Hoe ga je om met een snel ontwikkelende carrière? In welke mate kun je de grenzen van expressie verkennen? Hoe vertel je een verhaal? Op welke manieren kun je verschillende middelen binnen de kunst combineren? In dit signalement drie Brabantse makers, die nu in de belangstelling staan: illustrator Djenné Fila, multimedia kunstenaar Renée van Trier en schrijver Cobi van Baars.
Djenné Fila – Gouden Penseel
De Tilburgse illustrator Djenné Fila staat nog aan het begin van haar carrière maar heeft al een aantal hoogtepunten bereikt. Zo werd ze genomineerd voor de Woutertje Pieterse Prijs en de Boon Jeugdliteratuurprijs. En slechts twee jaar na haar kinderboekendebuut in 2019, heeft Fila zilver gewonnen tijdens de European Design Awards 2021.
En nu, in 2023, mag Djenné Fila het Gouden Penseel op haar naam schrijven. Een terechte winnaar want “haar illustraties in het boek Een kleine geschiedenis van de mens door dierenogen stralen niet alleen een artistieke waarde uit maar zijn in combinatie met de tekst ook van toegevoegde waarde.” Zegt de jury van het Gouden Penseel. “Soms denk ik: wat gebeurt er allemaal?” Ze kan het snelle tempo, waarmee haar carrière zich ontwikkelt, nog niet helemaal beseffen.
Vroeg talent
Talent begint soms in de vroegste jaren van het leven al te bloeien. “Mijn ouders hebben thuis dozen vol met tekeningen en kunstwerken van mij. Ik tekende veel op school en thuis en toen ik naar de middelbare school ging, koos ik voor extra lessen beeldende vorming. Daarna ben ik gaan studeren aan de kunstacademie in Breda, en koos ik de richting illustratie,” verteld ze in een interview met Hebban.
Zebravis, Djenne Fila
Er was ook eens
In 2017 studeerde Fila cum laude af van de St. Joost academie en begon ze te werken voor opdrachtgevers zoals uitgeverij Malmberg, DELA en het Rijksmuseum van Oudheden, daar illustreerde ze voor tijdschriften, kinderboeken en maakte promotiemateriaal voor tentoonstellingen. Fila’s debuut als kinderboekenillustrator maakte ze in 2019 met ‘Het beest met de kracht van tien paarden’, geschreven door Lida Dijkstra, waarna er nog 5 nieuwe kinderboeken volgden. In een interview met Kinderboekenambassadeur zegt Fila: “Ik vind het eervol om met die geweldige schrijvers en uitgeverijen samen te mogen werken. Hun verhalen en perspectieven verbeelden is wat ik het allerliefste doe." Eind november kunnen we een nieuw boek, geïllustreerd door Djenné Fila, in de winkels vinden. ‘Er was ook eens’ beloofd een eigentijds en modern sprookjesboek te zijn vol mooie verhalen en, natuurlijk, prachtige illustraties.
Djenne Fila, fotograaf: Stan Heerkens
Geen vaste lijnen
Djenné Fila begint de dag in haar atelier in het oude St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg, een culturele broedplaats met wel 100 verschillende ateliers. Hier gaat ze op haar eigenzinnige manier te werk. Met ecolineverf maakt ze vlekken op papier en texturen maakt ze met verschillende voorwerpen. Deze componenten scant ze in en gaat hiermee in Photoshop aan de slag. Met deze tactiek komt Fila tot krachtige en complexe composities en illustraties met enorme gelaagdheid. “Ik hou van de verrassingen en speelsheid die de computer mij biedt. Van het kunnen schuiven met mijn lagen, en dat de lijnen niet 'vast zitten' op het papier. Ondanks dat ik altijd analoog van start ga met het maken van texturen, vind ik het heerlijk dat ik later in het proces de computer in kan zetten. Ik bouw mijn illustraties op uit vaak wel 500 lagen,” zegt ze in een interview met Hebban.
bureau Djenne Fila, forograaf: Danu Caris
Renée van Trier- Humble
Wanneer je de grote zaal van museum De Pont in Tilburg binnenloopt, word je meteen geconfronteerd met een video van een meisje dat gefilmd wordt door haar moeder terwijl ze aangespoord wordt om te dansen. “Je moet blijven lachen”, wordt het meisje verteld. Met veel tegenzin blijft ze doorgaan met dansen omdat haar moeder zo graag een filmpje op social media wil posten. Deze video “TikTok Abusementpark” is een onderdeel van de expositie Humble - At birth you are a promise but at the same time also the greatest possible risk, een expositie van Renée van Trier.
