Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

Studenten uit China, India en Amerika komen naar SLEM in Waalwijk, misschien wel de enige plek ter wereld waar je leert hoe je waanzinnig spannende schoenen ontwerpt ín in de markt zet. Met een sterke focus op duurzaamheid en nieuwe technieken. SLEM wil voor een revolutie in de schoenenbranche zorgen. Volgens directeur Nicoline van Enter dragen we straks schoenen uit een 3D-bioprinter.

Geschreven door Anneke van Wolfswinkel, illustraties door Marjolein Schalk

Wie door de glazen poort het gebouw van SLEM binnengaat, betreedt een lichtblauwe wereld. De vloeren, muren en plafonds van het voormalig stadhuis van Waalwijk, en zelfs de fietsen die de medewerkers en studenten gebruiken; alles is gedrenkt in die vreemde, futuristische kleur. 'Dit is de kleur die bij het leerlooien ontstaat door het gebruik van chroomzout', legt directeur Nicoline van Enter uit. 'Een controversiële kleur, want chroomzout is giftig. Het is in Europa allang verboden, maar het wordt in Azië nog gewoon gebruikt. Het is ook mooi, natuurlijk, maar ik heb het pand vooral zo laten schilderen om ons er voortdurend aan te herinneren dat het roer om moet.'

Sociale misstanden

Alles draait om vernieuwing bij SLEM, dat sinds 2013 studenten van over de hele wereld opleidt in footwear design. Tijdens de laatste Dutch Design Week in Eindhoven presenteerde SLEM een serie spectaculaire schoenen uit de 3D-printer. Ontwerpers als Charles Bergmans (zie ook pag XXX), Chris van den Elzen en Pauline van Dongen ontwierpen, op uitnodiging van SLEM, geprinte schoenen van zacht plastic, die ook echt draagbaar zijn. Minister Jet Bussemaker droeg de creatie van Pauline van Dongen op Prinsjesdag, als onderdeel van haar volledig 3D-geprinte outfit.

Ook op deze doordeweekse herfstdag staat bij SLEM in een hoekje een 3D-printer, op een vintage houten tafeltje, zacht zoemend een dikke zwarte schoenzool te printen. Voor SLEM is de gehypte techniek veel meer dan een geinig nieuw speeltje. Het is een stap op weg naar een totaal nieuwe manier van schoenen maken.

'De milieuschade en de sociale misstanden bij het maken van schoenen zijn groot', legt Van Enter uit. 'De verhalen die we kennen van gammele, overvolle kledingfabrieken in Azië gaan ook op voor schoenfabrieken. Leerlooien is een proces dat het milieu zwaar belast, schoenen zijn niet of nauwelijks duurzaam of recyclebaar, en de mensen in die fabrieken werken onder miserabele omstandigheden. Robotisering en automatisering zouden die problemen voor een deel kunnen oplossen, maar er zijn veel ingrijpender veranderingen nodig.'

Kleinschalige productie 

Nicoline van Enter, een internationaal vermaarde autoriteit op het gebied van schoeninnovatie, richt haar blik op de toekomst, maar put daarbij nadrukkelijk uit het verleden. SLEM _ een afkorting van Shoe, Leather, Education en Museum _ is pas compleet als ook die M erbij getrokken is. In de loop van 2016 verhuist het Nederlands Leder en Schoenen Museum, dat nu nog op een industrieterrein staat, ook naar het voormalig stadhuis in het Waalwijkse centrum. Volgens Van Enter schuilt in de museumcollectie een schat aan kennis over de rijke geschiedenis van de schoenenindustrie in deze regio. Die kennis wil ze opnieuw gaan toepassen. 'Schoenen van vr de industri‘le revolutie hebben vaak een betere en vooral milieuvriendelijkere constructie dan nu. Er werd bijvoorbeeld geen lijm gebruikt, alles werd gestikt. Het was kleinschalige productie, met grondstoffen uit de directe omgeving. Precies waar we weer naar toe moeten - maar dan op een manier die bij deze tijd past.' En daar komen de nieuwe technologieën om de hoek kijken. Met slimme software, robots en 3D-printers kunnen technieken die met de hand of met de huidige machines nauwelijks meer uitvoerbaar zijn, toch weer worden toegepast. Als het aan Nicoline van Enter ligt, wordt Waalwijk weer hét schoen- en leercentrum van Nederland. Waar ontwerpers live schoenen maken. Maatwerk, geproduceerd met regionale grondstoffen en cutting edge technologie. 'Stel je voor: 's ochtends loop je de werkplaats binnen en laat je je voet scannen. En aan het eind van de dag kun je een customized paar schoenen komen ophalen. Dat is toch fantastisch?'

