Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

'Heel veel mensen hebben geen besef van wat een vrijetijdskunstenaar kan. Kunstenaars die in hun vrije tijd beeldend werk maken, zijn vaak heel goed. Alleen niemand ziet dat. Misschien familie en vrienden, maar dat was het dan wel. Dat is zonde,' vertelt Jacques Janssen (69), voorzitter van de Stichting Beeldende Vrijetijdskunst (SBV). Deze stichting is de enige overgebleven koepelorganisatie in Nederland die tekenaars, beeldhouwers en schilders in verenigingen in de provincie Noord-Brabant bij elkaar brengt. Hoe is dat mogelijk? Samen met beeldend kunstenaars Rien Claessen en Corrie Beers uit Brabant (de een wel en de ander niet bij een vereniging aangesloten) is Janssen aan het woord over het belang en de toekomst van de koepel.

- Geschreven door Simone Vos 

In Noord-Brabant kun je als vrijetijdskunstenaars* terecht bij meer dan honderd verenigingen of groepjes. Bijna twintig procent van deze verenigingen is aangesloten bij de SBV. Dat betekent dat SBV ruim 1100 leden telt. 'We brengen de verenigingen in Brabant samen in onze koepelorganisatie. Als mensen binnen een vereniging werken, raken ze geïnspireerd door elkaar en kunnen ze hun talenten ontwikkelen', aldus Janssen.

*Vrijetijdskunstenaars: mensen die in hun vrije tijd schilderen, tekenen of beeldhouwen, maar dit niet professioneel uitoefenen.

Brabant vs. Nederland

Hoe het kan dat alleen in Brabant nog een koepel beeldende vrijetijdskunst is? Het antwoord is eenvoudig: fusie op fusie maakte een eind aan de beeldende kunstkoepels in Nederland. In 1965 was nog in elk deel van Nederland een overkoepelende organisatie onder de Federatie Amateur Beeldende Kunstenaars (FABK). Na de zoveelste samenvoeging van alle amateurkunstclubs, verdwenen deze koepels langzaamaan. Janssen: 'We wilden als regio Zuid niet in de Stichting Beeldende Amateurkunst (SBA) opgaan waarin veel meer amateurkunsten, zoals fotografen en weefgroepen samenkwamen. Dat werd te groot. Beeldende kunst verdween daarin.'Daarom besloot de regio Zuid alleen verder te gaan. Noord-Brabant hield stand en adopteerde Zeeland, Limburg en Beuningen in 2010. Zo werd het Stichting Beeldende Vrijetijdskunst Zuid-Nederland. Niet alleen in de beeldende kunst is het verdwijnen van de koepels in Nederland een fenomeen, ook binnen theater is dit een punt van aandacht.

Individuele kunstenaar

Corrie van Beers (56) is juist niet bij een vereniging aangesloten. 'Een aantal jaren geleden ging ik met een vriendin mee die een cursus acryl schilderen wilde doen, dat was mijn eerste kennismaking met schilderen. Ik dacht eigenlijk als ik 65 ben, ga ik zoiets oppakken. Maar ik vond het zo leuk dat ik het nog steeds doe.'

Ze volgt lessen bij een professioneel docent in het atelier met een vast clubje. 'Ik vind het fijn om tijdens de les richting te krijgen en dan kan ik daar thuis mee aan de slag. Ik wil graag m'n vrijheid en niet de normen en schoolse regels van een vereniging. Ik wil m'n eigen gang gaan en daarom zit ik niet bij een vereniging.'

Individuele kunstenaar

Belang van een vrijetijdskunstvereniging

Bij één van deze verenigingen, de Tilburgse Kunstkring, is Rien Claessen (60) als docent 3D werkzaam. Ook is hij beeldend kunstenaar en docent in het voortgezet onderwijs. 'Ik werk al jaren tussen de vrijetijdskunstenaars en er zitten grote talenten tussen', zegt Claessen. 'Vaak hebben ze veel potentie, maar is het door omstandigheden niet gelukt om er meer mee te doen. Het gaat mij vooral om de ontwikkeling van de kunstenaar, niet zozeer om het product. Het is een reflectie op henzelf en op hun werk.'

