Toneel met een gouden randje

Antigone

Aan het begin van de tweede coronagolf ging ik voor het eerst sinds tijden weer eens naar theater. Al een aantal jaren volg ik de voorstellingen van de Jeugdtheaterschool van het Annatheater in Helmond. Met name de voorstellingen met jongeren zijn verrassend sterk. Ik zag de voorstelling Antigone. Dit keer werd ik meer dan ooit gegrepen door het spel van de jonge acteurs tussen 10 en 16 jaar. Kwam het door de coronatijd? Was het omdat ik zelf ruim veertig jaar geleden op mijn middelbare school datzelfde toneelstuk speelde? Of kwam het omdat de jonge spelers zo bijzonder sterk speelden? Na enige dagen realiseerde ik me, dat het met name het sterke spel van de jonge acteurs was. Zoals ik dat eigenlijk altijd zie in de regie van Lavinia Germano. Ze maakt de spelers zo goed dat je ze helemaal gelooft en opgaat in hun spel. Een paar dagen later sprak ik de spelers en de regisseuse. Het werd meteen een soort afscheidsgesprek.

Het theater geeft ruimte aan de creativiteit van mensen. Lavinia Germano vertelt: “Het accent ligt op actief meedoen. Op het podium, maar ook in alle andere processen die komen kijken bij het maken van theater, zoals licht en geluid, decor en kostuums. Kinderen ontwikkelen hun eigen creativiteit en ontwikkelen eigen inzichten.” “Daar beginnen we hier al op jonge leeftijd mee. Kinderen vanaf 6 jaar leren hier toneelspelen. Maar een kind kan ook op latere leeftijd instappen. We werken aan houding, stem en verbeelding. Ze leren met hun emoties en die van anderen om te gaan”, gaat Lavinia verder. “Na een paar jaar stromen ze door naar de gevorderden. Naast de acteervaardigheden komt dan ook het vertrouwen in de groep centraal te staan. Er wordt intensief samengewerkt. Prettig neveneffect: kinderen lezen nog maar weinig. Met toneelspelen vergroten ze hun woordenschat. Wij laten kinderen op een intensieve manier kennismaken met (jeugd)literatuur. Als jongere sluit je de theateropleiding af in de productiegroep.”

Zelfontwikkeling

De vier spelers stonden met deze productiegroep en met Antigone voor het laatst op het podium. Spelers Rubén Fernando Vargas Dominguez en Eva van Hemert doen dit jaar eindexamen HAVO. Beiden spelen ze al vijf jaar bij de theaterschool. Pepijn van den Berg acteert al tien jaar bij het Annatheater en doet dit jaar VWO-eindexamen. Enna Miličević tenslotte heeft, met een HAVO-diploma op zak, een tussenjaar en heeft vier jaar ervaring op de planken. Ze hebben door hun jarenlange toneellessen ook die stappen kunnen zetten. “Dat begint al met duidelijker praten, oefenen met medeklinkers, maar ook je bewust worden van je lichaam en hoe je overkomt”, zegt Enna. Ze typeert zichzelf als een timide meisje, maar ze heeft door de theaterlessen geleerd hoe ze haar ideeën beter kan communiceren.

“Je leert ook hoe je je een rol eigen maakt. We verdiepen ons in een rol met behulp van een vragenlijst (wat is je geheim? bijvoorbeeld) of een interview met jou als dát personage. Zo maken we een eerste aanzet,” vertelt Eva van Hemert. Ze deed in januari auditie voor de toneelschool in Maastricht. Net als Pepijn: “Tijdens het repetitieproces blijf je sleutelen aan je rol, aan je karakter. Je krijgt tips van anderen, bijvoorbeeld over een andere intonatie of emotie. Het belangrijkste wat ik geleerd heb, is dat je met je toneelspel in het hier en nu moet zijn. Open moet staan voor de energie van je medespeler.”

De keuze van het theaterstuk

“In mijn eerste jaar in de productiegroep wilde ik graag een voorstelling met veel vechten erin.” Aan het woord is Rubén.  Hij kiest voor een vervolgopleiding achter de camera. “Wij mochten als spelers meedenken over de keuze van het stuk dat we gingen spelen.” Lavinia lacht. “Maar dat stuk (The Godfather) hebben we niet gekozen. Ik kijk wat past bij de groep, ook hoe iedereen meer kan leren. Kunst is geen democratisch proces. Ik vind het fijn om ze kennis te laten maken met toneelklassieken (van Shakespeare bijvoorbeeld).”

Lavinia vindt het belangrijk dat de jongeren de relatie zien met nu. Welke thematiek zit er in Antigone? Hoe verhoudt zich dat met onze huidige tijd? Regisseuse en spelers praten daar samen over. “Ga je voor je passie, durf je non-conformistisch te zijn, laat je je alles opleggen door ouders, school of een baas? Waar is dan die grens? Met improvisatiespel werken we dat verder uit. “Ik wilde al heel lang iets met de Grieken doen. Voor mij was de uitdaging een goed koor te maken, want dat is een essentieel onderdeel van het Griekse toneel. En net als Antigone sluit je dan geen compromissen, maar ga je voor het ideaal. Zo werkt dat met kunst.”

In coronatijd

In de repetitietijd was het niet makkelijk. “Als regisseuse heb je een beeld bij aanvang van de zestig repetities. Met improvisatiespel werken spelers vaardigheden uit die we nodig hebben voor het toneelstuk. Bijvoorbeeld een bepaalde lichamelijkheid en openstaan naar anderen. Dan pas laat ik ze auditie doen voor een rol.  Voor elke productie houden we audities en daar horen ook teleurstellingen bij. Want zoals gezegd: kunst is niet democratisch”, zegt de regisseuse. “Dat je als regisseuse tot ver in het proces blijft zoeken naar oplossingen. is evident. Dat doe je zelfs nog als je al aan de voorstellingenreeks begonnen bent. Het kan altijd nog beter. De kinderen willen geen slappe hap, ze willen iets serieus goeds neerzetten en begrijpen dat je daarvoor hard moet werken.”

“Al die repetities zijn erg vermoeiend en vragen veel van je”, aldus Enna. “Zeker in de coronatijd toen we alleen maar online konden repeteren,” vult Pepijn aan. “Maar je krijgt er ook energie van. Je leert vertrouwen te hebben in het proces.” Rubén voegt toe: “En hoe je steeds beter in je rol gaat zitten, zelfs als een karakter ver van je afstaat. En inderdaad, dingen vallen op hun plek als de groep eindelijk in het decor kan gaan repeteren. Wat werkt er wel. Wat niet? En dan is er de voorstelling.” Eva: “Elke voorstelling moet je er opnieuw staan. Ontspannen, maar ook geconcentreerd.  De eerste verschilt van de laatste voorstelling. Elke voorstelling is anders. Het publiek is jouw vijand en daar ga je je vriend van maken.”

Afscheid van een generatie 

Zoals gezegd, vier spelers nemen dit jaar afscheid. En een nieuw lichting dient zich aan. Allemaal jonger, dus Lavinia zal weer moeten bouwen aan een mooie nieuwe groep. Zodat publiek blijft genieten van mooie voorstellingen die ertoe doen en talent bij jongeren de ruimte krijgt.