Wat heb ik getwijfeld over het onderwerp voor dit blog. Het onderwerp waarvoor ik uiteindelijk heb gekozen - de afrekencultuur die opgang maakt in de kunstsector - vind ik eigenlijk te complex voor een kort stukje. Maar het gaat mij aan het hart. Ik vind het schokkend dat kunstenaars collega’s via social media aanvallen en eisen dat kunstwerken worden verwijderd.
beeld: BredaPhoto 2020, foto: BredaPhoto
Agitprop
Ik heb mij lang verdiept in agitprop en entartete kunst uit de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw. Agitprop is een samentrekking van de woorden agitatie en propaganda. Het was een veel gebruikte werkwijze in de politieke context van die tijd. Pamfletten, affiches, films en fotomontages werden in de openbare ruimte ingezet om meningen te verkondigen, de massa op te jutten en op te roepen tot actie. Het waren nieuwe media en ze werden op grote schaal gebruikt om anderen te beïnvloeden. Daarbij werd de waarheid met gemak geweld aangedaan. Met fotomontage kon een politieke tegenstander letterlijk uit beeld verdwijnen en werd er een nieuwe werkelijkheid gecreëerd. Voor mijn gevoel kun je dit vergelijken met wat er nu regelmatig op social media gebeurt. Eigenlijk was de agitprop uit de vorige eeuw onze social media avant la lettre.
Ontaarde kunst
Agitprop werd ingezet door verschrikkelijke regimes om mensen op grote schaal te vervolgen. Ook veel kunstenaars werden slachtoffer. Hun werken werden als afschrikwekkende voorbeelden, als entartet (ontaard), tentoongesteld. Daar kwamen massa’s toeschouwers op af. Kunstwerken werden gestolen en vernietigd. De criteria waarom kunstenaars of kunstwerken entartet werden gevonden waren behoorlijk willekeurig. Het kon gaan om ras, afkomst of politieke opvatting van de kunstenaar, maar ook kleur, vorm en onderwerp van het kunstwerk konden de aanleiding zijn. Onze eigen Vincent van Gogh werd postuum door de Nazi’s entartet verklaard.
BredaPhoto
Voor mij was de link met wat er recent gebeurde bij BredaPhoto snel gemaakt. BredaPhoto groeide met steun van o.a. impulsgelden uit tot de grootste fototentoonstelling van de Benelux, waar een keur aan (inter)nationale fotografen werk toont. Dit jaar was één van hen Erik Kessels. Hij toonde Destroy my face op de skatebaan Pier15, grote foto’s van door algoritmen samengestelde gezichten van vooral vrouwen die plastische chirurgie ondergingen.
Door de skaters over de foto’s te laten skaten, zouden de gezichten nog meer beschadigd worden. Kessels bedoelde dit als aanklacht tegen een samenleving waarin vrouwen steeds meer onder druk staan om aan hun uiterlijk te sleutelen. Of hij daarbij de goede vorm heeft gevonden is discutabel. Maar we hoeven het niet allemaal met hem eens te zijn of zijn werk te waarderen. Kunst kan nu eenmaal ook aversie, boosheid of irritatie oproepen. Om dan te eisen dat een kunstwerk wordt verwijderd is voor mij een stap te ver.
Beeld: Destroy my face van Erik Kessels, foto: Nadine Keulaars
The best of times, the worst of times
Die eis kwam van de sponsoren van Pier15, daartoe aangezet door het collectief We are Not a Playground, een groep kunstenaars die anoniem wil blijven. Razendsnel kreeg hun eis via social media steun en werd het kunstwerk uit Pier15 verwijderd. Dat er actie wordt gevoerd tegen een organisatie of een kunstwerk baart mij minder zorgen dan dat het anoniem gebeurt en er geen discussie mogelijk is. Deze editie van BredaPhoto heeft als thema The best of times, the worst of times, naar A Tale of Two Cities van Charles Dickens. De ongenuanceerde afrekeningen die via social media plaatsvinden behoren wat mij betreft tot the worst of times, een vorm van agitprop die mij doet denken aan slechte tijden.
Thema van BredaPhoto 2020 is The best of times, the worst of times, foto's: BredaPhoto
Debatavond over cancel-culture
Op 20 november a.s. organiseren Studio Zeitgeist en Chassé Theater i.s.m. BredaPhoto een debatavond over cancel-culture. BredaPhoto is nog tot en met 25 oktober te bezoeken.
Meer weten over kunst in opdracht?
Neem contact met mij op.
