Creativiteit aanwakkeren, met anderen in contact komen, een beweging in gang zetten en het geluksgevoel verhogen; kunst kan veel betekenen in de zorg. Na de inspirerende voorbeelden in Brabant, gaan we de provinciegrenzen over. Deze keer: twee deelnemers aan kunstprojecten. Lenny van Wallenburg doet mee aan Kunst op Recept in Middelburg en Jeroen van Bilsen aan Dans op Recept in Leeuwarden.
Geschreven door: Simone Vos
“Ik kan ’s ochtends weleens een down-gevoel hebben, maar dan weet ik dat ik ’s middags naar de Werkplaats van het Zeeuws Museum ga en dat helpt dan toch. Daar wordt mijn creativiteit gestimuleerd en heb ik aanspraak van andere mensen. Ik zie kunst wel als een medicijn”, vertelt Lenny van Wallenburg (80) uit Middelburg. Sinds een half jaar gaat ze naar de Werkplaats van het Zeeuws Museum om creatief bezig te zijn. Via haar huisarts en een welzijnscoach kwam ze daar via het project Kunst op Recept terecht. Na het verlies van veel dierbaren, liep ze vast in haar rouwproces en zocht ze daarvoor hulp bij de huisarts.
Kunst op recept
In Kunst op Recept koppelt de welzijnscoach en de adviseur van de culturele instelling KEW iemand aan een artistiek project. Het project is vooral gericht op verandering van perspectief, zingeving en het leven betekenisvol maken. Een zorgverlener schrijft een ‘recept’ voor op het gebied van kunst. Lenny gaat een keer in de week een middag naar het Zeeuws Museum om daar te weven. Ze is heel creatief en komt ook uit een gezin vol kunstenaars.
“Kunst hoort eigenlijk heel erg bij mij, daarom wilde ik dit project doen. Het brengt rust. Ik houd bijvoorbeeld erg van boetseren en schilderen. Als ik koppen boetseer, dan word ik helemaal rustig”, vertelt ze. “Ik heb een heel aantal jaren al verdriet opgebouwd en daar niet genoeg naar geluisterd. Ik ben mijn dochter 4,5 jaar geleden verloren en dat is zoiets onnatuurlijks. Op een gegeven moment kreeg ik lichamelijke klachten en ging ik naar de dokter. Mijn lichaam uit dat op die manier. Ik wist wel waar mijn klachten vandaan kwamen, maar soms heb je een ander nodig om dat in te zien.”
Dans op Recept
Ook Jeroen van Bilsen (63) uit Leeuwarden merkt dat kunst veel doet in zijn leven. Sinds 2,5 jaar neemt hij deel aan het project Dans op Recept, omdat in 2017 de ziekte van Parkinson bij hem werd geconstateerd. “Veel bewegen helpt de ziekte vertragen, daar zijn onderzoeken naar gedaan. Daarom is dans ook zo goed, dat is een hele concrete beweging. Daarnaast zorgt beweging voor de aanmaak van dopamine, het geluksgevoel, dus voel ik me ook gelukkiger als ik heb gedanst”, vertelt Jeroen.
“Ik kwam via de maatschappelijk werkster in het ziekenhuis op dit project. Ik was op zoek naar een sport, bijvoorbeeld boksen voor mensen met Parkinson, toen zij Dans op Recept aanraadde. Ik houd wel van discomuziek en het leek me leuk om te doen. Tijdens de les werd me al snel duidelijk dat het meer is dan alleen bewegen. Je krijgt meer overzicht in je hoofd en je coördinatie verbetert. Dat is vaak lastig voor mensen met Parkinson, dus dat helpt erg.”
