Talent moet je koesteren, vinden we in Brabant. Niet zo gek dus dat organisaties in de kunst- en cultuursector, de provincie Noord-Brabant en de vijf grote Brabantse gemeenten de komende vier jaar hoog inzetten op talentontwikkeling in de professionele kunsten. Met een zesdelige artikelenreeks onderzoekt Iris voor Mestmag.nl samen met een talent en een organisatie wat er nu al aan talentontwikkeling wordt gedaan. Maar vooral ook: wat brengt de toekomst? Vandaag in het derde deel: letteren.
Geschreven door: Iris van den Boezem
Talent: Jens Meijen
Een roman kan je niet enkel op gevoel schrijven; er komt vooraf ook enorm veel denkwerk bij kijken.
'Ik heb altijd geschreven vanuit de dingen die me opvallen in de wereld. Anderhalf jaar geleden werd ik tweede op een schrijfwedstrijd en tijdens de uitreiking heb ik ook enkele andere schrijvers ontmoet. Toen was er een - toegegeven: licht aangeschoten - moment waarop ik dacht: als ik er nu niet voluit voor ga, lukt het nooit. Het is namelijk één ding om iets te vertellen te hebben, maar het is iets heel anders om dat 'iets' ook in de juiste woorden en structuren te kunnen gieten. Dat leer je vooral door te oefenen.'
Waarom besloot je mee te doen aan dit talentontwikkelingstraject?
'Ik zag het als een uitgelezen kans om te leren hoe je een roman schrijft. Voor dit traject schreef ik uitsluitend korte verhalen en gedichten, dus ik wist weinig over het uittekenen van plotlijnen of hoe personages zich op lange termijn kunnen ontwikkelen. Daarnaast heb ik ook geleerd om mijn tijd te nemen en doordachter te werk te gaan, iets wat ik vroeger zelden deed. Een roman kan je niet enkel op gevoel schrijven; er komt vooraf ook enorm veel denkwerk bij kijken.'
Hoe bevalt het?
'Het traject is nog niet afgelopen, maar ik heb wel het gevoel dat ik er veel van geleerd heb - en niet alleen over het schrijven van een roman: samen met twee andere deelnemers volgde ik in het kader van het traject een workshop essay schrijven bij De Groene Amsterdammer, maar ook dat project loopt nog. Voor essays geldt evenzeer dat je een duidelijk plan moet hebben vr je begint, dus goed nadenken is opnieuw de boodschap. Dat maakt het schrijven op zich ook praktischer, minder chaotisch - essentieel als je aan verschillende projecten tegelijk werkt.'
Organisatie: Bijke Aarts van Talent op Tilt
Wat doet Tilt aan talentontwikkeling?
'Vanaf juni van dit jaar biedt Tilt zes talenten een individueel halfjaarprogramma: Talent op Tilt. Daarbij werken we samen met Uitgeverij de Geus, Atlas Contact, literaire tijdschriften De Titaan en DWB, Het Zuidelijk Toneel, Vlaams-Nederlands Huis deBuren, De Groene Amsterdammer en bkkc. Elk talent wordt gekoppeld aan een passende coach. En er zijn drie gezamenlijke workshops, georganiseerd door de partners van het project. Tilt bouwt met Talent op Tilt aan een community van schrijvers, die elkaar stimuleren. We leren de talenten kritisch naar hun eigen en elkaars werk kijken. We helpen ze een portfolio op te bouwen en assisteren bij het opbouwen van een netwerk. Daarnaast bieden we een eerste podiumervaring en bereiden we ze voor op hun beroepspraktijk.'
Hoe gaat het met talentontwikkeling in jouw sector?
'Toen wij in 2015 een aanvraag deden voor impulsgelden, werden er op het gebied van letteren nog weinig activiteiten georganiseerd. Bovendien werd er in gemeentelijk en provinciaal beleid niet of nauwelijks rekening gehouden met de letteren. Hierdoor was de Brabantse literatuur nauwelijks zichtbaar in de provincie, en zeker niet daarbuiten. En dat terwijl er wel behoefte was aan een versterking van de sector, zowel onder de schrijvers als onder het publiek (de lezers) en festivalprogrammeurs. Gelukkig ziet het er nu al anders uit. De provincie Noord-Brabant en de gemeente Tilburg hebben de letteren nu veel beter in het vizier.'
