Niet iedereen in Nederland vindt even goed aansluiting in het reguliere arbeidsproces. Social label, in 2011 opgericht door Petra Janssen en Simone Kramer, zet zich in voor deze mensen. Juist omdat zij uitgedaagd willen worden en een etalage in de samenleving verdienen. Door het samenbrengen van deze ‘makers’ met een afstand tot de arbeidsmarkt, werkplaatsen, (zorg)instellingen en bedrijven met ontwerpers, plaatst Social label deze mensen weer midden in de maatschappij. Maar hoe verkleinen zij deze afstand nu precies? En wat kunnen we hiervan leren? Mestmag.nl bracht een bezoek aan het Bossche’ Werkwarenhuis, daar waar het broeit aan creativiteit en cultureel ondernemerschap.
- Geschreven door Liza Voetman
Op een regenachtige middag bereik ik de felgele entree van het Werkwarenhuis aan de Tramkade in ’s-Hertogenbosch. Vrolijk word ik begroet door Simone, die me uitnodigt mee te lunchen aan één van tafels uit de Social label collectie in het roze restaurant Van Aken. Een groep mannen buigt zich lachend over een pan met soep. Dat stichting Social label aan een samenleving bouwt waar iedereen welkom is, is meteen zichtbaar. Zoals zij zelf op de website schrijven: “Mensen met verschillende achtergronden komen samen, om te leren, maken en elkaar te inspireren.”
Werkwarenhuis in Den Bosch
De filosofie
Even later, teruggetrokken in een rustige, lichtgroene presentatieruimte, vertelt Petra me over het uitgangspunt van Social label. “Onze kern is dat iedereen ‘meewerkt’ en dat de werkplaatsen waar we mee samenwerken een podium krijgen. Simone en ik verbinden de verschillende groepen mensen in deze werkplaatsen aan gevestigde ontwerpers. Samen starten we een samenwerking, om een nieuw design product te ontwikkelen en dit op de arbeidsmarkt te lanceren.” Op deze manier kan de maker zichzelf ontwikkelen en kan hij/zij meedoen ín de samenleving: daar waar Social label zijn/haar talent etaleert door middel van live workshops, concept stores en publiekscolleges. Social label bestaat als een lerend netwerk waar werk wordt gegenereerd en waar duurzame designproducten worden ontwikkeld. “En tegelijkertijd geeft het ook antwoorden op de vraag hoe wij als samenleving anders om kunnen gaan met tijd, voldoening en met werk in zijn algemeenheid in relatie tot zelfontplooiing van mensen. Leren gaat bij ons via het maken en inspiratie fungeert als taal om nieuwe bruggen te slaan tussen allerlei groepen mensen”, vertelt Simone. “Je zou bijna van ‘wetenschappelijk praktijkonderwijs met mensen aan de onderkant van de samenleving’ kunnen spreken”, voegt Petra lachend toe.
Werkplaats Cambio in Deventer
De aanpak
Social label is absoluut geen instituut, maar een beweging die maatschappelijke patronen wil doorbreken. Allemaal met als doel om een eerlijke, menselijke en kansrijke samenleving na te streven. “Het startpunt van onze aanpak is de werkplaats zelf. De werkplaatsen, of dat nu zorgorganisaties of commerciële bedrijven zijn, melden zich uit zichzelf bij ons aan”, aldus Simone. Binnen Social label krijgt de zorg de kans om meer ondernemend te worden en het bedrijfsleven de kans om de sociale missie verder vorm te geven. Via de ontworpen designproducten, gedragen door een bijzonder verhaal en een ‘Social label’ (zoals HOUT, VAAS, LICHT en VEEG) ontstaan nieuwe mogelijkheden, onder andere in contact met publiek. Naast de werkplaats speelt ook het management, de directie, zorgbegeleiding en/of coach een centrale rol. Simone: “Deze begeleiders zijn een belangrijke schakel in het leerproces en in de ontwikkeling van de makers. Ze zijn er namelijk elke dag, hebben veel kennis van de mensen, moeten het proces mee voortzetten en kansen blijven zien.”De groepen makers in de werkplaatsen zijn allemaal erg verschillend. “Het varieert bijvoorbeeld van mensen met een beperking, die er gewoon plezier in hebben om twee dagen per week mooi werk te verrichten, tot mensen die doof zijn, echte vaklui, maar hier net wat meer tijd voor nodig hebben”, zegt Petra. “Wat deze mensen gemeen hebben, is dat ze allemaal erg graag met hun handen werken. En dat is precies waar het ons om gaat, om die maakindustrie, om het doen.” Simone en Petra ontwerpen daarbij de arbeid, die past bij de specifieke groep makers, op maat. “Een groep heeft bijvoorbeeld heel erg veel tijd. De vraag aan ontwerper Kiki van Eijk was dan ook om iets te ontwerpen dat veel tijd kost.” Petra wijst naar de lampjes boven ons hoofd: “Bij deze lampjes is het leer allemaal met de hand gesneden. Je kan dat ook met een machine doen, maar dit vinden die mensen juist leuk werk.”Als aangesloten ontwerper bij Social label bezoek je de werkplaats, onderhoud je contact met de groep en blijf je hier voor lange tijd aan verbonden. “De ontwerper die we vragen is dan misschien wel docent Social Design op de Design Academy, maar tegelijkertijd ook docent lassen in de werkplaats. Dat betekent dat we ontwerpers vragen die empathisch zijn en goed kunnen luisteren. Er wordt vaak aan ons gevraagd: ‘Waarom al die bekende ontwerpers?’