Het onderwijs is volop in beweging: de roep om vernieuwing klinkt vandaag de dag misschien wel harder dan voorheen. Maar hoe kunnen we nu écht iets veranderen? Tijdens de VO inspiratiedag op 29 oktober 2019 riepen we daarvoor de creatieve denk- en verbeeldingskracht van de kunst- en cultuursector in. Wie anders dan kunstenaars zijn in staat onze blik op het onderwijs te kantelen?
Negentig kunstvakdocenten, educatoren, intermediairs, cultuurcoördinatoren en andere betrokkenen uit het cultuuronderwijs lieten zich inspireren door de kunsten als leeromgeving. Na een plenair welkom, omlijst door muziek van Kamerata Zuid en van het 16-jarige zangtalent Anne Broers en met presentatie door kunstenares Isis van Geffen, verspreidden de deelnemers zich door de Tilburgse LocHal. Tijdens drie verschillende rondes kozen ze uit acht verschillende workshops. Hieronder lichten we drie workshops uit.
Maak lessen playfull en interactief
Leren = spelen - workshop games en onderwijs
Workshopleider Wouter Heine – Hädicke gebruikt als docent beeldend op het Beatrix College in Tilburg een tamelijk onorthodoxe, maar succesvolle aanpak. Hij past gaming op verschillende manieren toe, bijvoorbeeld door zijn leerlingen te laten denken en werken volgens de principes van gameful design. Door het beste uit games en gaming te halen en te gebruiken in je onderwijs, sla je een mooie brug tussen de leerling en je lesstof, legt hij uit. “Vraag jezelf eens af: waarom gamen kinderen zo graag? Wat maakt het voor hen aantrekkelijk, en hoe kun je daar in je lessen van profiteren? Een goede manier om daarachter te komen is door zelf te gamen: leer die wereld kennen. Speel als volwassene en ervaar hoe je je lessen playfull en interactief maakt.”
Verschillende dimensies
En dat is dan ook precies wat er tijdens deze workshop op het programma staat: deelnemers spelen games die – bijvoorbeeld door prijzen of door exposities in musea en galeries – al ruim zijn erkend als kunstvorm. Eén van die games is That Dragon, Cancer.
Met een gamepad stevig in de handen gedrukt, gaat één van de deelnemers met het spel van start. Ze stopt, twijfelt, gaat dan weer verder. “Het is zoeken: wat is de bedoeling, welke kant moet ik op?” vertelt ze achteraf. Tijdens het spelen voelde ze zich nogal machteloos, ze had weinig geen grip op wat er gebeurde. “Dat maakt het spelen sterk: waarschijnlijk benadert dit het gevoel van ouders met een kind dat kanker heeft, zoals de makers van het spel. Deze game heeft veel verschillende dimensies, wat zo’n proces haast tastbaar maakt.”
Andere mogelijkheden en competenties
Zitten de leerlingen van workshopleider Wouter dan continu te gamen in de klas? “Nee, zeker niet. Het is eerder zo dat ik gaming in mijn lessen integreer”, legt hij uit. “Probeer maar eens naar iets te kijken alsof het een game is. Je komt dan in een heel verrassend creatief proces terecht: je denkt ineens na over andere mogelijkheden en je moet nieuwe competenties aanboren. Je maakt totaal andere keuzes dan wanneer je bijvoorbeeld een tekening of een schilderij maakt. En daarvoor kun je heel goed putten uit de kansen die games daarvoor bieden.”
Meer weten over games en onderwijs? Neem contact op met Wouter Heine – Hädicke of met Steph Byrne (programmamaker Bibliotheek Midden-Brabant), die samen met Wouter de workshop gaf.
Echte ontmoeting met een ex-gedetineerde
workshop theater
“Heb je spijt van de keuzes die je in je leven hebt gemaakt?”
“Hoe komt het dat je op het verkeerde pad terecht kwam?”
“Welke keuzes zou jij hebben gemaakt als je in mijn schoenen stond?”
Tijdens de voorstelling van theatermaker Hanna van Mourik Broekman staat het thema ‘vooroordelen’ centraal. Hoe goed kun jij je verplaatsen in de ander? Een live-chatsessie van Hanna en ex-gedetineerde Dave, ieder achter een eigen laptop, ontspint zich tijdens de voorstelling in een bijzonder, eerlijk ‘gesprek’: “Ben je weleens bang dat je eigen kinderen het criminele pad op gaan?” typt Hanna aan Dave. En: “Heb je weleens spijt gehad van je keuzes?” waarop Dave terug typt: “Spijt, wat is spijt? Kun je spijt hebben over de mens die je bent?”
Verplaats je in de ander
Dave staat als ervaringsdeskundige vaak voor schoolklassen in het voortgezet onderwijs. “Als ze over mijn achtergrond horen, zijn kinderen in eerste instantie geneigd om oppervlakkige vragen te stellen: over wat ik allemaal heb verhandeld en hoeveel geld ik daarmee verdiende, bijvoorbeeld. Maar wat leren ze daar nu van?” Via stichting Bonjo kwam Hanna met Dave in contact. Toen ze hem vroeg om samen met haar deze theatervoorstelling te maken, was hij meteen enthousiast. “Ik wil mensen graag iets anders meegeven: hen laten nadenken over mijn verhaal, maar óók over hun eigen keuzes en mogelijkheden.” Daar blijkt zo’n laagdrempelige theater setting heel goed voor te werken, ziet Dave. “We hebben de voorstelling nu een aantal keer op scholen gespeeld en ik merkte meteen: leerlingen stellen heel andere vragen aan me. Het gaat nu veel sneller over mijn keuzes, over verdriet of over mijn moeilijke jeugd.”