Renée van Trier liet zich inspireren door de zogenoemde ‘TikTok-ouders’, die filmpjes van hun kinderen op social media plaatsen om views te pakken. In Humble staat dit kind centraal en wordt er kritisch gekeken naar de ontwikkeling en opvoeding van een kind in deze onlinecultuur.
Multimedia
Van Trier is een veelzijdige, Tilburgse kunstenares die zich niet tot één vorm van kunst weerhoudt. In haar exposities maakt ze gebruik van performance art, muziek en beeldende kunst zoals foto en video. Haar performances worden gekenmerkt als absurdisch, ongemakkelijk en angstaanjagend. “Het gaat mij om het opzoeken van een kant van de mens die we liever verdoezelen. De kwetsbare, gevoelige en al dan niet wetende kant van onszelf,” zegt ze bij Mister Motley. In Humble daagt ze de bezoeker uit eens kritisch te kijken naar hun eigen social media-activiteit en de gevoeligheid voor deze vorm van content waarin kinderen het middelpunt zijn.
Renauy Stacy Studio Life, fotograaf: Sofie Boon en een beetje AI
Ai-gegenereerde beelden
Op de muren van de zaal worden een aantal AI-gegenereerde portretten van kinderen en adolescenten geprojecteerd, te zien is hoe deze kinderen in steeds ellendigere staat verkeren. “Het is net doorfokken met AI, de mogelijkheden zijn onbegrensd. Je kunt geen prompts geven die strafbare beelden opleveren, maar je kunt met slimme formuleringen wel degelijk tot beelden komen die geweld suggereren,” zegt van Trier in de Volkskrant. Ook het filmpje van het dansende meisje blijkt van Trier zelf te zijn, onherkenbaar door het baby-snapchat-filter dat op haar gezicht zit.
Dolfijnen
Op de grond van de expositie liggen stapels speelgoed, of ja… speelgoed? Tussen alle roze spullen, speelgoed microfoons en oude mobieltjes kun je injectienaalden, infuusslangetjes en handgemaakte HUMBLE-pillen vinden. Het roept vragen op, aangezien de onderdelen van de expositie niet zijn voorzien van een beschrijving. En dan de dolfijnen die steeds worden afgebeeld, wat zou dit betekenen? In Humble heeft alles een achterliggende betekenis. Van Trier legt een link tussen dolfijnen en die TikTok-kinderen, beide ‘wezens’ worden ingezet als performer. Zo moet de dolfijn trucjes doen voor de mens en moet het kind de ouders en social media-volgers vermaken. Dolfijnen worden vaak lief afgebeeld, terwijl het eigenlijk verkrachtende wezens zijn. Zo wordt hun ware aard ondermijnt, hoe dit bij de kinderen ook gebeurt. Op de grond liggen siliconen dolfijnen als het ware op het droge, die missen hun moeder. Van Trier mengt zich tussen deze hoop op de grond en lost hierin uiteindelijk op.
HUMBLE Foto Beau Swierstra De Pont Museum 2023
Punk
‘Het moet emotioneel zijn en er moet punk in zitten’, zo omschrijft van Trier, in de Volkskrant, zelf de onderdelen van haar werk. Waarbij ze met punk bedoelt: ‘Dat er vrijheid in mijn werk moet zitten. De vrijheid om alles uit te proberen.’ En die vrijheid benut ze wanneer ze vervolgens, als belichaming van de TikTok-moeder uit haar video’s, de zaal binnenloopt en haar soundtrack “I AM SO HUMBLE” produced by Jeroen Bax, door de speakers galmt. Alle onderdelen uit de expositie komen nu bij elkaar en vallen op zijn plek. “I WANT THE BEST FOR MY CHILDREN” zingt van Trier terwijl ze een levensgrote pop door de zaal sleept wordt de ruimte gevuld met flitsende beelden van instortende AI-landschappen en kinderkamers. Ze geeft zich over aan haar materiaal en performance, dat roept een gevoel op van overweldiging en verontrusting maar ook van kwetsbaarheid en menselijkheid.
