De werkpraktijk van makers verschilt per discipline. Elke discipline stelt andere eisen aan de kunstenaar. Zeker wat betreft het contact met andere mensen. In dit Signalement: korte portretten van drie Brabantse makers: muzikant Sem Jansen, ontwerper Fransje Gimbrère en beeldend kunstenaar Hans Klein Hofmeijer.
Transitie
In 2017 besloot Sem Jansen de transitie van vrouw naar man in te zetten. Jansen studeert in 2013 af aan Fontys als uitvoerend musicus en gediplomeerd docent. Hij is een van de twee winnaars van de Jacques de Leeuw prijs van dat jaar. Jansen wordt toegelaten tot de Master of Music waar hij o.m. zang studeert bij Simone Roerade. Sinds eind 2011 maakt Sem deel uit van de succesvolle Leif de Leeuw band als leadzanger en gitarist. Jansen speelt daarnaast met zijn eigen band veel Americana. Op 13 januari 2023 verscheen zijn eerste, in eigen beheer uitgebrachte, soloalbum ‘Uncle Sem’. Hij is nu op tour onder de titel ‘Who the fuck is Britt?!’. Tijdens de tour en op de plaat staan zijn transitie van zangeres naar zanger en het proces daar omheen centraal.
Twee stemmen
Jansen las alles over de gevolgen van een transitie voor een zangstem. Dat stemde niet hoopvol. “De onderzoeken waren negatief en gaven aan dat als je na je 25ste in transitie gaat, je geen stemcontrole en volume meer zou hebben omdat alles in je keel al is uitgegroeid.” "Ik heb er om die reden ook een jaar of vijf over getwijfeld of ik het wel aan zou durven", vertelt hij. "Want het is een beetje als kiezen tussen je grootste passie en je geluk. En als je een van die twee dan op moet geven, kom je dan nog tot een gelukkig einde?" Voor zijn transitie dook hij daarom de studio in om zijn stem nog vast te leggen, in de hoop erna de tweede helft van het album op te nemen. René van Peer zag onlangs zijn show: “Het is een opzienbarend en ontroerend beeld. Met zijn band speelt Sem Jansen een nummer, terwijl zijn oude vrouwelijke zelf hetzelfde nummer zingt, geprojecteerd op een scherm achter op het podium van de Helmondse Cacaofabriek”.
Meer connectie
Samen met zangcoach Simone Roerade heeft hij gewerkt aan wat met zijn stem kon gebeuren. Een gedeelte van de mannen- en vrouwenstem heeft technisch overlap. Die techniek is hij voor zijn transitie al gaan oefenen. Door deze techniek kon hij gewoon doorzingen. ‘’Het resultaat is beyond mijn verwachtingen.’’ “Ik heb nu een lagere stem, maar daar kan ik misschien nog wel meer mee dan met mijn oude stem. Ik voel ook meer connectie met mijn huidige stem dan met mijn oude stem. Mogelijk omdat het iets is wat ik zelf heb gevormd.”, zei hij onlangs.
Serieuzer genomen
De transitie had niet alleen gevolgen voor zijn stem, maar ook voor andere aspecten van zijn artiestenbestaan. Hij durft nu anderen te betrekken bij het schrijven van liedjes. Hij merkt ook dat hij nu veel serieuzer wordt genomen. “Als man hoef ik mijn stem vrijwel nooit meer te verheffen om gehoord te worden. En voorheen was ik toch gewoon het lieve zangeresje en werd mij nooit gevraagd hoe ik mijn microfoon wilde hebben, terwijl ze dat wel altijd aan de gitarist vroegen. Ik dacht altijd dat het was omdat ik de tweede gitarist was en ze mij minder goed vonden. Tot ik merkte dat vanaf het moment dat ik als man gezien werd, mij ook altijd werd gevraagd hoe ik de microfoon wilde hebben.”
Het dichtst tot de mens
Fransje Gimbrère studeerde in 2017 af aan Design Academy Eindhoven met haar Standing Textile(s). Een opzienbarende serie ragfijne meubels van geweven en geharst, natuurlijk en synthetisch textiel. Deze multidisciplinaire ontwerper is geboren en getogen in Tilburg. Vindt haar voorkeur voor textiel daar zijn oorsprong, wilde Erik van Hest weten. "Om eerlijk te zijn had ik geen interesse in textiel toen ik net begon op de Design Academy in Eindhoven. Ik experimenteerde liever met plastic of metaal, waarin ik veel meer dacht te kunnen ontdekken en innoveren. Pas toen ik mijzelf begon te ontwikkelen ontdekte ik dat er veel meer mogelijk is met textiel, de textiele ambachten en technieken.” Aanvankelijk maakte ze alles met de hand, zo begint haar proces nog altijd, maar inmiddels is ze een samenwerking aangegaan met het TextielLab in Tilburg om haar 3D weefmethode te vertalen naar een industrieel weefgetouw. Gimbrère houdt van de kennis en techniek, die nodig is om ambachten zoals weven uit te kunnen voeren. Over textiel zei ze ook: “Het is een materiaal dat eigenlijk het dichtst tot de mens komt”.
Wetenschap en materiaalgedrag
Gimbrère haalt haar inspiratie uit twee dingen: wetenschap en materiaalgedrag. Ze is enorm gefascineerd door de wisselwerking tussen het menselijke lichaam en de ruimte waarin het zich begeeft. De kennis die ze hierover opdoet uit de psychologie, de filosofie en neuro- en sociowetenschappen, integreert ze in haar ontwerpen. Over het gedrag van materiaal zegt ze: “Ik ga in een project al snel intuïtief met mijn handen te werk en raak geïnspireerd door de informatie die een materiaal me geeft. Hoe voelt het? Hoe is de tactiliteit? Kan het bewegen of juist niet? Wat als ik het toch manipuleer in een bepaalde richting? Hoe verandert de vorm en kleur dan?”