'Ik merk dat mensen zich zekerder voelen onder de paraplu van een vereniging. Ze stimuleren elkaar en kunnen reageren op het werk van een ander. Je kunt ook workshops volgen los van een vereniging, maar dan ben je niet in een context waarin je je continu ontwikkelt. Ik vind juist het beeldend groeiproces zo belangrijk bij mijn cursisten', aldus Claessen.

Belang van de SBV

'Het belang van de koepel is dat we kunstenaars aansporen hun werk te laten zien. We willen laten zien wat er in Brabant is', aldus Janssen. 'Het is ook goed dat verenigingen elkaar ontmoeten. Dat ze elk jaar een keer bij elkaar komen en ook over het besturen van hun vereniging kunnen praten, bijvoorbeeld over ledenwerving en het organiseren van exposities.'

Regionale Expositie en Amateurkunst Verkiezing

Volgens Claessen is het belang van de SBV terug te zien in de jaarlijkse Brabantse Beeldende Amateurkunst Verkiezing waaraan alle kunstenaars in heel Brabant mee kunnen doen. Gemiddeld zijn er tussen de tweehonderd en driehonderd inzendingen per jaar. Ook is de tweejaarlijkse Regionale Expositie SBV van belang, die voor de bij verenigingen aangesloten kunstenaars is.

'Dat zijn momenten waarop je als stichting groot kunt uitpakken. Zo laten we zien welke kwaliteiten de leden hebben en kan de provincie zien waar de subsidies naartoe gaan,' zegt hij. Claessen selecteert de werken voor de Regionale Expositie. 'Ik ga dan de exposities van alle verenigingen af en bepaal welke werken geschikt zijn. Ik let vooral op de consistentie. Ik wil ontwikkeling terug zien in het werk.' De geselecteerde werken krijgen een plek in de tweejaarlijkse expositie. 

De toekomst

De grote kwestie in de vrijetijdskunst is de vergrijzing van de verenigingen. Janssen weet wel hoe dat komt: 'Pas als mensen rust in hun leven hebben, gaan ze tekenen en schilderen. Als de kinderen uit huis zijn en in een rustige periode bent aanbeland, zo rond je vijftigste, dan heb je dat gevoel meer.' De gemiddelde leeftijd van de leden ligt dan ook boven de veertig.

'Het probleem van weinig aanwas van jonge leden brengt ook moeilijkheden mee bij het vinden van bestuurders en vrijwilligers binnen de vereniging die de handen uit de mouwen willen steken. Een man van tachtig laat je toch niet met expositieschotten en schilderijen sjouwen?', vertelt Janssen. 'Maar ik lig er niet wakker van. Ik denk dat mensen altijd wel de behoefte hebben om in een vereniging te werken aan kunst. Ik maak me wel zorgen over hoe ik jonge mensen prikkel om ook mee te doen. Het is moeilijk om een jongere generatie te bereiken. Dan moeten we eigenlijk een grotere groep jongeren binnenhalen. Via middelbare scholen bijvoorbeeld. Jongeren kunnen ouderen juist ook stimuleren en andersom.'

Ook Claessen ziet de vergrijzing binnen zijn vereniging de intrede doen. 'De jongste deelnemer aan mijn lessen is dertig en dat is relatief jong. De oudste is bijna tachtig. Het is jammer dat er geen jonge mensen bij zitten, maar jonge mensen binden zich minder makkelijk en kunnen uit zoveel activiteiten kiezen.' 

Uitdaging

Vergrijzing en de behoefte van verenigingen om jongeren aan zich te binden is een vaak terugkerend thema in de amateurkunsten. Maar zijn jongeren wel de toekomst? Uit statistieken blijkt een dip in de deelname van mensen tussen de dertig en vijftig jaar, dus is het slim een investering te maken in mensen die vanaf hun dertigste afhaken? Biedt de vergrijzingsgolf van actieve ouderen niet juist een kans?

Beeldende kunstenaars vormen een van de grootste groepen binnen de vrijetijdskunstenaars. Ze zien in plezier maken en artistieke groei hun drijfveren. Beeldende kunst is zowel een individuele discipline, als ook een kunstvorm die samen uitgevoerd wordt. Het is leerzaam om het werk te spiegelen aan dat van een ander. Leren van elkaar, elkaar stimuleren, uitdagen en het sociale aspect zijn factoren die amateurkunstbeoefening de moeite waard maken.