. Nou, dat komt omdat je (levens)ervaring nodig hebt om dit te kunnen doen. Jonge ontwerpers kunnen voor innovatie zorgen, maar wij willen sociaal, duurzaam én innovatief zijn”, legt Petra uit. Samen ontwerpen en begeleiden Petra en Simone het traject van begin tot eind. Daarnaast zijn ze art director van de Social labels, zodat deze producten samen een duurzame design collectie vormen: eentje die niet zomaar vervangen wordt. “De producten die we presenteren zijn een sleutel in de verbeelding naar een andere kijk op werk en meedoen. Maar om de makers van deze producten ook daadwerkelijk ín de samenleving te laten participeren, moeten ze simpelweg gewoon betrokken worden. En dat is de nieuwe leeromgeving die wij met elke Social label productlijn creëren”, zegt Simone.
Lamp van Kiki van Eijk in onderdelen
De impact
De makers worden meegenomen op uitstapjes naar nieuwe plekken waar ze bijzondere ervaringen ondergaan en elkaar kunnen inspireren. “Een mooi voorbeeld is de Dutch Design Week van twee weken geleden. Verschillende groepen waren daar aan het vilten, lampen aan het maken en servies aan het plakken. Hier stonden mensen die in de reguliere samenleving nooit in deze design setting terecht zouden komen, maar daar nu wel mooi staan. Ze presenteerden vol trots een tastbaar product en dat geeft voldoening, zeker wanneer er veel mensen vragen aan je stellen en jij als maker over je eigen product mag vertellen”, aldus Simone.
Nu Social label al jaren aan de weg aan het timmeren is, wordt sociale gedragsverandering duidelijk zichtbaar. “Je ziet een groep mensen gedurende de tijd echt veranderen. De groep makers van de lampjes, waar ik net over vertelde, was in het begin bang dat ze het niet konden maken. Ze bogen zich met Kiki over een erg moeilijke knooptechniek en dat is juist heel rustgevend en verbindend geweest,” zegt Petra. Social label heeft daarmee een belangrijke sociale functie. “Mensen die eerst niet durven, durven na een tijdje wel. Ze groeien bijvoorbeeld in hun rol als interviewer of verkoper. Erg bijzonder is het verhaal van Thierry. Hij ging met ontwerper Dick van Hoff mee naar de werkplaats, om daar de eerste bezem van het label in elkaar te zetten. Thierry heeft dat vakmanschap in eerste instantie geleerd van Dick en is vervolgens zelf aan de slag gegaan. Hij heeft stage gelopen en zijn kennis daarna weer overgebracht aan zijn eigen ‘leerling’.” Op die manier blijft het leren zich verder ontwikkelen. Meer en meer spreiden de werkzaamheden van de makers zich tevens uit naar projecten in de samenleving, buiten Social label om. Simone: “Dat is de katalysator die we in beweging zetten.”
Groep makers
Een blik op de toekomst
De collectie Social labels breidt zich ieder jaar uit en de verkoop neemt gestaag toe. Achterin het Werkwarenhuis, aanvullend op de designshop en club/restaurant Van Aken, wordt nu ook een Social Design lab gebouwd. “Dit lab is belangrijk, want daardoor krijgen nieuwe oplossingen voor werkcreatie en sociale economie een fysieke plek, zodat mensen het zelf kunnen ervaren en kunnen aansluiten. Het Social Design lab is daarbij een plek om deze ontwikkeling nog zichtbaarder te maken”, aldus Simone. “Ons doel is namelijk om het hele begrip ‘sociaal’ uiteindelijk weg te kunnen halen. De economie zou van zichzelf gewoon sociaal moeten zijn en dat moet iedereen per definitie omarmen. Het einde van het liedje is heel simpel: wil iedereen gelukkig worden en gezien worden in Nederland, dan wil je uiteindelijk toch geld verdienen. Voor ons ligt er daarnaast een uitdaging om na te gaan of we naast het genereren van geld juist nieuwe waarden kunnen creëren, die net zo belangrijk worden voor groepen mensen om mee te doen”, sluit Petra af.
Wil je nog verder in het onderwerp duiken? Scroll dan snel naar Social label’s publicatie of bekijk deze video.
Liza Voetman
Schrijver en kunstcriticus
