In the picture: drie Brabantse makers die zich bezighouden met eenzaamheid, mentale weerbaarheid, verbeeldingskracht en troost. Dit signalement haakt aan op de Week tegen Eenzaamheid 2021 die van 30 september t/m 7 oktober plaatsvond.
Geschreven door: Ton van der Linden
Verhaal zonder begin en eind
Onlangs verscheen het boek ‘Eeuwig moment’, met werk van de Tilburgse kunstenaar Jenny Ymker. Ymker (52) maakt gobelins (wandtapijten), lightboxes en speeldoosjes. Betoverend werk dat ze zelf omschrijft als ‘verhalen zonder begin en eind’. Met daarin figuren in een landschap en natuurlijke settings die met zorg door Ymker zijn gekozen; zeeuwse stranden, donkere bossen in de Ardennen of een bos in het waterwingebied van Tilburg.
De basis voor haar wandtapijten, zijn fotowerken. Beelden die via computermodellen vertaald worden naar weefpatronen. Met haar lightboxes en speeldoosjes verleent ze de fotowerken een filmisch, driedimensionaal aura. De speeldoosjes zijn voorzien van muziekjes.
Absurdisme vs. Romantiek
‘Met een handtas het absurde tegemoet.’ Onder deze titel schrijft Bertus Pieters in het recent verschenen boek Eeuwig moment over Ymkers werk. Hij gaat in op de historie van gobelins, de invloed van performancekunst, verwijzingen naar sprookjes, de invloed van het werk van de grote Romantische schilder Caspar David Friedrich en de inzet van rekwisieten.
‘De eenzaamheid in een grotere wereld is thematisch gebleven in het werk van Ymker, maar de preoccupatie met het sublieme – het overweldigende van de wereld – van de Romantiek heeft bij Ymker plaats gemaakt voor wat anders.’ Pieters plaatst het recente werk in de traditie van het absurdisme.
Absurd
‘Het absurde is onderdeel van het dagelijks leven en de tegenstelling tussen enerzijds de individuele mens met zijn aspiraties ten aanzien van de wereld, de manier waarop hij de wereld tegemoet treedt, en anderzijds die wereld die zich daar weinig of niets aan gelegen laat liggen. De spanning in die tegenstelling trekt het streven van de mens in het absurde.’ 'Maar’, zo eindigt hij,‘met hun verbeeldingskracht vinden de figuren, altijd vrouwen (Ymker gebruikt zichzelf als model), in het werk een houvast om de eenzaamheid tot kracht te maken.’
Herkenning
Ymker vindt het mooi dat haar werk mensen minder eenzaam kan laten voelen doordat mensen zichzelf herkennen in het werk. Bijvoorbeeld in het werk ‘Landscape in white’, een 8 meter lang wandkleed met daarop een vrouw, die door een besneeuwd landschap loopt en zich aan een touw vasthoudt. Ymker laat een fase zien waarin iemand zit; de winter. Maar het touw loopt door, na elke fase komt er weer een andere fase, net als de seizoenen. Naar aanleiding van het verschijnen van het boek is tot 28 oktober bij Galerie Jan van Hoof in ’s-Hertogenbosch een presentatie te zien.
Tim van Dongen
‘Ik heb veel moeten janken deze week’, vertelde Tim van Dongen (35), ook wel hiphopper Timm en al meer dan tien jaar actief in de rapscene, aan het Brabants Dagblad. Zijn nieuwe single ‘Winterslaap’, over een vriend die in de zomer van 2018 een einde aan zijn eigen leven maakte, werd onlangs voor het eerst op de nationale radio gedraaid. Van Dongen overwoog nog niet zo lang geleden om te stoppen met muziek maken onder zijn eigen naam.
Beladen onderwerpen
Een eerste single ‘17’ kwam uit en een nieuw album wordt in februari 2022 verwacht. Voor de teksten heeft Timm zich voor een groot deel laten inspireren door hoe het allemaal was toen hij zeventien was. ‘Die tijd was voor mij persoonlijk een van onbezorgde zomeravonden, maar ik tackle ook beladen onderwerpen zoals mijn ADHD, de burn-out van mijn vriendin, de zelfmoord van een goede vriend…’. Het nieuwe album wordt persoonlijker en volwassener. ‘Met de ‘Blowlands’ EP waren de tracks goed, maar het was een donkere karikatuur van mijzelf. Dat heb ik meer met terugluisteren naar oude tracks, dan denk ik ‘joh, al dat rappen over zuipen, smoken, wijven; stel je niet zo aan’.
