Plattelandscomponist aan het woord: Piet-Jan van Rossum

Verlangen naar het platteland

Als nazaat van tuinders uit Honselersdijk en Den Hoorn verlang ik naar - en woon ik op het platteland. Ik verlang naar vergezicht, naar stilte, naar de pikzwarte nachten, het ‘s-nachts opvliegen van een roedel ganzen, de kerkuil die bij de buren in de schuur woont en een schrapend geluid maakt, naar de moddersloot achter mijn huis in Fijnaart waar ik een paar keer per jaar tot aan mijn middel in sta, naar de muizen die op zolder lopen, de ritjes met 40 kilometer per uur over de dijk in mijn oude Saab, niet harder want er kan een egel of een haas uit de berm schieten en met 40 kun je nog net remmen. Ik geniet van de gesprekken met mijn overbuurman boer Dré, gesprekken over helemaal niks, of juist over ‘de belangrijke zaken’.

Zoals dat hij muskusratten heeft gespot achter op zijn land en dat ze agressief waren, of we praten over het weer, over zijn plannen, zijn familie, we hebben het over de buren en over een idioot die met 110 per uur iets verderop dronken tegen een boom is gereden. We hebben het helemaal niet over mijn vak, over componeren, over wat ik aan het maken ben, waarom ik dat aan het maken ben, welke muziek ik geluisterd heb en welke boeken ik gelezen heb. Heerlijk vind ik dat: even geen mening moeten hebben over de nieuwe Houellebecq of de nieuwe whatever. Waarom ik dat fijn vind? Ik weet het eigenlijk niet. Misschien ben ik er wel aan verknocht een einzelgänger te zijn die aan niemand verantwoording aflegt, die doet wat hij moet doen en genoeg heeft aan zijn eigen route, een route die zijn volledige brein in beslag neemt. Het is heerlijk om ver van alle kunstforten aan je eigen tuinen van Versailles te bouwen. Voor mij dan. 

En dus ben ik voor minimaal één jaar plattelandscomponist van Brabant; evenknie van de Brabantse stadscomponisten, een initiatief van arrangeur Geert van Boxtel; gefinancierd door de Provincie Noord-Brabant en tot stand gekomen in samenwerking met Dutch Composers Now!

Toegang tot ideeën

Ik resideer op het platteland, wat voor mij simpelweg betekent: thuis zijn! Daarnaast dwarrel ik rond op twee boerderijen, in een verlaten schuur, rond een meer, op een veld. Eigenlijk midden in alles wat ‘geen stad’ is. Want in de stad ben ik geboren, in Delft, en ik houd van die stad, maar het was er lastig ademen, ik kon niet goed bij mijn ideeën komen. Werkelijke inspiratie is een kleine fluisterende stem die pas waarneembaar wordt wanneer alle andere stemmen zwijgen. Voor mij dan.

Door mijn achtergrond wortelen de concerten in de Japanse en Westerse cultuur. Een mengvorm van shinto, Noh en Gagaku enerzijds en Russisch Orthodox en gereformeerd anderzijds. Heel concreet bestudeer ik de Japanse tempel en hofmuziek van vele eeuwen terug, alsook het oeuvre van J. S. Bach en zijn Noord-Duitse invloeden (Walther, Pachelbel, Buxtehude). Russisch Orthodox, daar weet ik redelijk veel van, want ik verblijf met regelmaat in een Russisch Orthodox klooster in Chevetogne om rustig te werken en de ondoorgrondelijke samenkomsten te bezoeken.

De vieringen van Hay

Ik heb een groep opgericht: 'Hay’. De kern van deze groep wordt gevormd door drie muzikanten: Doriene Marselje op harp, sopraan Jennifer van der Hart en Naomi Sato op de sho (een Japans mondorgel), met volgend jaar twee gastoptredens van Maya Fridman op de cello. De vieringen (klinkt beter dan concert) op de boerderijen verlopen goed: de eerste twijg aan deze stam vond plaats eind september, men was muisstil en aandachtig. Géén van de bezoekers had ooit een klassiek concert bijgewoond.

Nieuw terrein

Het zou zomaar een nieuw spoor kunnen zijn: kleinschalig, intiem, respectvol, bedoeld voor dier, natuur en mens, met een groepje toegewijde spelers die tot alles bereid zijn, met muziek die niemand probeert te intimideren met manipulatieve gebaren, meest zacht en ingetogen.

Het is op de tast nieuw terrein verkennen en ik voel dat het een vruchtbaar traject is, dat ik op dit pad heel veel verder ga wandelen. Ik organiseer kleine concerten midden in de stal, op het land, tussen de dieren, in de leegte, en vestig aandacht op het platteland door een ongebruikelijke waarde toe te voegen: muziek.

Voor mij als componist is het een unieke kans om ver van de concertzaal op zoek te gaan naar een nieuwe formule waarvan ik voel dat onze maatschappij er behoefte aan heeft; op zoek naar een nieuwe toegevoegde waarde aan zowel ritueel als concertpraktijk: een combinatie van eenvoud, intimiteit, tijdloosheid en eerlijkheid.