Mathijs Leeuwis, stadscomponist van Tilburg: 'Imperfectie als hoogst haalbare'

Een stad kent honderdduizenden inwoners en elke inwoner vertegenwoordigt een leven, waarbij elk leven staat voor honderdduizenden gedachten en gevoelens. Die onmetelijke hoeveelheid van smaken en voorkeuren zouden bijna kunnen werken als een ontmoediging. Hoe kun je als Stadscomponist ooit relevante muziek maken, die al die verschillende mensen aanspreekt? Volgens mij is het in ieder geval zaak jezelf als maker een duidelijk afgebakende taak te geven.  

Botsen met de bekende werkelijkheid

De stad presenteren aan haar inwoners, dat was de opdracht die mijn voorganger Anthony Fiumara als Stadscomponist van Tilburg zichzelf had gegeven. ‘Ik wilde Tilburg binnenstebuiten keren: de openbare ruimte werd de concertzaal, met de inwoners van de stad als publiek’, zei hij. Nu ben ik allesbehalve een kopie van Fiumara, maar ik zie een duidelijke lijn tussen zijn periode als Stadscomponist en die van mij. Dat wat ongezien blijft, aandacht geven. Mensen laten botsen met een werkelijkheid die ze nog niet kenden.  

Onbedoelde paden

Niet alleen als componist, maar ook als mens geldt voor mij: de grootste schoonheid zie en hoor ik niet daar waar alles is gelukt. Nee, juist daar waar er onbedoeld een pad ontstaat, naast de geasfalteerde weg, daar wil ik lopen. De beste plaat van Johnny Cash is toch echt At Folsom Prison. Waarin het geluid matig werd opgenomen en er honderden gevangenen na elke zin van Johnny door de muziek heen aan het schreeuwen zijn. En ik snap ook wel dat perfectie een streven moet zijn als je studeert of een nieuwe kast in elkaar schroeft, maar daar staat tegenover dat er ontelbaar veel perfecte etalages in de wereld zijn en er maar één tafel is waarop jouw kind heeft gekrast, terwijl je er nog zo zuinig mee om sprong.

Omlijsting van de stad 

Ik wil maar zeggen: als kunst een uitdrukking is van het waarachtige leven, heeft een perfecte wereld weinig te maken met de werkelijkheid. Daarom zie ik het als mijn taak om hier en daar een lampje te zetten op de ‘happy little accidents’ die onze wereld uiteindelijk menselijk maken. Je zou me wellicht kunnen zien als lijstenmaker. Zoals een lijst rondom een schilderij ervoor zorgt dat een alledaags beeld met rust wordt bekeken en er aandacht ontstaat voor de penseelstreken die normaal opgaan in het totaal, zo zou ik willen dat mijn klanken kleine lijstjes vormen rondom de vaak vanzelfsprekende beelden en patronen in de stad.

Mijn eerste project als Stadscomponist waarmee ik dit heb proberen te doen, is ‘Moerenburg’. Een compositie gemaakt met geluiden uit natuur- en landschapsgebied Moerenburg. Ik heb me door stadsecoloog Gert Brunink laten rondleiden in het gebied en ben zelf op onderzoek uitgegaan. Oorspronkelijk werd ik aangetrokken tot dit gebied omdat ik dit stukje Tilburg wekelijks bezoek tijdens mijn rondje hardlopen. Keer op keer ben ik verbaasd over mijn wil om me over te geven aan het idee dat ik me in een natuurgebied begeef: zonder problemen ren ik tussen een paar snelwegen door, terwijl ik mij tegelijkertijd omringd weet door bomen en weilanden.

Authenticiteit?

Blijkbaar maakt mijn hoofd - en gezien de vele wandelaars op zondag niet alleen mijn hoofd - als vanzelf de keuze voor de romantische blik waarin deze fata morgana doorgaat voor natuur (‘rust’, ‘frisse neus halen’, ‘hé, even d’r uit!’). Brunink liet me ook zien dat mijn achterliggende gedachten en twijfels over authenticiteit vooral menselijk zijn, maar de natuur zelf hier geen seconde mee bezig is. Bij schemering liggen de herten tegen de snelweg aan te slapen en een weggegooide appel is vrolijk doorgegaan met z’n levenscyclus en verworden tot een volwaardige appelboom. Kortom: de menselijke wens perfectie en schoonheid te ervaren in ongerepte staat en daarbij strikte categorieën te onderscheiden staat vaak haaks op de werkelijkheid. En daar staat dan weer tegenover dat je je als mens blijkbaar graag en makkelijk laat foppen.

Moerenburg

Deze fluïde werkelijkheid heb ik proberen te vangen in mijn muziek voor het stuk ‘Moerenburg’. Ik heb een stuk gemaakt dat opgaat in de omgeving. Muziek die net als onze omgeving verandert en waarin een begin of eindpunt moeilijk aan te wijzen is. Noem het muziek die niet per sé als primaire functie heeft om beluisterd te worden, maar vooral ondergeschikt is aan en in dienst staat van een grotere ervaring. Daarmee is het misschien wel muziek die vooral niet gehoord wil worden, maar muziek die vraagt om ogen. Ogen die met een klein lijstje naar de wereld kijken en zo schoonheid durven te erkennen daar waar viezigheid de kop op steekt.  

Hoezeer we als stad ook proberen elk stukje straat zo netjes mogelijk te houden, in de twee jaar als Stadscomponist die voor me liggen, wil ik proberen te blijven struikelen over de losliggende tegels die we overhouden. Of in ieder geval in te zien dat we de meeste tijd worden gefopt door de rechte lijnen die aan de tekentafel worden gezet. Dat is niet waar het te doen is, de stad is op z’n mooist daar waar het nét anders gaat dan verwacht. Imperfectie als hoogst haalbare.