Welke veranderingen zijn nodig om talentontwikkeling in de letteren nog beter te regelen?
'Tja, dan heb je het toch over beleid: het is belangrijk dat de zowel de gemeentelijke als de provinciale politiek inziet dat de letteren een kunstdiscipline is, die net zo belangrijk is als theater of muziek. Als de sector serieus genomen wordt, zijn we al een heel eind. Investeren in talentontwikkeling, is investeren in een mooi literair klimaat in je provincie. Als je goede voorzieningen hebt, trekt het talent minder snel weg. Ook het publiek mag zien hoeveel goede auteurs we hebben, dat kan natuurlijk via het Tilt festival of andere activiteiten die in de provincie georganiseerd worden. Ik vind het altijd leuk als er ergens (jong) talent geprogrammeerd wordt naast grote namen.'
Coach: Jelte Nieuwenhuis van uitgeverij Atlas Contact
'Toen Bijke me benaderde voor Talent op Tilt, was de keuze snel gemaakt. Voor uitgeverijen is het in toenemende mate belangrijk om hun tentakels uit te strekken over de wereld. We zijn als uitgeverij al actief in Brabant, maar het is goed om dat netwerk op deze manier uit te breiden. Daarnaast vind ik het erg belangrijk om talent tot bloei te laten komen.'
Is talentontwikkeling in de letteren nodig, vind je?
'Ja, wat Tilt doet is noodzakelijk. Vanuit de praktijk weet ik dat er vaak nog een groot gat zit tussen wat jonge schrijvers maken, en wat de realiteit bij een uitgeverij is. Als je schrijft voor publicatie, dan moet je aan bepaalde voorwaarden voldoen. Er wordt een bepaalde doelgerichtheid van je verwacht. Jonge schrijvers moeten juist de ruimte krijgen om te freewheelen, vind ik. Ze moeten niet in zo'n vroeg stadium al in een keurslijf worden gestopt. Wat talenten maken tijdens een talentontwikkelingstraject is vrijblijvender, omdat ze ruimte krijgen om te experimenten.'
Kan het nog beter?
'Wat ik jammer vind, is dat we talenten na afloop van zo'n talentontwikkelingstraject weer los moeten laten. We zouden eigenlijk op dit gebied 'lange leerlijnen' moeten ontwikkelen. Net zoals in het onderwijs en in de cultuureducatie. Zo zorg je ervoor dat deze jonge schrijvers zich kunnen blijven ontwikkelen, zonder dat ze alsnog in een gat vallen.'
Toekomst talentontwikkeling letteren
Jenneke Harings, adviseur bkkc:
"Ik ben adviseur letteren, dus het zou vreemd zijn als ik niet voor de literatuur op zou komen, maar ik meen het: schrijvers zijn belangrijk voor de maatschappij. De samenleving kan wat aan hen hebben. De laatste jaren is het literair klimaat in Brabant steeds beter geworden, van een aantal nieuwe schrijvers verschenen debuten en instellingen en organisaties kregen de kans wat te groeien. Goed voor de zichtbaarheid van de schrijvers. Kijk, mijn droom is dat er ook in Brabant een kunstvakopleiding 'creative writing' komt. Dat we in Nederland nog steeds een Engelse term gebruiken, zegt genoeg over hoe we deze kunstdiscipline behandelen. Doorlopende leerlijnen bestaan niet in de literatuur. Een opleiding zou daar enorm bij helpen. Talentontwikkelingstrajecten zoals deze helpen ook. Ik roep ook wel eens dat uitgeverijen nog meer tijd en ruimte zouden moeten krijgen te helpen bij deze ontwikkeling. Meer als culturele instelling dan als commercieel bedrijf. Hoewel Tilt zelf al een aardige hub gecreerd heeft, denk ik dat we in Brabant nog meer kunnen werken volgens de methode TalentHub. Het is dan logisch dat bijvoorbeeld Watershed in Eindhoven en Poetry Circles 013 en 040 deel uitmaken van die hub."
Iris van den Boezem
Freelance redacteur en tekstschrijver
