Sommige makers zijn heel intensief betrokken bij de mensen waarover hun werk gaat. Ze bouwen tijdens het maakproces een hechte band op en hebben soms later nog nauw contact. We nemen drie makers onder de loep die op deze manier werken; filmmaker Eline van der Kaa, fotograaf Marcel de Buck en documentairemaker Ellen van Kempen.
Geschreven door: Simone Vos
“Als filmmaker moet je je heel bewust zijn van de kwetsbaarheid van de persoon die je filmt, en van wat jij komt geven. Ik moet een connectie maken met de persoon en realiseer me heel goed welke macht ik heb over het beeld’, vertelt Ellen van Kempen (Rosmalen). Ze maakt documentaires en films over vaak zwaardere onderwerpen zoals vluchten, oorlog, sterven en trauma’s. Daarnaast werkt ze in opdracht voor verschillende bedrijven, waarbij ze veel portretten maakt.
Levenslessen in beeld
Dat geldt ook voor film- en documentairemaker Eline van der Kaa (Ulicoten). “Bij het maken van mijn films leer ik van mijn personages en hoe zij in het leven staan. Dat neem ik mee in mijn eigen leven. Dat je de levenslessen die hij of zijn leert, mag meemaken, vind ik heel mooi”, vertelt Eline.
Ze won in 2020 een Wildcard op het Nederlands Film Festival, met haar afstudeerfilm De Reizigers. De €50.000 die ze daar won, is bedoeld voor een nieuwe documentaire die ze zonder restricties en onder begeleiding van een coach en producent, maakt.
“Ontmoetingen met mensen die je normaal gesproken niet zo snel zou spreken, die jouw pad niet doorkruisen, vind ik het meest bijzonder. In mijn werk ben ik altijd op zoek naar buitenbeentjes. Ik wil een inkijkje geven in hoe het er bij die mensen aan toe gaat, zonder oordeel of les, maar gewoon dat je éven anders kijkt naar hen”, zegt ze.
Interesse tonen en ontmoeten
Voor fotograaf en beeldmaker Marcel de Buck (Geldrop) is ook dat échte contact met mensen belangrijk. In de afgelopen jaren werkte hij onder meer samen met Vitalis Woonzorg Groep. Zo zat hij bijna twee jaar (af en aan) in verzorgingstehuis Engelsbergen in Eindhoven, voor een project met bewoners. “Ik houd ervan om mensen te ontmoeten. Zomaar iemand leren kennen en interesse tonen, dat is het leuke aan mijn werk”, vertelt Marcel. “Ik heb een lichte interesse voor mensen die een hulpvraag hebben. Die alleen zitten, die ik zie zwoegen of ziek zijn. Ik ben dan benieuwd hoe dat komt en heb de behoefte om te helpen. ‘Kan ik iets voor jou doen?’, denk ik dan.”
In het project bij Engelsbergen ging Marcel aan de gang met de vraag ‘Wat kan kunst mensen in langdurige zorg brengen?’. “Fotografie is voor mij de basis, maar niet het doel op zich. Ik kom op bezoek bij mensen, de ontmoeting is vooral belangrijk. Het beeld komt vaak daarna. In Engelsbergen gingen ik bij mensen op de koffie of sprak ze aan op de gang. Via het zorgpersoneel en de activiteitenbegeleiding leerde ik ze kennen. En: juist omdat ik daar langer zat, zagen mensen me vaker en is het makkelijker om een gesprek aan te gaan”, zegt Marcel.
Onvoorspelbaarheid en vertrouwen
Op een gegeven moment denk ik: ‘Hier kan ik beeldend iets mee’, en dan kijk ik met die persoon of we dat in beeld kunnen krijgen”, zegt Marcel. “Ik besloot een grote printer in de gezamenlijke ruimte te zetten, dat noemde ik mijn printshop. Zo kon ik foto’s van 1,20 m breed printen en was ik letterlijk zichtbaar voor de bewoners.” “Het is hoe je je verhoudt tot mensen, hoe je daar open voor staat. Er is altijd een manier om contact te leggen. En je moet vertrouwen dat er iets ontstaat, want je kunt niet alles van tevoren voorspellen. De onvoorspelbaarheid, die is supermooi en soms ook pijnlijk. Zolang ik mezelf blijf, komt dat goed. En: humor kan veel doen”, zegt hij.
Met moeilijke situaties omgaan tijdens het maakproces, is voor Ellen herkenbaar. In de documentaire p.s. Loes die in november 2021 uitkwam, volgt ze de 86-jarige Loes die in de laatste fase van haar leven in een hospice zit. Om tot de documentaire te komen, deed Ellen ruim vijf jaar research, stages, zocht ze naar geschikte personen via hospices en uiteindelijk vond en filmde ze Loes. “Met Loes had ik meteen een klik. Ik kwam daar op een zondagochtend. Haar dochter was erbij en ik zoek dan in zo’n gesprek naar een connectie. Ik kom gewoon en we zien wel. Later maakte ik wat beelden bij haar, deed ik een interview en hebben we de beelden samen teruggekeken. Ze vond het heel mooi, maar ze zei: ‘Dat komt omdat jij de vragen stelde’. Het was dus essentieel dat ik het was”, zegt Ellen.
Dichterbij komen op afstand
“Iedere keer als ik haar had gefilmd, keken we samen door de beelden, want zij zou de film zelf nooit meer zien. Ik probeerde vooral niks van haar te willen, er gewoon te zijn. Ik deelde ook mijn eigen proces met haar. Mijn vader is overleden en hij kon in zijn laatste levensfase alles loslaten. Daar was ik zo door onder de indruk en gefascineerd, dat ik jaren later dus besloot om er een documentaire over te maken”, zegt ze. “Door dat met Loes te delen, bouwde ik vertrouwen op. Je wordt niet echt vrienden, want er is een zekere professionele afstand, maar je komt wel dichtbij.”
Vertrouwen op intuïtie
Ook Eline bouwt een specifieke band op met haar hoofdpersonages. “Ik kan makkelijk levellen met mensen, maakt niet uit welke achtergrond ze hebben. Ik laat me als persoon zien, dan durft iemand anders dat ook. Voor mijn nieuwe documentaire volg ik een Bjorn, een jonge tienervader die in het criminele circuit zit. Ik kwam via een jongerenwerker met hem in contact en het eerste gesprek was ook met haar erbij. Bjorn vertelde al snel zijn hele levensverhaal en raakte bij mij een gevoelige snaar. Daarna spraken we vaker af. Soms luisteren we samen rapmuziek of drinken een colaatje”, zegt ze.
“De camera pak ik er pas bij als het goed voelt. Als iemand aan mij gewend is, dan vertrouw ik op mijn intuïtie dat het kan.”, zegt Eline. “Ik kijk het liefst in het moment waar het uitkomt, maar er zit wel een filmplan achter. Voor mij is het maken van films de beste manier om verhalen over te brengen. Ik kan zo het dichtst bij de personages komen en letterlijk laten zien wat er gebeurt.”
Meer weten over deze makers?
Op de website van Ellen van Kempen vind je meer over haar werk. Op psloes.nl zie je alles over de documentaire p.s. Loes. Over Marcel de Buck zie je meer op zijn website. Eline van der Kaa is onderdeel van Talent Hub Brabant, in de hub Next. Daarnaast vind je meer informatie op haar website.