Hoe kunnen middelgrote culturele instellingen verduurzamen? Met die vraag gingen zakelijk leiders uit de culturele sector, Ageeth Boermans, Yvonne Maclean, Claartje Rijkers en Jeroen Strijbos, voor Kunstloc Brabant aan de slag tijdens hun LinC-opleiding. Na uitgebreid onderzoek komen ze met duidelijke tips.
Geschreven door: Marel van Andel
“Tijdens de opleiding Leiderschap in Cultuur (LinC) vormden we groepjes van vier, met verschillende werkachtergronden. Vervolgens konden wij een opdracht kiezen om mee aan de slag te gaan”, vertelt Ageeth. “Zelf ben ik cultureel locatiebeheerder bij CLIB in Breda en ook daar hebben we issues met duurzaamheid. Wat doe je met oude tochtige panden, hoe kun je de horeca duurzamer maken? Dat soort vragen hielden mij al bezig. De opdracht van Kunstloc Brabant, om te kijken hoe de culturele sector meer circulair kan worden sprak me dan ook aan.”
Maar na een tijd onderzoeken kwam het viertal erachter dat er eigenlijk een andere vraag eerst beantwoord moest worden. “We merkten dat het niet om circulariteit ging, maar om duurzaamheid. Daarom zijn we dan ook de opdracht gaan herformuleren’, zegt Ageeth. Toen dat duidelijk was, kon het researchwerk beginnen. “Ieder van ons heeft onderzoek gedaan naar de eigen sector”, vertelt Yvonne.
Hergebruik, plastic bekers en reizen
Claartje, die werkt in stadspaleis en museum Het Markiezenhof, geeft aan dat bij elke nieuwe expositie eerst de vraag gesteld kan worden of de kleur van de expo hergebruikt kan worden voordat er een nieuwe kleur op de muren gaat. Ageeth voegt daar aan toe dat ook materialen als sokkels en muurtjes vaak niet hergebruikt worden. “Bij elke tentoonstelling willen de mensen iets anders en worden dus nieuwe materialen gebruikt. Dat moet toch anders kunnen.” Yvonne zag in haar sector ook de moeilijkheden. “Ikzelf kom uit de muziek en daar zie je bijvoorbeeld dat veel problemen veroorzaakt worden doordat er veel publiek is. Die laat spullen achter, bijvoorbeeld plastic bekertjes. Daarnaast wordt er veel gereisd om mensen en spullen te verplaatsen. Dat is vervuilend, maar is ook moeilijk te voorkomen.”
Dat merkt ook Jeroen in zijn werk als artistic director bij Strijbos & Van Rijswijk. “Wij spelen internationaal en moeten dan ook veel reizen. Binnen Europa proberen we nu zo veel mogelijk de trein te pakken. Maar dat kan gerust tien keer zo duur zijn als het vliegtuig. Een festival dat onze reiskosten wil vergoeden, gaat dan niet betalen voor de trein. Die kosten komen bij ons terecht.” Maar gelukkig gaan er ook al dingen goed. “Zelf zijn wij actief bezig om duurzaam te zijn”, vertelt Jeroen. “Met onze artistieke inhoud willen we bewustwording creëren. We zijn bijvoorbeeld klankinstallaties van zonnepanelen aan het ontwikkelen.”
Goede voorbeelden
Tijdens hun research kwamen de vier ook instellingen tegen waar het goed gaat. Zo moet Ageeth meteen denken aan museum de Pont in Tilburg die duurzame en vegetarische catering heeft. En Yvonne heeft het over muziekfestival November Music die dit jaar de Nieuw Geneco Fair Practice Award won. Jeroen is erg te spreken over de Design Academy in Eindhoven. “Ze hebben daar een eigen munteenheid waarmee studenten materialen kunnen kopen. Wanneer ze die materialen weer terugbrengen in originele staat, krijg je je munten terug om daar weer nieuwe materialen van te halen. Zo worden er geen materialen onnodig weggegooid, en worden studenten aangemoedigd om na te denken over hun materiaalgebruik.”
Bewustwording
Volgens het groepje van vier begint het allemaal bij bewust zijn dat er meer verduurzaming nodig is in de sector. Jeroen vertelt: “Er bestaat voor onze sector geen regelgeving of er zijn geen handvatten met wat te doen. Daardoor zit iedereen op elkaar te wachten. Er moeten gewoon stappen gezet worden.” Claartje vult aan: “Verduurzamen kan heel concreet gemaakt worden, dan is het niet meer een ver-van-je-bedshow”.
Daarom werkte het groepje hun resultaten uit in een infographic, vormgegeven door Cox Janssens, die door iedereen in het culturele veld gebruikt kan worden. “Daarop hebben we verschillende categorieën gemaakt van manieren waarop het mogelijk is om te verduurzamen, we gaan bijvoorbeeld in op educatie, maar geven ook praktische tips waar je direct iets mee kunt om zo je ecologische voetafdruk te verkleinen.”, zegt Ageeth.
infographic door: Conform Cox
Stappenplan en handvatten
De infographic (die zelf ook duurzaam is. Dus in zwart-wit en met grove pixels, dat scheelt weer in energie voor data-opslag en data-streaming, maar ook in eventuele printerinkt) laat een stappenplan zien met steeds specifiekere handvatten over wat je als organisatie kan doen. Zo staat er onder energieverbruik verlagen dat je de thermostaat lager kunt zetten, betere isolatie kan toepassen, zonnepanelen kunt installeren, volledig groene stroom kunt gebruiken, en kunt kiezen voor energiebesparende apparaten. Maar ook op het gebied van vervoer, catering en hergebruik worden er tips gegeven. “Bij alle keuzes die ik in de organisatie maak, kan ik deze infographic erbij houden en daar rekening mee houden”, zegt Claartje.
Zelf gaan ze dan ook met duurzaamheid aan de slag. “Wij zijn bezig met een expositie over awareness en duurzaamheid”, vertelt Claartje. “Wij proberen kunstenaars gratis verwarmingsfolie aan te bieden en daarmee ook bewustwording mee te geven”, vult Ageeth aan. Ook Jeroen focust zich op het bewustzijn: “In mijn kringen leeft het heel erg, maar daar buiten soms helemaal niet. Door het toch aan te blijven kaarten, kan er verandering komen.”
Wil je jouw culturele organisatie verduurzamen?
Met deze infographic als leidraad kun je zien waar je kunt beginnen met jouw organisatie.
Liesbeth Jans
Liesbeth schreef dit blog als adviseur van Kunstloc Brabant. Inmiddels geniet ze van haar pensioen.