Blik verbreden door interactief theater
Tijdens de voorstelling gaat de chatsessie voort. Tot Hanna een laatste vraag stelt, en wegloopt van de computer. Dave blijft alleen achter. “Ben je er nog?” typt hij, even later gevolgd door “?” en dan “Is er iemand?”, waarop één van de deelnemers aan de workshop op Hanna’s stoel plaatsneemt en de chat met Dave voortzet. “Waarom keerde je je criminele leven de rug toe?” typt ze. En: “Waar ben je het trotst op?” Hanna, later: “Dit doen we tijdens voorstellingen op scholen ook. Na afloop is er nog een gesprek waarbij we met leerlingen stilstaan bij wat er tijdens de voorstelling gebeurde.” Dave besluit: “Op deze manier helpt de voorstelling hun blik te verbreden: op de wereld om hen heen en op hun directe omgeving, maar ook op zichzelf. Dat is waar ik het voor doe.”
Bij deze voorstelling, genaamd ‘De ontmoeting’, hoort een voorbereidende les, een workshop en een nagesprek. Wil je hier meer over weten? Bekijk deze website en/of neem contact op met Hanna van Mourik Broekman.
Kijken met je oren
workshop audio storytelling
Gerommel, regendruppels. Horen we daar nog knisperend verse blaadjes op de grond? Aan het begin van de workshop van sound designer Michiel van de Weerthof beluisterden deelnemers nauwgezet drie geluidsfragmenten van regen: wanneer is het fragment opgenomen? Wat is de setting, en in welk seizoen vindt het fragment plaats? Is het zomer of juist winter? Welk verhaal hoor je, als je niets kunt zien?
Oren open, ogen dicht
Met zijn workshop werkt Michiel ‘de oren van de deelnemers open’, zoals hij zelf zegt. Op die manier laat hij deelnemers ervaren dat audio storytelling een interessante invalshoek voor lessen kan zijn. “Eén van mijn podcasts gaat over de kleur geel. Hoe klinkt geel?” vertelt hij enthousiast. “Toen dacht ik: als je een podcast over de kleur geel kunt maken, dan kan het over alles.”
Tijdens de eerste luisteropdracht van de workshop is goed te merken dat een geluidsfragment bij iedereen weer andere beelden oproept. De één ‘hoort’ een verhaal rond een eenzaam vakantiehuisje waar iemand na een verbroken relatie verblijft, terwijl de ander toch zeker denkt te weten dat het hier om een parkeergarage moet gaan. Michiel reflecteert: “Wat gebeurt er als je luistert: ga je terug naar herinneringen, of dromen? Of ga je puur analytisch of rationeel met zo’n opdracht om?”
Klinkende kunstwerken
Michiel neemt de deelnemers mee naar een expositie in de LocHal. Opdracht nummer twee is: kies een kunstwerk uit dat iets met je doet, en ga dat werk verklanken. Maak er een geluidsopname van. Bij een schilderij met daarop een enorme, trechtervormige rookpluim blijven twee bevriende docenten staan. Ze wijzen: wat is dit? Is het lucht, wind, of komt de rook van vuur? En hoe klinkt dat dan? Het is ook een wat donker werk: hoe vertalen we dat naar geluid? Peinzend en fronsend keren ze terug naar de opnametafel. “Lastig hoor”, verklaart de een. “Dit is echt een andere manier van naar kunst kijken voor mij.” Waarop de ander enthousiast reageert: precies dat maakt het voor hem een interessante gedachteoefening. Want inderdaad, hoe klinkt dit kunstwerk eigenlijk? “Ik zie me dit wel in de klas doen, eerlijk gezegd. Door leerlingen op een andere manier naar de wereld om hen heen te laten kijken – namelijk, hoe klinken elementen uit mijn omgeving – openen ze hun blikveld.” Dan verschijnt er een brede lach op het gezicht van de tweede docent: “Of ja, hun ‘hoorveld’, dus.”
Meer weten over audio storytelling? Neem contact op met Michiel van de Weerthof, of bekijk zijn website.
fotografie: Ben Nienhuis
En er was meer:
Workshop dans ‘jezelf op het spel zetten’ door Marja Kemps, Ulrike Doszmann en Batja ten Kortenaar
Workshop architectuurlessen ‘een brainwash in onderzoekend en ontwerpend denken’ door Wouter van Niel
Workshop WoordLab ‘schrijfmachines’ door Coosje van der Pol en Minouck Jonkers
Workshop DigiLab ‘programmeer je eigen kweektuin’ door MU artspace en Bibliotheek Midden-Brabant
Workshop ‘de kunst van het makersonderwijs’ van Jorg Duitsman
Kunstproeverij ‘Digital seasoning’ door Laila Snevele
Presentatie ‘de kunst van het niet weten’ door Jan Staes
Afsluiting door winnaar van de aanmoedigingsprijs Performance 2019, Jeroen Pollé
Deze terugblik is geschreven door Iris van den Boezem. De inspiratiedag is georganiseerd samen met de Bibliotheek Midden-Brabant en CiST. De fotografie van de dag is verzorgd door Ben Nienhuis en Dirty Paws Media heeft voor een fantastische vastlegging in videomateriaal gezorgd.