zijn van een culturele vereniging. Het is niet zo dat Brabanders zelf minder creatief zijn geworden. 78% van de Brabanders beoefent (wel eens) een vorm van cultuur en dat cijfer is heel constant door de jaren. Verenigingen ervaren moeilijkheden om de jeugd te bereiken, terwijl jongeren wel de meeste actieve leeftijdsgroep zijn op gebied van kunst en erfgoed. Cultuur als hobby wordt vooral thuis beoefend, minder in verenigingsverband. Uit gesprekken met gemeenten blijkt ook dat er een terugloop is in vrijwilligers bij amateurkunstorganisaties. Het verenigingsleven, dat vaak als typisch Brabants wordt gezien, staat dus onder druk.
Culturele aanbod is bescheiden maar goed gewaardeerd
Noord-Brabant is qua aantal inwoners en economie een van de grotere provincies van Nederland, maar op gebied van cultureel aanbod en voorzieningen staat de provincie veelal in het rechterrijtje. Alleen bij het aantal muziek- en cabaretvoorstellingen staat Brabant in de top 5. Toch is de Brabander best tevreden met het aanbod en geeft daarvoor een 7,4 als rapportcijfer. Er zijn wel verschillen te zien tussen verschillende groepen. Jongeren zijn cultureel actiever dan oudere leeftijdsgroepen en eerder bereid om meer geld uit te geven aan cultuur, maar zij zijn ook een stuk kritischer over het aanbod.
De gemiddelde afstand die je moet afleggen voor een culturele locatie ligt in Brabant vaak boven het landelijke gemiddelde en verschilt sterk per gemeente. In de Brabantse stedenrij van grote en middelgrote gemeenten liggen de meeste theaters, schouwburgen en poppodia. Naast de gesubsidieerde cultuurlocaties tref je in deze gemeenten ook veel niet gesubsidieerde plekken. De grootste bundeling van locaties vinden we in Eindhoven, Tilburg, 's-Hertogenbosch en Breda. Kijk je naar de spreiding van culturele doelgroepen, dan zijn de doelgroepen die veel cultuur consumeren juist goed vertegenwoordigd buiten de grotere gemeenten. De grotere gemeenten vervullen een centrumfunctie voor de hele provincie.
Gemeenten grootste financier van cultuur
Bij het uitvoeren van het Nederlandse cultuurbeleid zijn lokale overheden van groot belang. Gemeenten zorgen voor de financiering van plaatselijke en regionale voorzieningen zoals bibliotheken, podia en kunstcentra. Gemeenten namen in 2021 voor heel Nederland 54% van de totale cultuuruitgaven van de overheid voor hun rekening, provincies 8% en het Rijk 38%. Vandaar dat de Waarde van cultuur naast een provinciaal beeld ook veel informatie bevat over de verschillen tussen Brabantse gemeenten.
Over het onderzoek
Waarde van cultuur 2024 is een initiatief van Kunstloc Brabant, Het PON & Telos, Pyrrhula Research Consultants en Boekmanstichting in opdracht van BrabantStad. Na drie papieren edities verschijnt de Waarde van cultuur nu voor het eerst volledig online. Naast een compleet Brabants beeld biedt de website voor de zeven grote Brabantse steden een eigen gemeenteprofiel. Bestaand en nieuw onderzoek worden hiervoor gebundeld. Via een dashboard worden de onderzoeksgegevens beschikbaar gesteld voor iedereen. Zo worden beleidsmakers en professionals in de cultuursector voorzien van actuele sturingsinformatie. Vanaf 19 september kun je op waardevancultuur.nl dieper in de uitkomsten duiken.
Kom naar de Dag van de Data
Tijdens de Dag van de Data op 19 september worden de uitkomsten van het onderzoek gepresenteerd. Niet alleen om de stand van zaken op dit moment te laten zien, maar ook om de lijnen voorwaarts uit te zetten. Wat kunnen we doen met deze nieuwe inzichten? Hoe kunnen we binnen en buiten Brabant nog beter samenwerken in het benutten van data?
Op deze dag delen we ook aan iedereen het magazine Waarde van cultuur uit. Hierin vertellen we de verhalen over de mensen achter de data.
Meer weten over dit onderzoek?
Neem contact met ons op.