Opdracht voor de Tilburgse raadzaal
Haar belangrijkste opdracht tot nu toe was ‘Cirrus’, voor de nieuwe raadzaal van de gemeente Tilburg. Het handgeweven werk is 6,5 x 5,5 x 1,5 meter groot en bestaat het uit 22 onderdelen. Tussen de lange witte draden kruisen ook enkele blauwe en groene lijnen elkaar, daar waar het object meer volume heeft. “Daar ontstaan de ideeën, van raad en inwoners. De organische vorm symboliseert bezinning, contemplatie”, zegt ze. Voor deze opdracht had ze voor het eerst te maken met meerdere partijen tegelijk. Ze moest een 12-koppig team aansturen, kortom totaal anders dan in je eentje in het atelier. Een leerproces voor de jonge ontwerper. “Zo heb ik geleerd dat ik best om hulp mag vragen en niet alles zelf hoef uit te vinden maar ook kritische vragen mag stellen aan zakelijke partners.”
Erkenning
In 2021 won ze het Zuiver Scholarship. In december vorig jaar werd bekend dat ze Harrie Tillieprijs 2023 van de gemeente Roermond heeft gewonnen. Gimbrère geeft les aan de Design Academy en Fontys Tilburg. Ze is als senior designer betrokken bij het team van Hella Jongerius voor de realisatie van een kunstwerk in het gerenoveerde Neuron gebouw van de TU Eindhoven. Vanaf 21 mei is werk van haar gedurende de expositie Makersgeheimen #2 te zien. Ze heeft in het TextielLab gewerkt aan ‘Linum’, nog een werk voor de gemeente Tilburg.
Strandhuisje
Tot eind januari waren er in de Bergkerk in Deventer 21 tekeningen te zien die Hans Klein Hofmeijer heeft gemaakt in een strandhuisje bij Dishoek. Al jaren trekt hij zich daar terug om er een paar weken te werken. Klein Hofmeijer studeerde in 1979 af aan de Academie St Joost in Breda. In zijn atelier, het achterste deel van de boerderij in Oostelbeers waar hij in 1984 introk, draait alles om schilderen en tekenen. En denken. Over de tekening ‘Net voor de gevonden woorden’ merkt hij tegenover Anneke van Wolfswinkel op: “Dat is een bepaalde staat van zijn, dat je wel een gedachte hebt, maar er nog geen woorden aan kan geven. Die openheid, die ruimte, die probeer ik te verbeelden.”
Tweede schedel
Het atelier is, zoals hij zegt zijn tweede schedel. Hij moet zijn schildersmaterialen, maar ook zijn (kunst)boeken en muziek om zich heen hebben om het juiste gevoel te laten ontstaan om aan de slag te kunnen. Aandacht en concentratie zijn nodig om te scheppen, en uiteindelijk staat de vraag centraal wat het is om mens te zijn. In de zomer van 2020 verhuisde zijn atelier naar het Tilburgse kunstinitiatief PARK. Het bureau waar hij aan tekent. Een grote steen uit zijn tuin en twee stoelen die uitnodigend naast zijn bureau staan. “Ik ben gewoon aan het werk en ik zie wat gebeurt als er mensen komen. Niets hoeft, alles kan", zei hij. Zijn kasten met boeken ontbraken, ze waren aanwezig in de vorm van foto’s.
Onttrekken
Klein Hofmeijer heeft nooit een vaste galerie gehad, hij heeft nooit lesgegeven. “Als kunstenaar bemoeit hij zich met vrijwel niets en niemand en verkiest hij afzondering en verlatenheid boven groepsvorming en sociaal verkeer. Daar staat tegenover dat hij met zijn partner Marja een gezin met vijf kinderen stichtte voor wie hij de verzorging voor zijn rekening neemt, terwijl zijn vrouw een drukke baan heeft. Hij staat dus vol in het leven, maar gebruikt de kunst om zich daaraan te onttrekken en om zich volkomen op zichzelf te verlaten.”, schrijft Alex de Vries op Mister Motley. Het tekenen gaf hem gedurende zijn tijd in St Joost al de mogelijkheid “op mezelf te zijn en zo aandacht voor het individu en het menszijn te verbeelden.” Zijn werk, aldus De Vries, laat een binnenwereld zien in een uiterlijke gedaante die niet aan observatie maar aan beleving is ontleend. Een belangrijk element is een antenne-achtige vorm, die Klein Hofmeijer omschrijft als een ‘receptor’.
Blue Drawings
De uitgave bij de expositie ‘The Blue Drawings’ is te bestellen bij de kunstenaar, via Motta Art Books en bij het De Pont Museum, Tilburg. Met twee artikelen, een van de Annelies van Belle en een van Rick Vercauteren. Blauw, zo betogen zij separaat, dient niet louter als coloriet te worden opgevat. “Blauw fungeert in de expressief ogende, gelaagde werken van Hans Klein Hofmeijer tevens als attitude, bron, denkmateriaal, energie, inkt, mensbeeld, schrijfmateriaal, symbool en zinnebeeld.”
Maandelijkse column
Ton van der Linden (documentalist Kunstloc Brabant) signaleert in zijn maandelijkse column actuele ontwikkelingen bij Brabantse makers.
Al het cultuurnieuws uit Brabant en de rest van Nederland op een rijtje, vind je in Trends & Ontwikkelingen op Kunstloc Brabant.