Dans op Recept heeft als doel een positieve bijdrage te leveren aan de kwaliteit van leven van mensen met een chronische ziekte, zowel fysiek, mentaal als sociaal door middel van danslessen en culturele producties. Voor het project Dans op Recept is een twee jaar durend wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van de danslessen op de deelnemers met Parkinson vanuit Revalidatie Friesland en het Parkinson Centrum Nijmegen. Inmiddels is het project ook opgenomen in de zorgverzekering van De Friesland en krijgen met mensen met Parkinson de danslessen vergoed bij de zorgverzekeraar.
foto: Christian Kamminga
Deelgenoten
“Het heeft ook een sociale functie. Van tevoren drinken we een kopje koffie met z’n allen en partners mogen mee als ze willen. Aan de ene kant is het confronterend, omdat het niveauverschil groot is. De ene zit in een rolstoel en ik functioneer nog heel goed. Ik heb zelfs mijn eigen meubelmakerij. Het voelt soms als een soort bejaardenhuis voor mensen met Parkinson; we vergelijken onze medicijnen, praten over de randproblematiek, we zijn echt deelgenoten”, lacht Jeroen. Hij gaat een keer per week naar de dansles en beweegt daarnaast iedere dag minstens een uur.
“Hoe meer beweging, hoe beter. Bij Parkinson werkt de aansturing vanuit de hersenen naar de zenuwen niet goed meer, maar als je muziek opzet, dan gebeurt er iets in je lichaam. Mensen gaan automatisch bewegen op ritmes, dat is heel bijzonder. Met dans train je bepaalde patronen in je lichaam, daarom is het zo waardevol.”
“Dat effect van muziek is heel sterk. Soms kunnen mensen zich niet inhouden en beginnen ze als vanzelf te bewegen. Ik kan mezelf nog wel onder controle houden, maar het is echt mooi om te zien wat dans en muziek doet. Als ik thuiskom van een dansles, dan ziet mijn vrouw dat aan mij. Ik heb meer energie en ben meer open. Ik word echt gelukkiger door”, zegt Jeroen.
Sociaal contact
Voor Lenny is het effect van met kunst bezig zijn, ook groot. Niet alleen door het creatieve, maar ook door het contact met mensen. “Ik vind het fijn om even een momentje buiten de vier muren van mijn huis te komen en lekker bezig te zijn in het museum. Ik hoef niks, mag gewoon doen wat ik wil. Als ik wil praten, kan dat en anders is het ook prima. Ik praat wel graag met de vrijwilligers en de bezoekers. Soms komt het ter sprake waarom ik daar ben en dat is goed. Misschien heeft de ander daar ook wat aan. Ik merk dat het mij heel veel brengt, dus ik hoop dat mensen in een soortgelijke situatie ook aan Kunst op Recept mee gaan doen. Je creativiteit laadt ervan op en je stelt jezelf meer open.”
Andere provincies
Het project Dans op Recept bleek zo succesvol dat er in andere provincies ook vraag naar is. Dans op Recept start ook in Drenthe, Groningen en Limburg. Al deze provincies kennen veel platteland met een vergrijzende groep inwoners en de behoefte aan meer cultuurparticipatie voor mensen met een chronische ziekte. In 2024 is het streven uit te breiden naar vijf danslocaties per provincie.
Kunst op Recept
Kunst op Recept valt onder Welzijn op Recept vanuit de gemeente Middelburg.
De huisarts brengt de deelnemer in contact met een welzijnscoach. Samen met de deelnemer bespreekt de welzijnscoach of Kunst op Recept bij zijn of haar situatie past. Is dat het geval? Dan schrijft de welzijnscoach Kunst op Recept uit. Een aantal zorgaanbieders is vanaf de start van het project betrokken bij Kunst op Recept. Lees op de site van KEW welke dit zijn.
Landelijk netwerk Kunst is gezond
Kunstloc Brabant stimuleert samenwerkingen tussen de cultuursector en de zorg- en welzijnssector. Op deze pagina zie je wat er al gebeurt in Brabant. Wil je meewerken aan het landelijk netwerk over kunst en zorg: Kunst is gezond? Neem dan contact op met Atty Bax.
Reeks ‘De grens over’
In 3 artikelen belichten we inspirerende voorbeelden op het gebied van kunst en zorg buiten onze eigen provincie. Eerder verscheen op dit platform een artikel over Cordaan in Amsterdam.
Simone Vos
Freelance journalist & schrijver+31 6 22 15 14 30
