Cultuurliefhebbers willen meer dan alleen kunst ervaren
Eenzaamheid is een groeiend probleem in onze individualiserende samenleving. Het Verenigd Koninkrijk heeft zelfs een ‘minister for loneliness’ aangesteld. In Nederland groeit het aantal eenzame ouderen naar verwachting van 700.000 nu naar 1.1 miljoen mensen in 2030. Echter niet alleen ouderen voelen zich alleen, een op de tien Nederlanders geeft aan zich eenzaam te voelen. Daarnaast neemt ook het aantal alleenstaanden dat vaak alleen op pad gaat, nu zo’n 3 miljoen Nederlands, jaarlijks toe. Culturele instellingen hebben hier dagelijks mee te maken, ook al blijft dit vaak onopgemerkt, terwijl ook zij hier een wezenlijke maatschappelijke bijdrage kunnen leveren.
- Geschreven door Lennard van der Laan en Ger Pepels
Betekenisvolle ontmoetingen zijn cruciaal voor iedere mens
In het najaar 2018 werken negen studenten van de minor Imagineering & creative business innovation aan dit onderwerp in opdracht van Parktheater Eindhoven. Om meer gevoel voor het vraagstuk te ontwikkelen, organiseren zij vele experimenten en besluiten zij om het alleengaan zelf te ervaren door alleen naar het café, voorstellingen en bezoeken musea te gaan. Dat heeft duidelijk impact. Het vraagstuk komt opeens heel dichtbij. Zowel eenzame als alleengaande mensen laten zich echter niet vanuit ‘het probleem’ aanspreken. De studenten herkadreren daarop de opdracht en kiezen als uitgangspunt:Juist in ontmoetingen met de ander ervaren mensen op persoonlijk niveau betekenisvolheid in de combinatie van doelen, waarden, een gevoel van werkzaamheid en de versterking van zelfwaarde. Doelen en waarden funderen het gedrag, de overtuigingen en de voorkeuren van een persoon. Een gevoel van werkzaamheid ontstaat als iemand zelf een verschil kan maken en kan bijdragen aan zijn of haar omgeving. Hierdoor kan vervolgens de zelfwaarde van een persoon groeien.
Interactieve verbinding binnen betekenisvolheid
Mensen faciliteren bij het creëren van betekenisvolle connecties
Een bezoeker die deelneemt aan het onderzoek vergelijkt zijn frequente bezoek aan het theater (zo’n 40 voorstellingen per jaar) met het lidmaatschap van zijn motorclub. Het lidmaatschap van de motorclub levert een meer betekenisvolle ervaring op. Hij weet waarom hij deelneemt (doelen en waarden) en kan naar believen bijdragen aan de beleving van zichzelf én anderen in de motorclub (werkzaamheid). Die bijdrage levert waardering op en versterkt zijn zelfwaarde. Hij waardeert ook het theaterbezoek. Hij geniet van de voorstellingen, maar hij mist de mogelijkheid om zelf bij te dragen. Het beleven van de voorstellingen stelt hem minder in staat om ook bij te dragen aan zijn zelfwaarde.
Dit verschil in belevingsmogelijkheden is ook herkenbaar bij de vergelijking van Parktheater’s initiatief De Lange Tafel en Kletsmajoors. Om alleengaanden tegemoet te komen, faciliteert Parktheater met de inzet van vrijwilligers De Lange Tafel als ontmoetingsplek. Carla Evers, initiatiefnemer vanuit Parktheater, ontvangt veel belangstelling van andere culturele en maatschappelijke instellingen (bibliotheek, zorginstellingen). De deelnemers waarderen dit laagdrempelige initiatief dat ontmoeting mogelijk maakt. Als er geen vrijwilliger aanwezig is, schuiven er echter geen gebruikers aan en ontstaan er geen interacties.
Kletsmajoor is een kleinschalig initiatief in Eindhoven van storyteller Linde ten Broek dat ouderen een leidende rol biedt bij interactieve ontmoetingen rond onderwerpen van hun interesse. Zo gaan de ouderen in gesprek met en over vluchtelingen, transgenders en mensen die langdurig te maken hebben met armoede. Het gesprek is bijzonder geanimeerd, informatief en staat open voor de bijdrage van alle aanwezigen.
Deze bevindingen wijzen op het belang van het diepgaand uitwerken van co-creatie. De actieve rol van de deelnemer (werkzaamheid) sluit aan bij de fundamentele voorwaarde om daadwerkelijk een betekenisvolle ervaring te hebben. Het is deze actieve rol die de deelnemer in staat stelt om zijn gevoel van zelfwaarde te versterken en zo betekenisvolle ontmoetingen te realiseren.
Samenwerken in de strijd tegen eenzaamheid
Betekenisvolle ontmoetingen mogelijk maken om zo op een substantiële wijze eenzaamheid te bestrijden kan geen enkele organisatie alleen realiseren. Om alleengaanden, en in feite iedere bezoeker van een culturele organisatie, de gelegenheid te bieden om betekenisvolle ontmoetingen te realiseren is het belangrijk om op stedelijk niveau gebruik te maken van elkaars krachten. In Eindhoven is hier een start mee gemaakt. Parktheater verkent met Linde ten Broek hoe het concept van De Lange Tafel verder uitgewerkt kan worden als sociale infrastructuur voor betekenisvolle ontmoetingen. Beide partners nodigen culturele en maatschappelijke organisaties uit om elkaars kwaliteiten te versterken en daarmee eigenaarschap te tonen voor het aanpakken van dit maatschappelijke vraagstuk.
Het initiatief De Lange Tafel is genomineerd voor de Cultuurmarketing Award 2019 in de categorie Merk en Loyaliteit.