De uitdaging is daarom, vooral voor verenigingen, om goed aan te blijven sluiten op de behoeftes van de kunstenaars. En voor de SBV blijft de uitdaging om kunstenaars van hun zolderkamer te halen met wedstrijden om ervaring uit te wisselen tussen verenigingen zodat ze aan de behoeftes van hun achterban kunnen blijven voldoen. In de toekomst zal altijd een behoefte bestaan om beeldende kunst te maken en samen te blijven doen.

Simone Vos

Freelance journalist & schrijver
+31 6 22 15 14 30

amateurkunst

Theater De Lievekamp: Er als theater zijn voor je hele stad

Theater De Lievekamp is er vóór en dóór je hele stad!

5 december 2023
Theater De Lievekamp: Er als theater zijn voor je hele stad

Kunst en rouw: ‘Herinneringen zorgen ervoor dat een dierbare voortleeft’

Drie makers vertellen hoe ze illustraties en fotografie gebruiken om gevoelens en verhalen rondom rouw uit te drukken.

28 november 2023
Kunst en rouw: ‘Herinneringen zorgen ervoor dat een dierbare voortleeft’

Kunst als essentieel onderdeel van ieder mens bij Corpo Máquina

Choreografisch platform Corpo Máquina maakt kunst en dans toegankelijker voor iedereen.

21 november 2023
Kunst als essentieel onderdeel van ieder mens bij Corpo Máquina

Een jaar lang inspiratie: Kunst voor iedereen

Met een kalender zetten we twaalf bevlogen initiatiefnemers in de spotlight die kunst toegankelijk maken voor iedereen.

16 november 2023
Een jaar lang inspiratie: Kunst voor iedereen

Meer dan alleen je beperking bij Speels Collectief

Theatergezelschap Speels Collectief maakt theater toegankelijk voor iedereen.

7 november 2023
Meer dan alleen je beperking bij Speels Collectief

Blog | Ode aan mijn vereniging

Adviseur Erica Gruyters over de magie van het muziek maken met zo’n 40 andere leden, ook in tijden dat het even wat minder gaat.

23 mei 2023
Blog | Ode aan mijn vereniging

Herken drempels voor cultuurparticipatie

Veel mensen in onze samenleving ervaren drempels om deel te nemen aan cultuur. Met het kennen-willen-kunnen-doen-model leer je deze drempels sneller herkennen, zodat je vervolgens iets kan doen om ze te verlagen.

8 februari 2023
Herken drempels voor cultuurparticipatie

Cultuur voor alle Brabantse Jeugd

Kinderen, tieners en jong volwassenen worstelen toenemend met stress en zwaarmoedigheid. Waarom is cultuur voor jonge mensen zo’n goed antigif tegen angst, onzekerheid en gebrek aan hoop?

8 november 2022
Cultuur voor alle Brabantse Jeugd

Ready to Rock maakt van muziekeducatie meer dan een succesverhaal

Het muziekproject Ready to Rock verzorgt gratis muzieklessen op basisscholen in de regio Helmond. Een verrijkende ervaring voor kinderen.

31 augustus 2022
Ready to Rock maakt van muziekeducatie meer dan een succesverhaal

De kracht van kunst: 'Mijn handen zetten op het doek wat ik voel en wat ik wil zeggen'

Het derde portret in een reeks waarin Brabanders vertellen wat het maken van kunst met ze doet.

10 februari 2022
De kracht van kunst: 'Mijn handen zetten op het doek wat ik voel en wat ik wil zeggen'

Cultuur als middel tegen eenzaamheid

Hoe kunst, design en architectuur kunnen bijdragen aan de beperking van eenzaamheid.

8 oktober 2021
Cultuur als middel tegen eenzaamheid

Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen

Checklists, stappenplannen en invuldocumenten die helpen helder te krijgen wat de WBTR voor gevolgen heeft voor jouw stichting of vereniging.

25 juni 2021
Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen

Zelfvertrouwen zonder kaders

In deze cultuurparticipatie-reeks zoomen we in op één van de parels in onze provincie op het gebied van cultuurparticipatie: Pruts & Klooi.

18 maart 2021
Zelfvertrouwen zonder kaders

Verbinding tussen jong en oud

In deze cultuurparticipatie-reeks zoomen we in op één van de parels in onze provincie op het gebied van cultuurparticipatie: KRACHTVOER.

