Muziek en taal uit de vroege jeugd kunnen ouderen met dementie helpen herinneringen op te halen. Stichting Laudio ontwikkelde met dit uitgangspunt klankenkast Meral voor Turkse bewoners van zorginstelling Lâle in Oosterhout.
Bij het openen van de koffer start het eerste verhaal. De grammofoonplaat speelt Turkse muziek bij het verhaal dat Meral vertelt over hun aankomst in Nederland. De koffer staat symbool voor het leven in Nederland in de eerste maanden, veelal vanuit een koffer. Daarin werden vaak ook de brieven bewaard als bewijs van contact met achtergebleven familieleden.
Geraakt door het verleden
“De muzikale klanken ondersteunen de tekst vooral in sfeer”, zegt Lubert Priems, namens Stichting Laudio. "Het gaat hier niet om liedjes vanuit hun jeugd, maar de emoties die het oproept.” Een uitzondering hierop is de klankkast met de zonnebloemen. “Hier zingt Meral in haar moederstaal, zachtjes als in een herinnering. En de zonnebloemen dansen op de maat mee.”
De Turkse bewoners van Lâle reageren enthousiast op de klankkasten. “Je ziet dat mensen worden aangeraakt door het verleden”, legt Marieke van Stigt, communicatiemedewerker zorginstelling Lâle uit. “Ze kunnen het zelf niet meer onder woorden brengen, maar hun herinneringen zijn nog volop aanwezig.”
Herkenning en emoties
Volgens Marieke helpt de klankkast juist deze bijzondere doelgroep, mensen met dementie. “Vaak gaat de herkenning gepaard met een lach en een traan. Het maakt zeker emoties los bij hen. Vooral de muziek spreekt tot de verbeelding. Het is een van de dingen die tot het laatst doorwerkt in het brein.”
De eerste taal die je als kind leert spreken is je moedertaal. Naarmate mensen ouder worden zoeken ze meer contact met het verleden, de bekende klanken in taal en in muziek.
Bewoner van Lale kuistert naar zingende Meral
Brabants dialect
Dat is ook de reden waarom bij Lâle, maar ook bij De Leystroom in Breda, cultuurspecifiek wordt gewerkt. “Aanspreken in de moederstaal is belangrijk. Dat geldt voor een taal, maar evengoed voor het Bredaas dialect." Bij De Leystroom in Breda reist daarom op dezelfde wijze ‘Het verhaal van Miet’ rond, in Brabants dialect.
“Bij het ouder worden ontstaat het verlangen naar vroeger”, zegt Lubert Priems, namens Stichting Laudio. ,"Het horen en spreken van de thuistaal biedt houvast en troost. Het heeft te maken met het in- en uitsluiten van groepen.” Bewoners bezoeken nu deze huiskamer om te kijken en luisteren naar de verhalen en muziek van Meral. Vaak in gezelschap van zorgmedewerkers, maar familieleden vergezellen hen ook. "Via een QR-code wordt de tekst van Meral vertaald naar het Nederlands. Dat maakt dit project voor iedereen interessant.”
Bewoonster van Lale bij klankkast met platenspeler.
Thuisgevoel
"Er staat een kast gevuld met linnengoed en zelfgemaakte kleedjes, een met zilverwerk of andere herkenbare voorwerpen. Telkens zijn de voor hen bekende klanken te horen van de siter of een panfluit. Voor ons herkenbaar als vakantieherinnering maar voor deze bewoners een thuisgevoel. Het geeft hen rust in een verder minder herkenbare omgeving wat een zorginstelling toch is”, vertelt Lubert.
Stichting Laudio
Stichting Laudio maakt verhalen om te horen, in allerlei vormen, met een sociale-maatschappelijk en artistiek belang. De verhalen van Meral en Miet zijn te beluisteren via de podcast: stichtinglaudio.nl/meral of stichtinglaudio.nl/miet
Annelies Wijnen
Tekstschrijver, communicatieadviseur en journalist
