Auteursrecht is in de praktijk soms een behoorlijk ingewikkeld onderwerp. Als je jezelf enkele basisvragen stelt, kom je al een heel eind op de vraag of ergens auteursrecht op rust. Hub Dohmen, advocaat en specialist in Intellectuele Eigendom, legt het in onderstaand artikel uit.
Geschreven door Yvonne Vetjens & Hub Dohmen
Is het nu auteursrecht of copyright?
De meeste mensen denken bij auteursrecht alleen aan boeken. 'Hè, wàt?' is een kreet die ik als 'advocaat intellectueel eigendom' dan ook vaak op ons gratis spreekuur hoor als ik het heb over auteursrecht op meubels, smaak, kleding, trappen en lampenkappen; ja, zelfs op ideeën die bijna op uitvindingen lijken, kan auteursrecht van toepassing zijn. 'Copyright' is dan eigenlijk een vlag die de lading veel beter dekt. Als creatief zal je echter wel weten dat er auteursrecht op al jouw creatieve uitspattingen rust.
Registratie / controle auteursrecht?
Je weet zelf wel of je creatief bezig bent geweest of niet, op het moment dat je iemand wil aanspreken op jatwerk. Maar wat nu als iemand anders ju aanspreekt? Auteursrecht kan nergens worden geregistreerd, vastleggen is echt onmogelijk (al hebben we in deze masterclass wel tips staan om 'iets' aan bescherming te hebben). Je kunt dus ook niet ergens 'controleren' of iemand auteursrecht heeft op iets. Maar hoe moet je dan weten 'of je fout zit'? Hoogleraar Dirk Visser heeft het ooit mooi omschreven als 'het ABC van iedere IE-inbreuk': jij bent C, B zegt dat je van hem hebt gepikt en je redding als C zit er in A te vinden van wie B heeft gepikt. Bij dat beoordelen of iets wel of niet is gekopieerd, worden alle stijlelementen meegenomen. Wie sommige uitspraken van rechters op dit gebied leest, krijgt wel eens de neiging te denken: 'Hee, hier is een couturier aan het woord?'.
Quiz: inbreuk ja of nee?
Hoe verraderlijk het auteursrecht is, zal ik je nu laten zien. Ik stel je de vraag: 'Links B (boven) het origineel, rechts C (onder) de (beweerdelijke) namaak. Inbreuk ja of nee?'
Antwoord op de Quizvraag
De meeste mensen riepen: inbreuk! Want de onderste stoelen lijken veel te veel op de bovenste stoel! En zij hebben natuurlijk gelijk. Maar, dat was een instinker. De 'inbreuk-roepers' zijn een stap te ver. De eerste stap is: is er auteursrecht? De ontwerper van de 'namaakstoel' C hierboven, die werd aangesproken door de maker van stoel B, ging op zoek naar 'A', en vond die in deze stoel uit de jaren '50.
Totaalindruk
De stijl van A en B was hetzelfde. Maar binnen die stijl kunnen wel creatieve keuzes worden gemaakt en dat had B gedaan volgens de rechter. B had dus wel auteursrecht op zijn stoel. Vervolgens beoordeelt de rechter of C inbreuk maakt op de auteursrechtelijk beschermde stoel B, dus: of stoel C teveel nagemaakt is van stoel B. Daarbij is de rechter allereerst van mening dat de beschermingsomvang van de B-stoel erg gering was. Dat houdt in dat een kleine afwijking in de 'namaakstoel' C al voldoende is om een andere 'totaalindruk' te creëren dan stoel B. Zelfde totaalindruk? Dan is er inbreuk.
Als u goed heeft opgelet, ziet u dat de 'namaak' hierboven in drie varianten is getoond: met een, twee en vier knopen in de rugleuning. Het 'origineel' (B) had twee knopen in de rugleuning. Alleen daarmee moest C stoppen, besliste de rechter. C mocht dus gewoon doorgaan met de eenknoopsvariant en de vierknoopsvariant, die door een knoopje meer of minder al gelijk een andere totaalindruk hadden.
Hulp uit de kunstwereld
Op dit moment heb ik meerdere soortgelijke zaken onder handen over designartikelen, zoals kleding en meubelen. Op zo'n moment zou je wel eens een poll willen publiceren met A - de oudere exemplaren en B -het design waarvan op bescherming tegen namaak wordt geclaimd naast elkaar om dan in die poll aan jullie als experts de vraag te stellen of B creatief is geweest, om vervolgens het resultaat als verpletterend bewijs aan de rechter voor te leggen. Gelukkig beschikken we over 'een van jullie': een juridisch medewerkster die afgestudeerd kunsthistorica is en beeldend kunstenaar. Kunst en recht: helemaal geen vreemde combinatie!