11 maart 2021
Verbinding tussen jong en oud

Spreekbuis voor de creatieve ziel

In deze cultuurparticipatie-reeks zoomen we in op één van de parels in onze provincie op het gebied van cultuurparticipatie: Ixeg Waxie.

2 maart 2021
Spreekbuis voor de creatieve ziel

Kunst brengt je in het nu

In deze cultuurparticipatie-reeks zoomen we in op één van de parels in onze provincie op het gebied van cultuurparticipatie: Beeld-kracht Oisterwijk.

25 februari 2021
Kunst brengt je in het nu

Toneel met een gouden randje

Hoe jongeren hun talenten ontdekken in het Annatheater in Helmond; regisseuse Lavinia Germano en vier jonge spelers delen hun ervaring.

16 februari 2021
Toneel met een gouden randje

iktoon: Margriet danst door heel Europa

Margriet heeft het syndroom van Down. Ze doet aan moderne dans en wordt door gezelschappen uit heel Europa uitgenodigd om te dansen.

25 juni 2020
iktoon: Margriet danst door heel Europa

Landelijk Programma Cultuurparticipatie ’21-‘24

Cultuurparticipatie is van en voor iedereen! Het Ministerie van OCW stelt de komende vier jaar geld ter beschikking voor een landelijk programma.

19 juni 2020
Landelijk Programma Cultuurparticipatie ’21-‘24

Realistische portretten met een knipoog

Karin Neijenhuis werkt als communicatieadviseur bij de gemeente, maar besteedt een groot deel van haar vrije tijd aan haar passie: schilderen.

8 juni 2020
Realistische portretten met een knipoog

“In je eentje ga je harder, maar samen kom je verder”

deDansPunt. is de koepelorganisatie voor amateurdans in Brabant en focust op de artistieke kant van dans. Maar hoe pak je dit aan?

12 mei 2020
“In je eentje ga je harder, maar samen kom je verder”

Kamerdebat: ‘Individuele kunstlessen weer toegestaan’

Individuele kunstlessen zijn weer toegestaan, mits je dat met anderhalve meter afstand organiseert. Dat zegde minister Van Engelshoven toe in het cultuurdebat op 28 april.

29 april 2020
Kamerdebat: ‘Individuele kunstlessen weer toegestaan’

Dukebox maakt een gezamenlijke vuist in brabant

DUKEBOX heeft de laatste jaren uiteenlopende projecten opgezet waarin zij samenwerken met partners binnen én buiten de urban scene.

28 april 2020
Dukebox maakt een gezamenlijke vuist in brabant

Aanvraag adhesieverklaring Talent in de Regio

Talent in de Regio is een subsidieregeling van het Fonds voor Cultuurparticipatie. Om in aanmerking te komen moet je aangedragen worden door de provincie. Het is nu mogelijk een adhesieverklaring aan te vragen.

21 april 2020
Aanvraag adhesieverklaring Talent in de Regio

Terugblik Bijeenkomst Cultuurparticipatie in Zuid-Nederland

Cultuur en sociaal domein, een uitdagende samenwerking. We kwamen bij elkaar om te sparren over het hoe en waarom. Hoe kunnen we de synergie vergroten? Welke belangen spelen? Wat heb je nodig?

11 maart 2020
Terugblik Bijeenkomst Cultuurparticipatie in Zuid-Nederland

Vind betrokken bestuursleden met deze 9 tips

Een reeks praktische tips van verenigingen met een krachtig bestuur.

23 november 2019
Vind betrokken bestuursleden met deze 9 tips

Op weg naar een succesvolle samenwerking

Waarom moeilijk doen als het samen kan? Lees ons inspiratieboekje vol tips en aandachtspunten voor de cultuursector en het onderwijs.

10 oktober 2019
Op weg naar een succesvolle samenwerking

Vrijwilligers werven en behouden

Wie krijg je zo gek om zich in te spannen voor jouw vereniging? In dit artikel geven we 10 tips voor voldoende organisatiekracht.

10 oktober 2019
Vrijwilligers werven en behouden

9 tips om jongeren te bereiken

Jongeren warm maken voor kunst is niet makkelijk. Ga je de investering aan? Benut dan deze tips en kansen.