HUMBLE Gefilmd door Steffie Storms Videostill Performance De Pont Museum 2023
Cobi van Baars – De Onbedoelden
In Mei verscheen de vierde roman van Cobi van Baars, getiteld De Onbedoelden. In dit boek maak je kennis met Aaf en Annemarieke, tweelingzussen die bij de geboorte van elkaar werden gescheiden en niet van elkaars bestaan weten. Op de 21ste verjaardag van Aaf vertellen haar adoptieouders het grote geheim en wordt ze herenigd met haar zus. Deze ontdekking roept een hoop emoties en vragen op bij de zussen. Hoe had hun leven eruitgezien als ze samen waren opgegroeid? Van Baars verteld een ontroerend verhaal waarin filosofische thema’s als nature & nurture, toeval en noodlot naar voren komen.
Waargebeurd
De Onbedoelden is gebaseerd op een waargebeurd verhaal waar van Baars al ongeveer 35 jaar mee bekend is. Toen ze zelf 21 was leerde ze ‘Aaf’ kennen, die toen net haar tweelingzus had ontmoet. “Daarna heb ik haar heel lang niet meer gezien, maar toen we elkaar vijftien jaar later weer ontmoetten en bevriend raakten, kreeg ik in stukken mee wat zich in die tussenliggende jaren had afgespeeld,” verteld van Baars in een interview op het Parool. Pas later, in de coronatijd, voelde van Baars dat ze hierover wilde schrijven. Ze is vervolgens volledig in het verhaal gedoken door met de tweeling te praten en de oude adoptie-documenten in te zien. In een interview met ZinMagazine verteld ze: “De adoptieouders, de biologische ouders en het andere geadopteerde zusje heb ik nooit gesproken. Ik heb me in hen proberen te verplaatsen op basis van de herinneringen van de tweeling en de beschrijvingen uit het dossier. De inkleuring van dat alles is pure fictie."
Omslag De Onbedoelden, Michael Borremans
Dubbeltalent
Cobi van Baars is cum laude geslaagd voor de opleiding moderne Nederlandse letterkunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen en volgde hierna ook een kunstopleiding aan de ArtEZ. Afgestudeerd in de richting ‘relatie tussen letterkunde en beeldende kunst’, onthulde van Baars al vroeg in haar carrière een diepgaande interesse in de synergie tussen literatuur en visuele kunst. Zelf beperkt ze zich ook niet tot één medium en is ze zowel schilder als auteur. Op het eerste gezicht zou je Van Baars misschien een ‘dubbeltalent’ noemen, maar zo noemt ze zichzelf niet. “Ik beschouw mezelf als een schrijver die jarenlang schilderde. Terugkijkend denk ik dat ik het schilderen nodig heb gehad om het schrijven aan de gang te krijgen,” zegt van Baars in een interview met Bazarow.
Alwetende verteller
“Hoe vertel je een verhaal met zoveel personages dat uit zoveel losse brokken bestaat? Ik wilde per se iedereen aan het woord laten en ik wilde heel soepel kunnen schakelen. Ik heb anderhalf jaar lopen zoeken tot ik deze stem vond. De verteller bouwt een band op met de lezer, samen gaan ze op pad.” Van Baars maakt gebruik van een alwetende verteller verteld ze in het Parool. Het boek heeft geen hoofdstukken of enige structuur, het zijn allemaal losse flarden van een verhaal waar Van Baars je doorheen leidt. “Ze heeft het over een ‘wij’, waarmee ze zichzelf en de lezer lijkt te bedoelen. Alsof dat ook een soort tweeling is die samen optrekt om de ontwikkelingen te volgen: ‘Laten we maar toekijken’.”
Cobi van Baars, forograaf: TradeMark Fotografie
Signalement
In een signalement lichten we drie Brabantse kunstenaars uit die recentelijk veel in de publiciteit stonden. We delen in een signalement de verschillende publicaties waarin de kunstenaars verschenen en brengen recente ontwikkelingen en hun loopbaan door de jaren heen onder de aandacht.
