Wij, 21e eeuwse burgers, kunnen niet meer zonder digitale platforms. Bij de overheid, het openbaar vervoer, veiligheidsdiensten, bedrijven en instellingen en bij de consument. Ze zijn overal. Waar ze eerst vooral werden beschouwd als handig, vermakelijk en sociaal komt er steeds meer plaats voor vragen. De algoritmes blijken niet onbevooroordeeld en wat er met onze data gebeurt, is voor ons als consument niet te overzien. In het project VERSE ALGORITMES is Huis73 naar aanleiding van deze dilemma's op onderzoek. Kan het internet niet anders? Zijn er geen betere, alternatieve digitale platforms? En als die er niet zijn, kunnen we dan nieuwe bedenken?!
Geschreven door: Jitske Blom
De keerzijde van sociale mediaplatformen
Het lijkt wel alsof we in een soort verlamming zijn geschoten afgelopen jaren. We weten allemaal dat sociale mediaplatformen ons leven in grote mate bepalen en dat er flinke down sides aan kleven. Denk aan versplinterde aandacht, privacy schendingen, datalekken, een continue stroom aan reclame en beïnvloeding, wangedrag, nepnieuws, het ontwikkelen van een negatief zelfbeeld, eenzaamheid, oppervlakkigheid, haatzaaierij, opruiing tot aan het oproepen tot extremistische daden. Maar de gemakken en de gewenning zorgen ervoor dat we denken dat we niet zonder kunnen. Dat we buitenspel staan als we van iets af gaan, of dat het leven saaier en onhandiger wordt. Maar vooral dat we niet weten hoe het anders kan.
Er zijn maar weinig mensen die de achterkant van platforms, websites en apps begrijpen. Laat staan het weten hoe je überhaupt een algoritme maakt. Daarnaast worden er maar weinig oplossingen geboden. Ken jij een alternatief voor Instagram? Voor WhatsApp? Of voor Google Search?
Maar het punt is dat je aan beide problemen op zich WEL iets kunt doen.
Illustratie door: Jill Heesbeen
Onheilspellende toekomstscenario's
In het project VERSE ALGORITMES willen we bij Huis73 met speelse en creatieve programma’s stimuleren dat burgers op een verantwoordde manier omgaan met algoritmes en digitale platforms.
Eén van de werkvormen die we hiervoor gebruiken is de maaksessie Black Mirror Stories van mediakunstenaar Roos Groothuizen. In deze activiteit wordt scenariodenken ingezet voor het verbeelden van onheilspellende toekomstscenario’s met technologie in de hoofdrol. Het is een combi tussen het gitzwarte raadselspel Black Stories en de dystopische hitserie Black Mirror van Netflix. Het levert veel ludieke situaties op, maar het maakt de ongemakkelijkheden ook bespreekbaar.
Meer menselijkheid
In het debat Een toekomst zonder datahonger probeerden we de problemen van onze huidige digitale platforms samen met onze gasten bloot te leggen. Met Kim van Sparrentak (Europarlementariër GroenLinks), Roos Groothuizen en Hans Schnitzler (filosoof en schrijver van het recent verschenen boek Wij Nihilisten), zoeken we ook voorzichtig naar oplossingen. “Technologieën zijn nooit neutraal”, zo stelt Hans Schnitzler. “Er zitten altijd waarden in, die wij mensen invoeren. Wij zouden dus meer moeten nadenken over welke waarden wij als samenleving belangrijk vinden. Op die manier kun je echt op zoek gaan op welke manier technologie ons kan helpen en waar technologie ons ondermijnt. Ik hoop dat als we zover zijn om echte waarden toe te voegen aan data, dat we meer menselijkheid terugbrengen in de technologie van vandaag.”
Bonuskaarten ruilen
Europarlementariër Kim van Sparrentak houdt zich bezig met wetgeving rondom het gebruik van data en de ontwikkelingen op het gebied van technologie. Als activist begon zij jaren geleden met een actie bij Albert Heijn. Daar vroeg zij mensen om van Bonuskaart te ruilen zodat alle data in de war zou raken.
“We moeten de puinhoop van de afgelopen tien jaar opruimen. Op dit moment zijn er drie grote problemen. Ten eerste bepalen een paar grote bedrijven zoals Facebook en YouTube wat wij zien. En deze bedrijven hebben maar één doel en dat is winst maken. In sommige landen staat Facebook zelfs standaard geïnstalleerd op je telefoon. Het tweede probleem is dat we allemaal gecategoriseerd worden door bedrijven. We worden ingedeeld in hokjes. Dat doen niet alleen bedrijven, maar ook de overheid. Het laatste probleem is dat er op internet patronen geïnstalleerd worden die ons verslaafd maken en ons zo lang mogelijk online houden. Verhalen worden steeds extremer net zoals het publieke debat.”
Er zijn alternatieven
De ontwikkeling van nieuwe alternatieve digitale platforms en de wetgeving rondom online privacy gaat dan wel langzaam en kwam veel te laat op gang, maar er zijn zeker al een aantal applicaties beschikbaar die je privacy beschermen. Zo is er Brave, een internetbrowser die de gebruiker niet als product ziet en juist reclame maakt van hoeveel sneller het daardoor is (want er hoeft veel minder data te worden ingeladen). Ook voor zoekmachines zijn er alternatieven zoals Startpage, Quant of DuckDuckGo. Allemaal platforms die je privacy respecteren. Voor WhatsApp is er ook een alternatief en steeds meer mensen stappen (gedeeltelijk) over naar Signal. Deze applicatie is open source. Dat houdt in dat de code en algoritmes waaruit deze is opgebouwd openbaar is in te zien. Daarmee biedt het iedereen (die codetaal begrijpt) de kans mee te kijken en te controleren of ze doen wat ze beloven. Op de website fixjeprivacy staan nog veel meer digitale alternatieven, waarom ze beter zijn en er wordt in hele simpele stappen omschreven hoe je kunt overstappen. Piece of cake.
Illustratie door: Jill Heesbeen
Digitaal Burgerschap
In bibliotheekland gonst de term digitaal burgerschap actief rond en wordt er in een nieuwe landelijke programmalijn gewerkt aan de wens om burgers te helpen meer digitaal vaardig, weerbaar en kritisch te maken. Huis73 was geselecteerd als proeftuinbibliotheek en kreeg hiermee de kans het project VERSE ALGORITMES op te zetten en hiermee te experimenteren. Hou je eigen bibliotheek ook in de gaten voor interessante activiteiten op dit gebied!
Jitske Blom
Projectleider Digitaal Atelier en VERSE ALGORITMES bij Huis73