Internationaal een begrip

SLEM verwelkomt dit jaar tien nieuwe masterstudenten. Ze komen van over de hele wereld naar Waalwijk: Chinezen, Australiërs, Amerikanen, Italianen. Negen maanden lang werken ze aan een intensief, op de persoon toegesneden traject, met als uiteindelijk doel een eigen onderneming. Het zijn lang niet allemaal schoenontwerpers, en piepjonge studenten zijn het ook niet, iedereen heeft al ruime ervaring in zijn eigen vakgebied.

Je kunt het zo gek niet bedenken of SLEM-studenten maken het: schoenen met lichtjes erin die je stemming weergeven, bergwandelschoenen met ingebouwde gps die de hulpdiensten waarschuwen als je verdacht lang niet beweegt. Een schoen die je zelf af moet maken met een lap leer of stof, én die je zelf kunt herstellen als dat nodig is. Een sneaker waarvan je de zool kunt stapelen: overdag heb je bescheiden schoenen aan op je werk, 's avonds klik je er een paar knalgele zolen onder en ga je lekker fashionable naar de club. Of schoenen speciaal gemaakt voor demonstranten - met afneembaar traangasmasker en een versterkte wreef, voor als de ME uitrukt.'Waalwijk' is in een paar jaar tijd internationaal een begrip geworden, waar mensen die iets baanbrekends in de schoenenwereld willen doen, graag een paar oceanen voor oversteken. Van Enter: 'Als je iets doet dat niemand anders in de wereld doet, komen de mensen vanzelf naar je toe. Ook al ben je maar een klein plaatsje.' Ze noemt als voorbeeld hét wereldwijde innovatiecentrum voor 3D-printen. Dat zit niet in Silicon Valley, Tokio of Helsinki, maar in Chattanooga, een kleine stad in de Amerikaanse staat Tennessee. 'Misschien kun je stellen dat juist in de periferie vaak de meest interessante innovaties plaatsvinden.'

Nadruk op duurzaamheid

Liza Snook, schoenenkenner en -verzamelaar en oprichter van het Virtual Shoe Museum, volgt SLEM met belangstelling. 'Nederlandse schoenontwerpers staan al jaren wereldwijd bekend om hun innovatieve instelling', zegt ze. 'SLEM overbrugt de kloof tussen designopleidingen en de schoenenbranche. Ik zie genoeg mensen die met waanzinnig mooie ontwerpen afstuderen maar die daarna zoeken hoe ze dit moeten vertalen naar de praktijk.'

Bij SLEM gaat het niet alleen om het ontwerp, maar ook om trendwatching en een goed businessplan, geeft Snook aan. SLEM onderscheidt zich volgens haar ook door de nadruk op duurzaamheid. 'Daar is Van Enter echt een voorloper in. Ik denk zeker dat studenten van SLEM die manier van denken meenemen. Of het nou in hun eigen bedrijf is of bij de grotere schoenmerken waar ze na hun opleiding gaan werken.'

Een plastic schoen uit de 3D-printer oogt al behoorlijk futuristisch, maar er is nog een ontwikkeling die Van Enter op de voet volgt: bioprinting. 'Er komt een totaal nieuwe manier van maken aan, en dus een nieuwe manier van ontwerpen. Bioprinting wordt nu al ontwikkeld voor toepassingen op medisch gebied, voor het kweken van organen en huid. Dáár gaan we naartoe, ook in de architectuur, ook in de schoenenproductie. From building to growing, daar ben ik honderd procent van overtuigd. Er komen totaal nieuwe materialen aan, die zichzelf in elkaar kunnen zetten, en die ook weer afsterven als ze niet meer nodig zijn. Dat proces van groei en verval, dat zo dicht bij de natuur staat, is eigenlijk het meest primitieve maakproces dat er is. Het was er al voor het ambacht, en zelfs voor de mens. We staan aan de vooravond van een revolutie.'

Dit artikel is afkomstig uit de papieren MEST magazine #14. Lees de preview, bestel een proefexemplaar of neem een abonnement!

Anneke van Wolfswinkel

Schrijver & kunstcriticus

vormgeving

Nieuwe projecten mét verbeeldingskracht in Van Gogh Nationaal Park

Kunstloc stimuleert deelnemers aan de Van Gogh Nationaal Park Academie om een kunstenaar in te zetten.

