In het Signalement profileren we maandelijks drie Brabantse makers die recent in de aandacht stonden. Ditmaal drie vrouwen uit Eindhoven: schrijver Bianca Mastenbroek, vormgever Kiki van Eijk en beeldend kunstenaar Sabina Timmermans. Over meervoudige perspectieven, gemeenschappelijke menselijkheid en de dualiteit tussen mens en natuur.
Geschreven door: Ton van der Linden
Bianca Mastenbroek
Bianca Mastenboek won in 2019 voor haar boek ‘Hendrick, de Hollandsche indiaan’ de Thea Beckmanprijs. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan de auteur van het beste historische jeugdboek. “Een boek dat erin slaagt om de complexe historische werkelijkheid van een tamelijk onbekende episode uit de Nederlandse geschiedenis overtuigend vanuit meervoudig perspectief te beschrijven.” Het boek gaat over een 16-jarige zoon van een Nederlandse kolonist die in de 17e eeuw in de buurt van Nieuw-Amsterdam woont. Hendrick wordt gevangengenomen door de Lenapé-indianen en leert hun cultuur kennen. In een gesprek met het Eindhovens Dagblad benadrukt Mastenbroek dat het voor haar belangrijk is dat wat ze vertelt historisch correct is, maar dat ze in de eerste plaats een goed verhaal wil vertellen. “Ik had nog geen halve pagina geschreven of mijn hoofdpersoon ging alweer zijn eigen gang.”
De historische locaties bezoeken gaat voor Mastenbroek niet. Ze lijdt vanaf haar geboorte aan de spierziekte spinale musculaire atrofie type 2, die gepaard gaat met spierverlamming en -zwakte. Tijdens de recente pandemie toonde ze haar strijdbaarheid. Ze maakte zich zorgen over de versoepelingen, met name over het vervallen van de mondkapjesplicht voor de thuishulp. Een besmetting oplopen kan voor haar dodelijk zijn. Mastenbroek schreef op jonge leeftijd al. Tijdens haar studie Techniek en Maatschappij aan de Technische Universiteit Eindhoven schreef ze voornamelijk rapporten en verslagen. Maar daar kwam verandering in toen ze hoofdredactrice van het blad van de studievereniging werd. Ze werkte als milieuadviseur bij het ministerie van VROM en de SRE, maar deze banen kostten haar te veel energie.
Als schrijver is ze volledig op haar plek. “Ik kan alles in mijn eigen ritme doen. Ik vind het prima, alleen achter de pc.” Mastenbroek is een productief schrijver en veelzijdig, van prentenboekjes tot AVI boekjes tot historische romans. Onlangs verscheen bij uitgeverij De Vier Windstreken ‘ 4328. Dochter van een zwarthemd’. Het is mei 1945. De oorlog is voorbij, maar niet voor de zeventienjarige Antje Buursma. Als dochter van een hooggeplaatste NSB’er zit ze gevangen in Kamp Westerbork. Daar is ze geen mens meer, maar een nummer. Ze vraagt zich af wat ze gedaan heeft om dit te verdienen. Mastenbroek deed ook voor dit boek research en baseerde zich op interviews met Ans Buursma-Backx, inmiddels 94.
Op basis van de interviews werd een tv-serie van gemaakt. Via het Zapp Instagram- en YouTube-Kanaal vertelt tiener Antje wat ze meemaakt tijdens en net na de oorlog. “In mijn boek ligt de nadruk op de verschrikkingen die toen in Westerbork hebben plaatsgevonden, in de serie ligt de nadruk er vooral op hoe Antje omging met leeftijdgenoten tijdens de oorlog. Maar de boodschap is in beide benaderingen hetzelfde: er zijn met onschuldige mensen verschrikkelijke dingen gebeurd, zowel tijdens als net na de oorlog.”, zei ze tegen het Eindhovens Dagblad.
Kiki van Eijk
Dit jaar was het eindelijk zover, na meerdere malen vanwege de pandemie te zijn afgelast, kon het festival Coachella, in het zuiden van Californië eindelijk doorgaan. Kiki van Eijk werd al voor de editie van 2020, als eerste Nederlandse kunstenaar, gevraagd om werk te maken voor Coachella. Onder de titel ‘Buoyed’ ontwierp zij drie grootschalige sculpturen van bijna zeven bij twaalf meter hoog. Design Digger omschrijft ze als “drie enorme boeien, elk ongeveer vier verdiepingen hoog en onder een hoek alsof ze in een zee van gras drijven, creëren een surrealistische happy space.” Van Eijk licht toe: “Als je een paar dagen op een festival bent, zit je in een bubbel en maak je een reis. Iedereen wordt één. We leven in buitengewoon uitdagende tijden, maar muziek is als een van de krachtigste samenzweerders van collectieve vreugde, omdat het delen van ervaringen een gevoel van saamhorigheid creëert. Het gaat over het overwinnen van ons gevoel van ontkoppeling en het vinden van gemeenschappelijke menselijkheid.”
Van Eijk, opgegroeid in het Limburgse Tegelen, runt samen met partner Joost van Bleiswijk de studio Kiki & Joost. Ze kennen elkaar van de Design Academy in Eindhoven, waar ze beiden afstudeerden. In 2020 organiseerde het TextielMuseum een grote overzichtstentoonstelling van haar werk, onder de titel Gedachtespinsels. Als ontwerper werkt Kiki van Eijk vanuit een levendige nieuwsgierigheid, waarbij zij altijd onderzoekend te werk gaat. Ze experimenteert met verschillende materialen en productiemethoden, of het nu glas, keramiek, brons of textiel betreft. Haar interesse in materialen en techniek bracht haar geregeld naar het TextielLab, waar veel van haar textiele werken ontstonden. Ter gelegenheid van de expositie werd in juli 2020 een nieuwe door haar ontworpen collectie theedoeken gelanceerd, geïnspireerd op zelf geteelde tomaten, courgettes en radijsjes uit haar eigen moestuin.
