Vrijheid is een abstract begrip. Zeker voor de meeste Nederlanders. We hebben nooit echt meegemaakt hoe het is om vrijheid te verliezen. Met het project ‘Vlaggen voor Vrijheid’ maken kunstencentrum RICK, Munttheater, Gemeentearchief / Museum W en museum Eynderhoof dit abstracte begrip tastbaar voor kinderen uit groep 7 en 8 van de basisschool. Door met vluchtelingen en met ouderen te praten. Door te kijken naar een voorstelling en een tentoonstelling over de oorlog. En door - als klap op de vuurpijl - al het geleerde te bundelen in raps en kunstwerken. Deze werken worden vervolgens weer aan de ouderen gepresenteerd. Hoe kijken deelnemers terug op dit project?
Geschreven door Iris van den Boezem
Lotte
leerling groep 8 van Brede School Moesel
“Het bezoek aan het asielzoekerscentrum vond ik bijzonder. Het was heel koud toen we er langs gingen. Toch liepen mensen daar op badslippers en in een korte broek. En ze woonden met veel mensen op een kleine kamer. Het was heel anders dan thuis. Als ik hier zou wonen, dan zou ik erg moeten wennen. Ook vertelde een mevrouw dat haar familie nog achtergebleven was in het land waar ze vandaan kwam. Dat vond ik heel erg.
Bij het zorgcentrum hebben we een mevrouw geïnterviewd. Zij maakte als kind de oorlog mee. Ze vertelde dat ze eten moest smokkelen naar België. Dat vond ik spannend. Zou ik dat ook kunnen? Daarna waren er rapworkshops. Dat was leuk, maar ook moeilijk. Je moet goed nadenken over wat je gehoord hebt. Ik vond het een leuk project om aan mee te doen.”
Elke van Rijswijk
senior medewerker ondersteuning, azc Budel
“Hier in het azc wonen kinderen die uit een oorlogsgebied komen, of uit een land waar ze niet veilig zijn. Op ons terrein zelf zijn ze ook niet helemaal vrij. Ze mogen niet zomaar weg. En hun ouders moeten zich twee keer per dag melden. Een groot deel van de deelnemende scholen is hier op bezoek geweest. Ook bezochten twee vluchtelingen de scholen. Kinderen mochten vragen stellen. Eén van de vrouwen vertelde dat ze haar gezin in haar land van herkomst achter had moeten laten. Toen was het wel even stil. Je zag gewoon dat het de kinderen in de klas ontroerde. Van de vluchtelingen zelf hoorde ik dat ze het als prettig hadden ervaren. Ondanks dat ze moesten wennen aan de directheid van de Nederlandse kinderen, hielp het praten over wat ze doormaken hen wel bij de verwerking. Ik hoop dat scholen vaker bij ons op bezoek komen. Dat kan namelijk gewoon. En het is belangrijk voor de maatschappelijke bewustwording. Wees welkom!”
Griet Heijkers
Nu 86 jaar oud, was 6 toen de oorlog begon. Ze werd geïnterviewd door de leerlingen.
“Er kwamen vijf leerlingen langs met een leerkracht. Dat is heel fijn gegaan. Ik had toevallig net zelf een artikel geschreven over de oorlog. De kinderen stelden vragen over dagelijkse dingen. Wat gingen jullie eten? Hoe kwam je aan kleding? Ik liet foto’s zien van toen. Van de boerderij bijvoorbeeld. En ik heb ook verteld over de angsten die ik gekend heb. Steeds als er vliegtuigen overvlogen was ik bang. En ik vertelde ook over de onderduikers die we op de boerderij hadden. Toen de oorlog voorbij was, was ik tien. Ongeveer net zo oud als zij. Dat vonden ze bijzonder. En ook dat mensen die net over de grens wonen, ineens je vijanden zijn. Ik vond het heel prettig om hier aan mee te werken. Het is belangrijk om deze verhalen over te dragen. Zonder verleden is er geen heden.”
Rob Vaessen
leerkracht groep 8 Brede School Moesel
“Door zelf te ontdekken, erover te praten en dat te vertalen naar een rap, krijgen kinderen een beeld van hoe zo’n begrip als vrijheid ingevuld wordt. Dat was goed te merken tijdens de rapworkshop. Hoe deden kinderen dat in de Tweede Wereldoorlog, en hoe vergaat het kinderen nu? Die verbinding is belangrijk. Door langs te gaan bij een azc, lijfelijk te ervaren wat beperkte ruimte betekent, dat was een eye-opener. Normaal kom je daar niet zo snel. En ook het bezoek aan een zorgcentrum, en met ouderen praten over de oorlog, dat vergeten ze niet snel meer. Van dit project hebben ze veel geleerd. Daar hebben ze hun leven lang nog profijt van.”
Jan van Dongen
hoofd Amateurkunst / Sociaal Domein bij RICK
“Vroeger was RICK vooral een centrum voor amateurkunst. Je kon bij ons lessen volgen, en dat was dat. Dat deden we buiten het onderwijs en binnen het onderwijs. Een aantal jaar geleden zijn we een innovatietraject ingegaan. Toen is de maatschappij aan onze werkgebieden toegevoegd. Kunst wordt daarbij als middel ingezet. Bijvoorbeeld om de verbinding in een wijk te verbeteren. Of - zoals bij Vlaggen voor Vrijheid - kinderen te helpen om grip te krijgen op een ingewikkeld thema als vrijheid. Kunst helpt daarbij. Het is een uitingsvorm, die kinderen aanzet om na te denken over wat ze weten en geleerd hebben over zo’n begrip.
Ook de andere deelnemende culturele instellingen hebben die omslag in denken gemaakt. Hun bijdrage in het geheel maakt dat het begrip vrijheid van meer kanten onderzocht en ervaren wordt. De theatervoorstelling die de jeugd bezocht ging over bijzondere vriendschappen die in oorlogstijd kunnen opbloeien. De foto’s en materialen uit oorlogstijd maken het verhaal van ouderen concreet. Zo dragen de gezamenlijke culturele instellingen bij aan het besef van vrijheid. We zijn ervan overtuigd dat we mensen kunnen bewegen met kunst en cultuur. En daar is het project Vlaggen voor Vrijheid een ontzettend mooi voorbeeld van, wat mij betreft.”
Community Art Cranendonck
Vanwege Corona kon een deel van het project helaas niet doorgaan. In plaats van kunstwerken worden ervaringen van de kinderen gebundeld in een boek en een aftermovie.
Kunstloc is betrokken als ondersteuner en (mede)aanjager bij het programma Community Art Cranendonck. Een meerjarig programma waarin wordt samengewerkt tussen de gemeente, RICK, Cultuurcraan en diverse sociale partners zoals het AZC. Hierin wordt kunst ingezet om maatschappelijke vraagstukken op te pakken, de focus ligt daarbij op acceptatie en het stimuleren van wederzijds begrip. Vlaggen voor Vrijheid maakt onderdeel uit van dit programma en is mede mogelijk gemaakt door het VSBfonds en het SamenFonds0495.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk in de innovatiegids ‘All Inclusive!’. In deze gids laat Kunstloc Brabant zien wat de kracht van kunst is bij belangrijke maatschappelijke opgaven, zoals de energietransitie, leefbaarheid in de wijken en goede zorg en welzijn. Vraag een exemplaar op, bekijk de volledige gids online of haal een exemplaar op in de LocHal in Tilburg!