Afsluiting
Kortom: er is definitief een einde gekomen aan Timmietex. De reacties op ‘Winterslaap’ waren overweldigend. ’Voorheen was ik niet zo van de persoonlijke tracks, dus het was best spannend om dit te doen. Maar het doet me wel goed om te horen dat mensen er steun in vinden’ (…) ‘Je maakt iets vanuit het gevoel, maar ’Winterslaap’ was op een gegeven moment voor mij ook gewoon een liedje geworden. Nu volgt er een soort van afsluiting, en misschien was dat ergens ook wel de bedoeling dit allemaal boven te halen. Dat mensen weer over Franklin praten en er mooie verhalen over hem herinnerd worden.’
Het refrein voor het nummer schreef hij een jaar na het overlijden al, maar hij liet het onderwerp vervolgens lang rusten. Zijn vriend had verscheidene malen hulp gezocht. Het feit dat hij die niet vond, motiveerde Timm om bij de release van de single samen te werken met zelfmoordpreventiedienst 113.
Kwetsbaarheid in het werk
Manon Beernink (25) regisseert en produceert films en theaterstukken. Ze focust zich op de belevingswereld van de mens, met de nadruk op diens emotie. Kwetsbaarheid speelt in haar werk een grote rol. Haar werk is fictief, maar heeft vaak een documentaire verhaallijn. Of anders geformuleerd: het leven van nu, geënsceneerd, maar ruw, in beeld gebracht. Dit jaar studeerde ze af aan de St. Joost School of Art & Design met een korte speelfilm over eenzaamheid onder jongeren. Problematiek die door de lockdown veel aandacht kreeg.
Eenzaamheid
In mei sprak ze over deze film, waarvoor ze ook heeft gecrowdfund. Beernink: ‘Het is een enorm misverstand te denken dat eenzaamheid uitsluitend verband houdt met ‘alleen-zijn’ en het gemis aan sociale contacten’. (…) ‘Het is dikwijls moeilijk de problematiek exact onder woorden te brengen. Maar je kunt de eenzaamheid óók ervaren wanneer een ‘diepere’ connectie met anderen ontbreekt. Dat is mij namelijk overkomen’.
Emoties ruimte geven
Gedurende haar studie wist ze al snel dat dit haar thematiek was. Zo maakte ze een installatie, experimenteerde ze met fotografie en schreef ze een essay over ‘de ander’. En ze werkte aan theatervoorstellingen. Die hebben haar geholpen bij het schrijven van het script. ‘Adem stilte’ wordt in niet-chronologische volgorde verteld, met flashbacks en -forwards. (Tijdens de lockdown wist ze vaak ook niet meer welke dag het was). Beernink maakt gebruik van long shots om de emoties de ruimte te geven en de leegte van de tijd aan te duiden. Onlangs sprak ze met De Filmkrant over de film. In samenwerking met de landelijke jongerenstichting @ease wordt de film op scholen gebruikt over het onderwerp eenzaamheid.
'Het mag er zijn'
Op de vraag of de film ook buiten die context kan worden begrepen, antwoordt ze: ‘De film zou dan wel verwarrend kunnen overkomen, misschien ook wel artistiek omdat het zo snel gaat en er niet per se een duidelijke verhaallijn inzit. De reden dat ik het zo subtiel heb gehouden, is dat ik de film niet zo schreeuwerig wilde maken. Ik wil er vooral de maatschappij een spiegel mee voorhouden en zeggen: ‘Mag dit er ook even zijn?’ Wat mij betreft is dat genoeg. Het mag gezien worden, het mag er zijn, dat is voor de meeste jongeren al genoeg. Zelf had ik graag gehad dat iemand me even had toegesproken, dat dit heftig aan kon voelen, maar dat alles goed zou komen. Dat heb ik mijn eigen puberteit gemist. Nu was het alsof de grote boze buitenwereld het wel aankon waardoor ik het gevoel had achter te lopen’.
Meer over de rol van kunst bij beperking van eenzaamheid
Kunstloc Brabant heeft een kennispagina gemaakt over hoe beeldende kunst, design en architectuur kunnen bijdragen aan de beperking van eenzaamheid.
Maandelijkse column
Ton van der Linden (documentalist Kunstloc Brabant) signaleert in zijn maandelijkse column actuele ontwikkelingen bij Brabantse makers.
Al het cultuurnieuws uit Brabant en de rest van Nederland op een rijtje, vind je in Trends & Ontwikkelingen op Kunstloc Brabant.