Voor Kiki van Eijk is het een uitdaging om gewone spullen te ontwerpen, die niet alleen mooi zijn maar ook lang meegaan en gerepareerd kunnen worden. Ze maakt geen spullen die na verloop van tijd in de afvalbak belanden. Er is nog steeds vraag naar objecten die ze twintig jaar geleden al ontwierp. “Duur? Ja, maar je kunt toch sparen voor iets heel moois dat het na dertig jaar nog waard is om doorgegeven te worden.” Van Eijk zet zich in voor een organisatie die de impact van zwangerschapsvergiftiging onder de aandacht brengt. Ze is lid van het bestuur van de stichting Queen of Hearts en maakte voor de landelijke campagne een zeefdruk. Met de opbrengst ervan wordt het onderzoek ondersteund. Van Eijk is ‘ervaringsdeskundige’. Van Eijk. “Ik heb er nog altijd last ervan; zit ongeveer op 75 procent van mijn energie en terug naar honderd procent, dat zit er waarschijnlijk niet in. Toch raar, als je eerst met gemak halve marathons hebt gelopen. Ik heb echt een paar jaar als een soort bejaarde moeten leven.”
Sabina Timmermans
Sabina Timmermans studeerde in 2007 af aan de HKU. Zij exposeerde haar schilderijen in het Noordbrabants Museum, Willem Twee Kunstruimte en de Jan van Hoofgalerie, die haar vertegenwoordigt. In haar schilderijen tast ze de grenzen af tussen cultuur en natuur, tussen binnen en buitenruimte, oerwoud en tuin, gevaarlijk en veilig. Er kwam een punt dat Timmermans vastliep omdat een schilderij altijd over de verf gaat. Bovendien was het schilderen tijdelijk niet mogelijk in verband met oogproblemen en een daaropvolgende operatie. Ook werkte ze af en toe met haar vader, die tuinder is, in het tuinonderhoud.
Caressing and colliding - sharing the land 8, 150x120cm, charcoal on paper, 2022 | Foto: Peter Cox
In 2020 heeft ze als artist-in-residence bij sundaymorning@ekwc in Oisterwijk gewerkt. Dit financierde ze d.m.v. een crowdfunding project, een bijdrage van Stichting Constant van Renessefonds en een lening van Fonds Kwadraat. Het nieuwe materiaal was voor haar aantrekkelijk en de uitdaging om driedimensionaal te kunnen werken deed haar besluiten in Oisterwijk te willen werken. In een gesprek met Kwadraat in juni 2021 sprak ze over het resultaat van de werkperiode, een serie sculpturen genaamd ‘Bodies for possible landscapes’: “De sculpturen nodigen je uit een landschap te zien als een verzameling lichamen waar je je met je eigen lichaam toe kunt verhouden. De organische sculpturen zijn gebaseerd op tastbare lichamen zoals boom-, dier-, plant- en rotsvormen, en alles daartussenin; de cilindervormige sculpturen met kleurverlopen zijn een vertaling van de minder grijpbare elementen in een landschap, zoals de lucht en het wateroppervlak.”
In september en oktober 2021 werkte Timmermans als ‘artist-in-residence’ in de Vlaamse Schuur, het nieuwe gastatelier van het Vincent van Goghhuis. Esther van Rosmalen sprak met Timmermans over die werkperiode, waarin ze onderzoek deed met als vertrekpunt het laatste schilderij dat Van Gogh heeft geschilderd, Boomwortels. Boomwortels zijn een mooi voorbeeld van natuur waarbij de mens het uiterlijk ervan heeft beïnvloed, hakhout is een vorm van bosbouw waarbij de nieuwe aangroei steeds weer wordt afgehakt voor gebruik. Na het aanbrengen van een prismasticker op haar oog veranderde de lichtval waardoor ze beter zag, maar veranderde ook de kleur. Confronterend voor iemand die schilder denkt te zijn. “Het was daarom een bewuste keuze om potlood en papier mee te nemen in plaats van verf. Tekenen is een methode om te begrijpen wat je ziet. Niet letterlijk, maar intuïtief door waar te nemen en te reageren. De serie die uit dit onderzoek is ontstaan is een uitnodiging om de dualiteit tussen mens en natuur los te laten en jezelf onderdeel van de natuur te voelen. Door niet te schilderen kan ik beter uitdrukking geven aan wat ik bedoel. Al teken ik als een schilder, en zie ik de gum als mijn kwast, mis ik de kleur wel. Dan dient de vraag zich aan of ik alles wat mij fascineert als kunstenaar moet weergeven. Kleur bevat veel informatie en stuurt keuzes die boeiend zijn, maar ook in de weg kunnen zitten.” Timmermans bewaart de experimenten met kleur voor later, daarvoor houdt ze teveel van de poëzie van kleurcombinaties.
Maandelijkse column
Ton van der Linden (documentalist Kunstloc Brabant) signaleert in zijn maandelijkse column actuele ontwikkelingen bij Brabantse makers.
Al het cultuurnieuws uit Brabant en de rest van Nederland op een rijtje, vind je in Trends & Ontwikkelingen op Kunstloc Brabant.
