Stemming: een kunstenaarsbeleid in het hart van het kunstbeleid

Komende maand wordt, naar verwachting, duidelijk hoe het tweede steunpakket, dat op 28 augustus werd aangekondigd, wordt verdeeld.

Trickle down, trickle up

Joost Heinsius en Henk Krijnen, adviseurs/onderzoekers in de culturele en sociale sector, pleiten in een ingezonden artikel in De Volkskrant, 15 september, voor een kunstenaarsbeleid in het hart van kunstbeleid. “De inhoud van de twee corona-steunpakketten legt een pijnlijk hiaat bloot: we hebben in Nederland wel een kunstbeleid maar geen kunstenaarsbeleid. Bij het kunstbeleid wordt te veel gedacht vanuit de instituties, niet vanuit het werk van de kunstenaar. Bij de steun aan culturele instellingen wordt uitgegaan van een trickle-downeffect. Een deel van de budgetten zou via de instellingen naar kunstenaars doorstromen. Maar het meeste geld blijft bij de instellingen hangen. Zij moeten overleven. En de meeste kunstenaars werken niet voor de ondersteunde instellingen. Bovendien is tweederde zzp’er.”

Trickle-down, trickle-up; het lijkt wel een toverspreuk

De Taskforce culturele en creatieve sector wil het geld mede laten verdelen door de zes grote cultuurfondsen. Daarvoor moeten regelingen worden verruimd en de loketten van deze fondsen worden opengesteld voor alle kunstenaars en makers. Dat staat in hun brief van 21 september 2020. “Maak het, via het principe van ‘trickle up’, mogelijk om initiatieven van makers zelf te ondersteunen. Dat kan door bestaande subsidieregelingen en loketten voor makers bij de Rijkscultuurfondsen uit te breiden, zoals bijvoorbeeld ook al eerder dit jaar tijdelijk is gedaan.”

Beginnende cultuurproducenten

Over het succes van talrijke tijdelijke regeling van fondsen schreef Maaike van Steenis op 23 juli in Theaterkrant. Ze vraagt zich af of de urgentie vanwege de coronacrisis de enige reden is dat er zo massaal wordt aangevraagd bij deze regelingen. Wordt, door het wegvallen van de noodzaak om een stichting op te richten en uitgebreide projectplannen te schrijven waarin het project al tot in detail is uitgewerkt, het aanvragen van subsidie ineens een optie voor makers die eerder zijn afgehaakt? Van Steenis sprak overigens op 1 september in De Volkskrant ook de hoop uit dat het tweede pakket terecht komt bij de beginnende, zelfstandige cultuurproducenten, zij die bij uitstek zorgen voor vernieuwing.

De Raad voor Cultuur doet in zijn brief aan de minister van 14 september twee korte termijn aanbevelingen:

1. Waarborg dat het tweede steunpakket niet alleen ten goede komt aan het gesubsidieerde, maar ook aan het ongesubsidieerde deel van de sector, inclusief freelancers.
2. Bezie waar generieke steunmaatregelen beter kunnen aansluiten bij werkenden in deze sector.

Aandacht verschuiven naar de makers

Cor Wijn, Berenschot, vindt dat de balans zoek is, de balans tussen het stimuleren van het aanbod en het bevorderen van de afname. Hij sprak in februari, nog voor de uitbraak van corona in Nederland, van een zorgelijke ontwikkeling. “In plaats van, zoals nu, in te zetten op het bevorderen van de vraag (lees: cultuurparticipatie) en het beter organiseren van de kunstproductie (via de governance code en een accent op inclusie) vind ik het hoog tijd om te werken aan de balans. De aanbodzijde moet op allerlei terreinen worden versterkt. Anders hebben we straks wel politiek correct cultuurbeleid, maar niet (meer) een beleid dat effectief de - kwaliteit en kwantiteit van de - kunst in Nederland bevordert.” Het is hoog tijd om de aandacht in het beleid weer te verschuiven naar de makers en wat zij nodig hebben om op kwalitatief hoogwaardig niveau te presteren, besluit hij.