10 oktober 2019
9 tips om jongeren te bereiken

Korenveld

Er is in Brabant een mooie traditie van koren, maar het voortbestaan hiervan is geen vanzelfsprekendheid. Om ons sterk te maken voor de kwaliteit van de koorzang ondersteunen wij het platform Korenveld.

8 oktober 2019
Korenveld

Circle of Talent: ecosysteem voor talentontwikkeling

Talentontwikkeling is een ecosysteem dat je moet voeden, onderhouden en waarin je gezamenlijk moet investeren. Barbara Brouwers, directeur van Phoenix Cultuur, over de Circle of Talent.

6 februari 2019
Circle of Talent: ecosysteem voor talentontwikkeling

Ik toon, jij toont, hij toont, wij tonen

In het kader van iktoon spraken we met een lokaal coördinator op het gebied van amateurkunst, en met twee amateurkunstbeoefenaars over hun drijfveren en ambities.

12 juni 2018
Ik toon, jij toont, hij toont, wij tonen

Kweekvijver met jong en muzikaal talent

Wat zijn de drijfveren en toekomstdromen van jonge Brabantse muzikanten?

27 februari 2018
Kweekvijver met jong en muzikaal talent

De plannen van nieuwkomers in de subsidieregeling hedendaagse cultuur

Dit jaar kregen instellingen voor amateurkunst, naast instellingen in de professionele kunst, voor het eerst een provinciale subsidie voor 4 jaar, in plaats van per jaar. Negentien instellingen in de amateurkunst zagen hun subsidieverzoek gehonoreerd. Ook binnen de professionele kunsten zijn nieuwkomers te ontdekken in de subsidieregeling hedendaagse cultuur. Mestmag.nl vroeg naar de plannen van de nieuwkomers.

22 december 2017
De plannen van nieuwkomers in de subsidieregeling hedendaagse cultuur

iktoon

Elk jaar kun jij je in de maand juni laten zien als kunstenaar! Er is van alles mogelijk, de invulling bepaal jijzelf. Bundel je krachten met andere initiatieven en neem contact met ons op.

30 november 2016
iktoon

Jeugdfonds Cultuur Brabant

Het Jeugdfonds Cultuur Brabant ondersteunt kinderen en jongeren die om financiële redenen niet actief aan kunstbeoefening kunnen doen. Om zoveel mogelijk kinderen te kunnen helpen, gaat het fonds samenwerkingen aan met Brabantse gemeenten.

30 november 2016
Jeugdfonds Cultuur Brabant

Dansend Brabant in een wereld vol 'swarming'

Vernieuwingen tonen, mensen verbinden, partners betrekken en meegaan met de tijd: dat is waar koepelorganisatie deDansPunt voor staat.

8 november 2016
Dansend Brabant in een wereld vol 'swarming'

Een vrijdagavond bij de harmonie

Koninklijke Harmonie Oefening en Uitspanning uit Beek en Donk - een van de beste harmonieën in Noord-Brabant - viert dit jaar haar 125-jarig bestaan.

14 april 2016
Een vrijdagavond bij de harmonie

Ons dorp nieuw leven inblazen

De muzikale traditie is in Brabant en Limburg al eeuwenlang onverwoestbaar. Harmonie en fanfare horen bij het Zuiden.

14 april 2016
Ons dorp nieuw leven inblazen

Moet de harmonie niet gewoon op de schop?

Sophie de Ruijter deed afgelopen schooljaar onderzoek naar het jeugdlid van een harmonie.

16 september 2015
Moet de harmonie niet gewoon op de schop?

Om te vermenigvuldigen moet je delen

Stel je voor dat jij als amateur-koorzanger samen kunt werken met de Nederlandse top, dat zou toch geweldig zijn?

19 juni 2015
Om te vermenigvuldigen moet je delen

Vijf manieren waarop fanfares en harmonieën de jeugd interesseren

Juist door de krimp worden fanfares en harmonieën creatief in het werven van nieuwe leden. In dit artikel noemen we vijf van deze slimme manieren.

10 februari 2015
Vijf manieren waarop fanfares en harmonieën de jeugd interesseren

Uniek in Nederland: Stichting Beeldende Vrijetijdskunst

Heel veel mensen hebben geen besef van wat een vrijetijdskunstenaar kan.

28 januari 2015
Uniek in Nederland: Stichting Beeldende Vrijetijdskunst