In dit signalement drie eigenzinnige makers uit ’s-Hertogenbosch: Jameszoo, Florette Dijkstra en Bram van Helden. Over onderzoek, spel en autonomie.
Geschreven door: Ton van der Linden
Ontjazzen
Jameszoo is de artiestennaam van Mitchel van Dinther. Onlangs verscheen zijn tweede album ‘Blind’. In een interview met Timo Pisart vertelt hij dat hij naar een uitvoering van een strijkkwartet van Georg Friedrich Haas keek, in het pikkedonker uitgevoerd, en dat daar de muziek echt een entiteit werd. Die ervaring, zo zei hij, wil hij altijd mimiccen in zijn muziek. Het maken van het album was een worsteling. ‘Na die Melkweg-plaat wilde ik geen jazz meer maken… maar daardoor werd de muziek heel stom. Ik ging het proberen te ontjazzen, ik ging ontkennen wat de stukken wilden worden. Dat heb ik echt moeten accepteren. Ik wilde zingen, een R&B-achtige plaat maken, een bepaalde toegankelijkheid creëren met mijn muziek. Enorm mislukt. Sommige stukken waren moddervet, héél erg dik aangezet. Dat vond ik wel kicken, maar… het sprak gewoon niet. De muziek was niet self-aware, de muziek ging over mij, niet over zichzelf.’ De Willem Twee Studios in ’s-Hertogenbosch, waar Jameszoo sinds de oprichting bij betrokken is én kind aan huis, waren essentieel voor zijn proces. ‘Als je ergens de ruimte hebt om te onderzoeken, allemaal domme dingetjes kan doen die niet op een plaat hóéven te belanden… ja, dat is gewoon superbelangrijk.’
Jameszoo | Door: Marcel Veldman
Taekwondo
Van Dinther komt uit een echte sportfamilie. Via zijn vader kwam hij als tiener in aanraking met taekwondo. Uiteindelijk schopte hij het tot Nederlands kampioen bij de jeugd. Door blessures kwam zijn sportcarrière tot een einde (overigens heeft hij in zijn atelier een ruimte ingericht om lekker te kunnen kickboksen). Hij ontdekte de Bossche dj-scene en kwam hij in contact met de Amerikaanse producer Flying Lotus. ‘Uiteindelijk heeft hij mijn debuutalbum ‘Fool’ uitgebracht op zijn label ‘Brainfeeder’. Echt te gek.” Pitchfork noteerde: ‘It bursts at the seams with ideas, and at its best recalls the free spirit of late '90s electronic music.’
Eigenzinnigheid
‘Op ‘Fool’ sprak ik genuanceerd en zacht. Op ‘Blind’ wil ik heel hard schreeuwen, en dan kijken of de boodschap overeind blijft’, zegt hij tegen Mark van der Voort. De eigenzinnigheid van Jameszoo wordt alom geprezen. De vraag is of we hem nog kunnen volgen, schrijft Rolinde Hoorntje in haar recensie: ‘wordt het schizofreen geknetter of een tripmiddel voor de ziel? Het is dat laatste geworden.’ Jameszoo heeft een-broertje-dood aan het idee dat musici enigma’s zijn. Hij noemt het zelfs pervers. ‘Het werpt alleen maar een drempel op voor andere potentiële toekomstige kunstenaars, die denken dat ze niet kunnen voldoen aan het beeld dat wij creëren van de fantastische kunstenaar.’
Verleiden
In 2019 verscheen bij Uitgeverij Ijzer ‘Rumoer: over het begin van kunst’ van Florette Dijkstra. In zestig teksten geeft ze schrijvers en kunstenaars daarover het woord. De kunst heeft in de beschouwingen van Dijkstra geen verleden of toekomst maar is tijdloos en ontstaat uit zichzelf. Alex de Vries in zijn bespreking: ‘Ze laat in haar essay doorklinken dat kunst vooral een afweging is van gedachten, ervaringen, gevoelens, feiten, dromen et cetera en dat je die afweging altijd opnieuw kunt overwegen. Ze vertelt met haar essays over mensen die niet zozeer verwerpen wat er is afgewogen, maar die de weegschaal opnieuw van gewicht voorzien.’ Dichter en boekhandelaar Joost Baars schrijft dat Dijkstra geen enkele moeite doet om indruk te maken, om de schrijver uit te hangen. Maar het boek heeft terdege een visie, ‘een die opdoemt in plaats van te worden geëxpliceerd, een die Dijkstra ons niet oplegt, maar waar ze ons toe verleidt zoals ze zichzelf ertoe verleidt.’
