Op naar een pluricultureel Brabant

Dat biedt nieuwe kansen. Kunst- en cultuurinstellingen kunnen een positieve bijdrage leveren aan het onderzoeken én beantwoorden van de grote sociale vraagstukken van deze tijd. Want duidelijk is dat er snel veel en belangrijke keuzes zullen moeten worden gemaakt, voor die er simpelweg niet meer zijn. We hebben woorden nodig die helpen datgene te benoemen wat onbenoembaar lijkt, en methodes en manieren om met elkaar in gesprek te gaan én te blijven. Een samenlevingsmodel dat eindelijk iedereen en alles een gelijkwaardige plek aan tafel geeft.   

We zullen dus ongemakkelijke maar noodzakelijke gesprekken moeten voeren. Dat heeft de kunst altijd gedaan. Kunstinstellingen (en -opleidingen) zijn broedplaatsen van de confrontatie. Spiegels van de eigen zelfwaarneming. Maar veel instellingen lijken nu zo te worstelen met welke woorden überhaupt nog te mogen gebruiken dat het werkelijke gesprek verloren gaat én gebeurt dat wel dan is dat niet op gronden van gelijkwaardigheid.  

De keuze voor een waardegerichte benadering is bewust. Waarden zijn universeel en kunnen telkens opnieuw worden vormgegeven en ingevuld. Sommige woordsuggesties zullen daarentegen over een tijd weer worden vervangen of aangepast. Daarnaast hebben waarden per discipline en beroepsgroep een eigen vertaalslag nodig. Een waarde als ‘iedereen doet ertoe en kan meedoen’ of ‘doorbreek het zwart-wit denken’ zal door het Stedelijk in Breda anders worden ingevuld dan door Poppodium013. Het wie en wat komen hierbij voor het hoe. Pas als er antwoorden zijn geformuleerd op de vragen wie we willen zijn en wat we willen bereiken, kan een vraag als hoe dat moet worden bereikt, worden beantwoord. Zo maak ik niet monddood, maar geef iedereen een nieuwe mond vol. 

In Je mag ook niets meer zeggen probeer ik met humor duidelijk te maken op welke manieren taal kan uitsluiten en wat we daaraan kunnen doen. Ik zet je graag aan het denken en schuw geen taboe of ongemak. Van dit laatste zullen de deelnemers aan een bijeenkomst van Kunstloc Brabant, waar ik eerder dit jaar optrad, getuige kunnen zijn. Zo gaf ik aan dat in Noord-Brabant nooit sprake zal zijn van echte kansengelijkheid zolang de onderlinge deals en zaken via de drie k-klanken wordt beslecht, namelijk de kroeg, communie en carnaval. Dat was voor sommigen aanwezigen even slikken, al gaven ze me ook gelijk. Want wat als je niets met carnaval hebt, geen alcohol drinkt en nog geen Kerstnachtmis bezocht hebt? Dan hoor je er toch nét niet helemaal bij. Tegelijk kan een Brabantse tongval in de rest van het land op weer op achterstelling en uitsluiting rekenen. Het weerbericht met een Brabantse g? Ik moet het nog meemaken (een zangerig Fries accent is daarentegen wél toegestaan). 

In de kunst- en cultuursector wordt vaak hard gewerkt aan de P van publiek en dan wel in de vorm van actief doelgroepenbeleid. Daarbij wordt voor het gemak vergeten dat ook de witte Brabander tot een eigen, tamelijk gesloten, gemeenschap behoort. Het wordt tijd om het groepsdenken te doorbreken en te werken aan een diversvaardige kunst- en cultuursector waarin iedere Brabander zichzelf in gelaagdheid en volledigheid weerspiegeld vindt en niet langer gereduceerd wordt tot een ééndimensionale groepsidentiteit waarvoor bedacht en besloten wordt wat die wel en niet zou willen ervaren. Ook daarvoor doe ik in mijn boek veel suggesties.  

Weg met die roze week en start met integrale programmering met een uniek lhbtiqa+ perspectief. Mensen zijn niet bicultureel, maar dragen allemaal verschillende culturen in zich: ‘pluricultureel’ dus. Zo zou ook de kunst moeten zijn.