8 december 2023
Nieuwe projecten mét verbeeldingskracht in Van Gogh Nationaal Park

Brabantse afstudeerlichting van 2023 aan het woord: Ellemijn Hendriks

In gesprek met afstuderend grafisch vormgever Ellemijn Hendriks die een drieluik maakt geïnspireerd op Jheronimus Bosch.

29 augustus 2023
Brabantse afstudeerlichting van 2023 aan het woord: Ellemijn Hendriks

Brabantse afstudeerlichting van 2023 aan het woord: Fedora Boonaert

In gesprek met afstuderend designer Fedora Boonaert die met haar werk graag verhalen uit het verleden op een diepgaande manier herverteld.

22 augustus 2023
Brabantse afstudeerlichting van 2023 aan het woord: Fedora Boonaert

Biobased bouwen: Materiaal van nu én de toekomst

De toekomst van de bouw: biobased materialen. Rik Maarsen, Klarenbeek & Dros en Jeroen Doorenweerd zetten in Brabant stappen in de goede richting.

16 januari 2023
Biobased bouwen: Materiaal van nu én de toekomst

5 absolute must sees tijdens Dutch Design Week 2022

Dutch Design Week (DDW) 2022 is in zicht! Maxi Meissner (PR & Media bij DDW) tipt de 5 belangrijkste must sees van Brabantse bodem.

18 oktober 2022
5 absolute must sees tijdens Dutch Design Week 2022

Brabantse designtalenten uitgelicht

Aan de Brabantse kunstacademies studeren jaarlijks studenten af met werk dat barst van de potentie. We lichten Rona David en Matilde Boelhouwer uit.

23 augustus 2022
Brabantse designtalenten uitgelicht

Brabantse designers op de Milan Design Week

Vier Brabantse ontwerpers aan het woord over hun nieuwe werk, Milaan en internationalisering.

16 juni 2022
Brabantse designers op de Milan Design Week

Ambacht & nieuwe technieken: Borduren

Productontwikkelaar Frank de Wind en modeontwerpster Anna Bolk vertellen over hun werk én de samenwerking in het project van TextielMuseum.

9 mei 2022
Ambacht & nieuwe technieken: Borduren

Opinie: Een gezellige transitie in de berm

Paul Roncken, directeur van de Stichting NatuurCollege, schrijft over de natuur- en energietransitie en neemt drie ontwerpontdekkingen onder de loep.

8 maart 2022
Opinie: Een gezellige transitie in de berm

Brabantse afstudeerlichting van 2021 in de spotlights: Ruben Warnshuis

Voor Brabantse afstudeerders zag hun laatste jaar er door corona nét wat anders uit. Hoe ging dat? En wat zijn de plannen? Ruben Warnshuis vertelt.

2 september 2021
Brabantse afstudeerlichting van 2021 in de spotlights: Ruben Warnshuis

Ontwerper Walter van der Velden: ‘De verhalen omzetten in een tastbaar souvenir, vond ik mooi om te doen’

Het project 'Kloostericonen' geeft kloosterverhalen een nieuw perspectief. Ontwerper Walter van der Velden deelt zijn ervaringen.

3 augustus 2021
Ontwerper Walter van der Velden: ‘De verhalen omzetten in een tastbaar souvenir, vond ik mooi om te doen’

Kunst bevraagt de actualiteit, empowert mensen

Viola van Alphen is een geek, nerd, trendwatcher, activist én creatief directeur van Manifestations.

19 juli 2021
Kunst bevraagt de actualiteit, empowert mensen

Carine en Trix van Vugt: ‘We willen bijzondere verhalen over het kloosterleven doorgeven’

Het project 'Kloostericonen' geeft kloosterverhalen een nieuw perspectief. Carine en Trix van Vugt delen hun verhaal.

15 juli 2021
Carine en Trix van Vugt: ‘We willen bijzondere verhalen over het kloosterleven doorgeven’

‘De kleding die je nu hebt, is het meest duurzaam’: drie modeontwerpers over duurzaamheid

Duurzame mode is steeds meer onderwerp van gesprek. Drie Brabantse modeontwerpers die duurzaam bezig zijn, aan het woord.

22 juni 2021
‘De kleding die je nu hebt, is het meest duurzaam’: drie modeontwerpers over duurzaamheid

Ontwerper Daria Biryukova: ‘Leven met aandacht voor hun omgeving is belangrijk voor kloosterordes’

Het project 'Brabantse kloostericonen' geeft kloosterverhalen een nieuw perspectief. Ontwerper Daria Biryukova vertelt over haar ontworpen souvenirs.

