Momenteel worden in Brabant verschillende (stedelijke) gebieden herontwikkeld. Torenhoge ambities van gemeenten en ontwikkelaars zijn bijgesteld gezien de huidige economische- en maatschappelijke ontwikkelingen. Wat de toekomst zal brengen is onduidelijk. Daarom wordt steeds vaker gekozen voor een geleidelijke ontwikkeling van een gebied. Dus inspelen op de vraag uit de markt en de kansen die zich voordoen. Initiatieven van creatieve bewoners en ondernemers krijgen hierbij steeds vaker de ruimte. In Brabant zie je dat in Breda (Havenkwartier), Eindhoven (Strijp-S), Den Bosch (GZG terrein) Veghel (CHV terrein) en Tilburg (Spoorzone013).
Geschreven door Sabine Ticheloven
Havenkwartier Breda: BRAAK!
Met de beloofde komst van de Hoge Snelheidslijn ambieerde de gemeente Breda zo'n tien jaar geleden om 'de Poort van Brabant' te worden. 'Via Breda' werd het project genoemd voor de herontwikkeling van de Bredase Spoorzone. Dit enorme gebied van 160 hectare dat naast de historische binnenstad ligt, wordt getransformeerd tot een nieuw stadsdeel. Momenteel is het nieuwe station in aanbouw en zijn er al woningen opgeleverd, maar het merendeel van het gebied rondom het station is nog een grote lege vlakte.
Onderdeel van Via Breda is ook het nog deels in bedrijf zijnde industriegebied Havenkwartier. Over het andere deel van het Havenkwartier, dat braak ligt, ontfermt stichting BRAAK! zich. Hier heeft BRAAK! in nauwe samenwerking met de gemeente twee tijdelijke projecten gerealiseerd: Belcrum Beach en STEK. Belcrum Beach is een stadsstrand dat volledig draait op vrijwilligers die er ook culturele, creatieve en kunstzinnige activiteiten organiseren.
Naast het strand verrijst STEK, een duurzaam bedrijventerrein voor kunstenaars en andere creatieve geesten die graag zelf hun eigen werkplek (ver)bouwen. Varirend van bouwkeet, caravan en pipowagen tot lijnbus en zeilboot. Behalve deze projecten van BRAAK! zijn er in het Havenkwartier ook nog andere tijdelijke maatschappelijke en culturele initiatieven gehuisvest, waaronder een skatehal, theaterwerkplaatsen en de broedplaats 'Electron' met ateliers.
Strijp-S: 'Creatief en cultureel hart van Eindhoven'
Strijp-S is een van de voormalige bedrijventerreinen van Philips en ontwikkelt zich sinds 2005 tot een nieuw dynamisch hart van Brainport Eindhoven. Het gebied, dat zo'n 27 hectare groot is, stond in Eindhoven bekend als de 'Verboden Stad'. Enkel de werknemers hadden toegang tot het terrein dat omgeven was door hekken en slagbomen.
Na het vertrek van Philips is begonnen met de transformatie van het industrieterrein tot een woon, werk- en ontmoetingsgebied met als kernwaarden innovatie, design en cultuur. Een aantal gebouwen is gesloopt maar de karakteristieke industrile monumenten zoals het Klokgebouw, het NatLab, het Veemgebouw en de Hoge Witte Rug zijn behouden. In tal van gebouwen hebben zich kunstenaars en creatieve ondernemers gevestigd. Nieuwbouw is er ook al gerealiseerd, zoals het woonblok SAS-3. Komende jaren worden er nog eens 800 wooneenheden gebouwd en een school voor de creatieve opleiding Sint-Lucas.Strijp-S is het creatieve en culturele hart van Eindhoven. Met dank aan de vele vernieuwende bedrijven, horecagelegenheden, poppodia, pop-up stores en evenementen zoals de Feel Good Market, de Dutch Design Week en een speciale Strijp-versie van GLOW.
GZG terrein 's-Hertogenbosch
Na eeuwenlang gevestigd te zijn geweest in het centrum van 's-Hertogenbosch, is het ziekenhuis enkele jaren geleden verhuisd naar een nieuw pand aan de rand van de stad. De plannen voor de herontwikkeling van het oude ziekenhuiscomplex, het Groot Ziekengasthuis, houden de gemoederen in de stad aardig bezig. Onlangs is begonnen met de sloop van de grootschalige uitbreiding uit de jaren 70. Om alvast plaats te maken voor de toekomstige nieuwbouw die in fasen zal worden uitgevoerd, meebewegend op de dynamiek van de vraag. Einddatum onbekend.Het oude uit 1910 daterende ziekenhuis heeft een monumentenstatus en blijft behouden. Hier hebben zo'n 150 bedrijfjes uit diverse sectoren tijdelijk hun intrek genomen. Van kunstenaars, architecten en (web)designers tot communicatie- en adviesbureaus. Het Mariapaviljoen, het voormalige sanatorium van het ziekenhuis, is ingericht als eetcafé met meubels uit het ziekenhuis.
CHV terrein Veghel: 'Kunst, cultuur, food & leisure'
Sinds 2011 is Veghel bezig met de herontwikkeling van wat al het tweede centrum wordt genoemd: het CHV terrein aan de Noordkade. Een historische en industriële locatie met monumentale opslagloodsen en metershoge graansilo's. Hier vestigde zich aan het begin van de twintigste eeuw de Coöperatieve Handels Vereniging (CHV). Een coöperatie van Brabantse boeren ter versterking van hun economische positie. Mede door de gunstige ligging nabij spoor- en waterweg groeide deze inkooporganisatie voor mengvoeders, kunstmest en granenuit tot een belangrijke speler in de voedingsmiddelenindustrie. En zette Veghel daarmee op de kaart.Verspreid over de verschillende loodsen op het CHV terrein ligt het kunst- en cultuurcluster met o.a. een bioscoop, stadsbrouwerij, kunstgroep, poppodium, restaurant, museum, jongerencentrum en marktplaats voor cultuureducatie. Daarnaast start in september ook een commercieel foodcluster met diverse partijen uit de voedingswereld, waaronder het Veghelse familiebedrijf Jumbo en de Universiteit van Wageningen.
Spoorzone013 Tilburg: 'Broedplaats voor kennis en innovatie'
Vanaf 1997 wordt er in Tilburg al gepraat over de herontwikkeling van de Spoorzone, een 75 hectare groot gebied ten noorden van het spoor. De Koepelhal, de Wagenmakerij, de Locomotiefhal en de Polygonale hal herinneren aan de NS werkplaats waar vele generaties Tilburgers werkten aan locomotieven en treinen.
De gemeente wil er een broedplaats creren voor kennis en innovatie. Met onderwijs, ondernemers en particulieren in combinatie met wonen, werken en uitgaan. Jarenlang is er onderhandeld met onderwijsinstelling Fontys over vestiging in de Spoorzone. Eind 2013 haakte deze grote speler definitief af.
Terwijl de gemeente zoekt naar nieuwe investeerders blijft de Spoorzone in ontwikkeling. De meeste gebouwen hebben ondertussen een tijdelijke bestemming gekregen. De Koepelhal en Wagenmakerij zijn ingericht voor grootschalige evenementen. In de Hall of Fame, opgericht voor en door Tilburgse jongeren, zit een skatepark, poppodium en oefenruimtes. Kleine ondernemers en studenten uit de creatieve sector tref je vooral aan in de voormalige Smederij. De eerste woningen worden later dit jaar gebouwd.
Sabine Ticheloven
Erfgoedspecialist en schrijver van levensverhalen en bedrijfshistorie