Vrouw van verf
Florette Dijkstra studeerde in 1990 af aan de Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving in ‘s-Hertogenbosch. Naast haar tekeningen en schilderijen schrijft ze over kunst en de kunstgeschiedenis. Dijkstra ziet de geschiedenis als een fictief verhaal dat telkens opnieuw wordt verteld en probeert vergeten elementen in dat verhaal te 'reanimeren'. Daarvoor reist ze soms jarenlang in het voetspoor van haar personages. Haar project ‘De Vrouw van Verf’ was een meerjarige zoektocht naar Marika de la Salle, salonhouder in het Parijs van de jaren dertig van de vorige eeuw. Dijkstra maakte een reeks tekeningen en schilderijen, en schreef de roman ‘De Vrouw van verf’, haar literaire debuut, dat verscheen in 2004. Startpunt van het boek is het moment dat kunstenares Tamara de Lempicka een glimp opvangt van De La Salle en bevangen wordt door het verlangen de vrouw te schilderen. Marja Pruis noemt het in haar bespreking een ‘Een gedreven, krankzinnige, wonderlijke roman’.
Toevallige verbanden
Op 18 maart jl. verscheen ‘Verdwenen levens’, vier teksten waarin Dijkstra het spoor volgt van mensen die vergeten zijn en van wie het bestaan soms zelfs wordt ontkend. In ‘De vrouw met het pistool’ bijvoorbeeld probeert ze de identiteit te achterhalen van een vrouw die volgens een tekening uit 1797 van J.A. Knip een prominente rol heeft gespeeld in de Franse verovering van de Schans van Orthen bij ’s-Hertogenbosch in 1794. Marijke Laurense merkt in Trouw op dat deze speurtocht dankzij Dijkstra’s wakkere oog voor tegenstrijdigheden en toevallige verbanden heel wat onverwachte bijverhalen oplevert, ‘af en toe vergezocht, vooringenomen of ergerlijk gedetailleerd, maar altijd verrassend en meestal ontroerend.’
Het theater als ruimte
Als je de website van Bram van Helden bezoekt, word je ontvangen door een citaat van Ruth Kraus: "Everybody should be quiet near a little stream and listen." Dat citaat komt uit haar boek: ‘Open House for Butterflies’. Een boek over de alledaagse magie van het opmerken. Van Helden werkt op het snijvlak van theater en beeldende kunst. Met zijn werk bevraagt hij de centrale positie van de mens en richt hij zijn blik op ruimtes, dingen en materie. Hij speelt met de relatie tussen mens en de dingen. Wendy Lubberding schrijft maart jl. in de Theaterkrant over zijn productie ‘Bram vindt ruimte’, na een beschrijving van wat die de toeschouwer ziet: ‘En de vraag is niet of dit theater is, want het gaat zo overduidelijk juist over het theater. Het theater als ruimte. Als ruimte binnen de wereld daarbuiten. Als ruimte waar de afspraak geldt: een drietal houten bakken stelt een Japans huis voor. Met een handvol juiste attributen, het juiste licht en geluid, en de geconcentreerde focus van de makers op de vloer en de kijkers daar tegenover geloven we in dit huis. En geloven we dat dit huis de plek is die een verhaal vertelt. Een verhaal dat zich helemaal als vanzelf in ons eigen hoofd ontrolt.’
Plastic organismes
Van Helden begon ooit als goochelaar, studeerde in 2011 af als theaterdocent aan de Fontys in Tilburg en in 2016 aan de Master of Music Theatre aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Het op theatrale wijze leven inblazen van objecten wordt duidelijk in de groeiende reeks Future Zen Garden, waarin plastic organismes de performers zijn. Deze plastic organismes zijn ontstaan in een technische zoektocht naar materiaal, mechanica en robotica. Voor het technische proces werkt hij samen met Thijn Kolk, in 2018 afgestudeerd als industrieel ontwerper aan Technische Universiteit Eindhoven. In 2019 kon het publiek zich, tijdens de 20e editie van festival Cement, in een mysterieuze tuin wanen, met daarin een reeks plastic 'organismen' die mede dankzij méér dan dertig gecodeerde motortjes daadwerkelijk tot leven kwamen.
Theater zonder voorstelling
Thomas van Huut, door Domein voor Kunstkritiek aan Van Helden gekoppeld, sprak Van Helden in dat kader de afgelopen periode regelmatig, en merkt op: ‘Met de codes van kunst kun je de aandacht sturen, Bram fantaseerde tijdens een van onze gesprekken hardop over een volledig operationeel theater, zonder voorstelling, misschien zelfs zonder mensen. Alles in gereedheid, maar zonder een voorstelling, die moet je zelf maar verbeelden.’
Maandelijkse column
Ton van der Linden (documentalist Kunstloc Brabant) signaleert in zijn maandelijkse column actuele ontwikkelingen bij Brabantse makers.
Al het cultuurnieuws uit Brabant en de rest van Nederland op een rijtje, vind je in Trends & Ontwikkelingen op Kunstloc Brabant.