16 juni 2021
Ontwerper Daria Biryukova: ‘Leven met aandacht voor hun omgeving is belangrijk voor kloosterordes’

Lancering nieuw architectuurnetwerk Buitenkans

Woensdag 28 april wordt het grensoverschrijdende architectuurnetwerk Buitenkans gelanceerd. Kunstloc speelde een aanjagende rol bij de totstandkoming.

26 april 2021
Lancering nieuw architectuurnetwerk Buitenkans

Hoe verbeeldingskracht bijdraagt aan natuurinclusieve bouw

Vorige week vond het symposium ‘Heel Brabant ontwerpt natuurinclusief! Jij toch ook?’ plaats. MEST was erbij en ging in gesprek met de experts.

29 september 2020
Hoe verbeeldingskracht bijdraagt aan natuurinclusieve bouw

Rewrite your future: straatexpo in Den Bosch met rauw randje en een glimlach

Zestien nieuwe posterontwerpen, waarvan een aantal gezeefdrukt door de makers, sieren vanaf medio juni de straten van Den Bosch.

29 mei 2020
Rewrite your future: straatexpo in Den Bosch met rauw randje en een glimlach

“Data is niet heilig”

In een tijd waarin we overspoeld worden met informatie, toont Graphic Matters vooruitstrevende manieren om anders om te gaan met informatie.

17 september 2019
“Data is niet heilig”

Kazerne fase II: de huiskamer voor design in Eindhoven

Kazerne is de nieuwe designhotspot in Eindhoven. Mestmag.nl schuift aan bij Annemoon Geurts, founder & creative director van Kazerne.

6 september 2018
Kazerne fase II: de huiskamer voor design in Eindhoven

Hoe draag je de identiteit van jouw organisatie uit?

Hoe heeft Dutch Invertuals zich ontwikkeld tot een gevestigde naam? Wat kunnen we daar van leren?

17 april 2018
Hoe draag je de identiteit van jouw organisatie uit?

Social label: de beweging naar een kansrijke economie

Niet iedereen in Nederland vindt even goed aansluiting in het reguliere arbeidsproces. Social label, in 2011 opgericht door Petra Janssen en Simone Kramer, zet zich in voor deze mensen. Hoe plaatsen zij deze groep mensen weer midden in de maatschappij? En wat kunnen we hiervan leren? Mestmag.nl bracht een bezoek aan het Bossche’ Werkwarenhuis.

23 november 2017
Social label: de beweging naar een kansrijke economie

Fashion: genoeg stof tot nadenken

Fashion gaat verder dan alleen zien en gezien worden en biedt openingen om moeilijke, leerzame of onbesproken onderwerpen te belichten.

31 oktober 2017
Fashion: genoeg stof tot nadenken

Van sterk naar beresterk: Brabants design

De Dutch Design Week draait op volle toeren. Maar hoe zit het de rest van het jaar met de aandacht voor design? Wat doet Brabant in die andere maanden?

27 oktober 2017
Van sterk naar beresterk: Brabants design

Een kijkje in de toekomst van wearables

Hoe ziet de kleding van de toekomst eruit? Lopen we in de toekomst allemaal met sensoren in onze kleding?

24 oktober 2017
Een kijkje in de toekomst van wearables

Sloop of aantasting van een bouwwerk: de rechten van architecten

De afgelopen maanden vonden er twee rechtszaken plaats waarin architectuur centraal stond.

11 april 2017
Sloop of aantasting van een bouwwerk: de rechten van architecten

Spoedcursus beoordeling inbreuk auteursrecht

Auteursrecht is in de praktijk soms een behoorlijk ingewikkeld onderwerp.

19 januari 2017
Spoedcursus beoordeling inbreuk auteursrecht

SLEM: schoenenrevolutie in Waalwijk

Studenten uit China, India en Amerika komen naar SLEM in Waalwijk, misschien wel de enige plek ter wereld waar je leert hoe je waanzinnig spannende schoenen ontwerpt ín in de markt zet.

2 augustus 2016
SLEM: schoenenrevolutie in Waalwijk

Bouwen zonder de wetenschappelijkheid van architectuur

Eindhoven is een designstad. Maar de designstad miste nog iets... Een designgebouw.

31 mei 2016
Bouwen zonder de wetenschappelijkheid van architectuur

Vele prachtige initiatieven sterven in schoonheid

Hoe gaat dat in de praktijk, een nieuwe bestemming vinden voor een monumentaal en beeldbepalend gebouw?

19 juni 2014
Vele prachtige initiatieven sterven in schoonheid