De lidmaatschappen bij fanfares en harmonieën lopen terug. Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar de redenen voor deze terugloop. Mogelijke verklaringen zijn de generatieverschuiving, terugloop en verdwijnen van subsidies, maar ook de verminderde zichtbaarheid van fanfares en harmonieën in het straatbeeld. Maar er is ook goed nieuws! Want juist door deze krimp worden fanfares en harmonieën creatief in het werven van nieuwe leden. In dit artikel noemen we vijf van deze slimme manieren.
Maar eerst een stukje achtergrond over dit onderwerp. Volgens Judith Ensel, Coördinator & Cultuuraanjager bij Art-fact, servicepunt voor amateurkunst in Tilburg, ligt de verminderde zichtbaarheid van fanfares en harmonieuen vooral aan het veranderde beleid. Een van de voorwaarden voor subsidiëring is professionalisering van de muziekverenigingen. Die professionalisering houdt onder andere in dat fanfares en harmonieën steeds vaker enkel in schouwburgen en theaters te horen zijn, met de familie en bekenden van de muzikanten als grootste doelgroep. Jongeren uit families waar geen muziek gemaakt wordt, komen soms nooit in aanraking met muziekverenigingen.
Maar is het dan zo belangrijk dat fanfares en harmonieën blijven bestaan? Zou het niet beter zijn als deze muziekverenigingen stoppen en vrede hebben met de vergrijzing? Natuurlijk niet, stelt Sophie de Ruijter, die afstudeert als muziekdocent, na een studie dwarsfluit aan het conservatorium van Maastricht te hebben afgerond. Muziek maken, en zeker musiceren in groepsverband biedt leden zoveel. Naast het leren bespelen van een instrument is ook het sociale aspect erg belangrijk. Verlegen mensen komen langzaam uit hun schulp, de muzikanten vinden een uitdaging in het aanleren van een muziekstuk, en net als bij voetbal is de ‘derde helft’ voor veel mensen een extra reden om naar de repetitie te komen. Leonie Wassink en Marleen van Tetering schreven zelfs een onderzoek over de effecten van muziekonderwijs.
Vijf manieren waarop fanfares en harmonieën de jeugd interesseren
1. Samenwerking met het basisonderwijs en kunstcentra
Jan van Bommel, hoofd muziekopleidingen binnen Fanfare de Vooruitgang uit Stiphout stelt dat samenwerkingen met scholen en kunstencentra zorgen voor meer zichtbaarheid. Zowel de scholen als de leerlingen raken vertrouwt met muziek en cultuur. De fanfare wacht niet tot leerlingen naar hen komen, zij laten actief zien wat we als muziekvereniging te bieden hebben.
‘Al in 2006 initieerde onze fanfare met Kunstkwartier het project ‘Muziek met een Staartje’ op beide Stiphoutse basisscholen. Inmiddels hebben zo’n 15 basisscholen in Helmond aan dit project meegedaan. In 2010 is de samenwerking structureel uitgebreid in de ‘Gouden Driehoek‘.’ Ook Jolanda Rooijakkers vertelt over het belang van samenwerkingen met het onderwijs. ‘Elk jaar houdt de opleiding van onze Stichting Muziekopleiding Oefening & Uitspanning (SMO O&U) in Beek en Donk een wervingsactie in samenwerking met de vier basisscholen in Beek en Donk. Het ene jaar verrichten we een kleine activiteit op de scholen, zoals een instrumentencarrousel of instrumentenparade. Leerlingen mogen dan verschillende instrumenten uitproberen, vaak is dit hun eerste kennismaking met een instrument. Na deze actie kan men zich inschrijven voor een proefles of aanmelden voor lessen.’ Om de twee jaar houden zij een grote activiteit waarbij muziekdocenten van O&U in een periode van twee maanden naar de basisscholen gaan om lessen te verzorgen in onder andere zang, AMV en/of het geven van een workshop.
2. Betrek de jeugd actief bij bestuurszaken
Sophie de Ruijter geeft aan dat het betrekken van de jeugd bij beslissingen over de vereniging een goed middel kan zijn om de jeugd te interesseren. Wanneer zij mogen meebeslissen over welke muziekstukken er gespeeld worden en waar er wordt opgetreden voelen zij zich meer betrokken. Daarnaast leert de ‘oudere garde’ van de jongeren hoe zij social media kunnen inzetten om meer jeugd te bereiken. Veel harmonieën hebben een muziekcommissie die aandraagt welke stukken er geleerd zullen worden. Zorg dus voor een aantal jeugdleden in deze commissie om fris te blijven.
Wanneer ik merk dat een leerling moeite heeft met een bepaald stuk stel ik er vaak iets tegenover.
3. Coole stukken
Steeds vaker werken harmonieën en fanfares samen met een bekende band, DJ of artiest. Door concerten te geven in samenwerking met een bekend persoon wordt niet alleen de doelgroep groter, maar komt er ook meer publiek in aanraking met fanfaremuziek. Want de fanfare speelt allang niet meer enkel marsen, ook coole stukken, aldus Sophie. ‘Wanneer ik merk dat een leerling moeite heeft met het bestuderen van een bepaald stuk stel ik er vaak iets tegenover. Bijvoorbeeld dat zij een nummer van Lady Gaga mogen instuderen, als die moeilijke etude (Een etude is in de muziek een oefenstuk dat wordt gespeeld om de techniek van de musicus op een hoger niveau te brengen. Het aan het Franse étude ontleende woord betekent studie) erin zit. Dit motiveert leerlingen zeker!’
4. Laat die oude lesmethoden eens los en verfris!
Volgens Sophie kan je op scholen en muziekscholen niet meer aankomen met het zingen van Vader Jacob in canon. Kijk eens naar nieuw lesmateriaal en nieuwe muziek om de aandacht van kinderen te krijgen. Speel in op hun belevingswereld. Een leuk voorbeeld is het stuk The Typewriter, waarbij elk kind een eigen taak krijgt. De een klapt, de ander stampt op de grond en een derde rinkelt een belletje. Kijk hier voor de uitleg.
Wanneer je even zoekt, is er een heleboel ‘hip’ lesmateriaal te vinden. Een muziekstuk leren met de symbolen van Angry Birds? Geen punt!
5. Zorg tijdens muziekfestivals en concerten voor speciale kinderactiviteiten
Op het Eindhovense openluchtfestival voor klassieke muziek Muziek op de Dommel is sinds vorig jaar een kindermuziektuin te vinden. Kinderen tot 12 jaar maken hier kennis met muziek tijdens diverse op muziek gerichte spellen, opdrachten en activiteiten. Centraal in de Kindermuziektuin staat komende editie (7 juni 2015) een levensgrote zonnewijzer die meteen de functie heeft van muziekinstrumentenspel. Daarnaast kunnen kinderen zelf muziekinstrumenten uitproberen, hangt er muziekmemory in de bomen, kunnen ze door zonlicht juist te richten muziek uit de hele wereld horen, is er een dj workshop klassiek is cool en zijn er diverse optredens en andere doe-activiteiten voor kinderen. Daarnaast horen en zien de kinderen optredens van fanfares en harmonieën uit de regio.
Door kinderen spelenderwijs in aanraking te laten komen met muziek, wordt hun interesse aangewakkerd. Wanneer ze dan meteen zien wat je met muziek kunt bereiken, zullen ze sneller geneigd zijn om voor een muziekopleiding binnen een fanfare of harmonie te kiezen.
Maartje Vos-Swinkels
Cultureel ondernemer De Museumdocent
