Ze heeft zelf aan den lijve ondervonden hoe het is om je door oorlog verscheurde land te moeten verlaten. Voor de Tilburgse kunstenares Helena Klakocar ligt deze ingrijpende ervaring ten grondslag aan haar kunstprojecten. In haar graphic novels ontvouwt ze haar concept voor wereldvrede. Hoe creëer je een wereld zonder oorlog en vluchtelingen?
Geschreven door Sabine Ticheloven
Helena Klakocar (1958) woont en werkt in een voormalige basisschool in Tilburg. Ze haalt mij op van het station. Dankzij Stichting De Werkelijkheid ben ik met haar in contact gekomen. Helena maakt deel uit van dit collectief van ondernemende kunstenaars met een vluchtelingenachtergrond. Met hun nieuwe, frisse blik verrijken zij de Nederlandse samenleving met hun creatieve concepten, inspirerende ontmoetingen en workshops.
Helena Klakocar
De oorlog in voormalig Joegoslavië bracht Helena begin jaren 90 naar Nederland. 'Ik woonde in Zagreb, hoofdstad van Kroatië, en had daar grafische kunst gestudeerd aan de kunstacademie. Ik werkte in een ambitieuze studentengalerie waar we naast exposities ook vele andere culturele activiteiten organiseerden zoals politieke debatten, muziek en poëzie. Daarnaast was ik striptekenaar, illustrator, ontwierp ik posters en exposeerde ik regelmatig mijn 'vrije' werk. Mijn strips werden in diverse jongerenmagazines in heel Joegoslavië gepubliceerd'.
Rough Sea - beeldroman van haar reis naar Nederland
‘In de lente van 1991 sloot de galerie haar deuren. Mijn man en ik gingen daarom met onze tweejarige dochter op zeilvakantie naar Italië. De situatie in Joegoslavië was toen al enigszins gespannen, maar dat er echt een oorlog uit zou breken dat kon ik mij niet voorstellen. We zeilden met onze catamaran eerst naar Italië en later die zomer naar Griekenland. In september brak officieel de oorlog uit in Kroatië. Er gingen geruchten dat er zeemijnen zouden drijven in de Adriatische zee. We konden dus niet terug naar huis met onze boot. Daarom besloten we om op de catamaran te overwinteren in Griekenland.'
‘Het was een hele zware tijd. Ik voelde de behoefte om de gebeurtenissen, mijn angsten, gedachten en dilemma's vast te leggen. Daarom begon ik een dagboek in stripvorm.' Rough Sea (Ruige Zee) is een intrigerend verslag van hun reis – en de mensen die ze onderweg ontmoeten - met eindbestemming Nederland. Deze graphic novel is uitgegeven in diverse landen waaronder België, Italië en Kroatië. In 2000 won ze hiermee de prijs voor ‘beste buitenlandse auteur' op het grootste Europese stripfestival in het Franse Angoulême. In 1994-95 volgde deel twee van Rough Sea, dat verhaalt over haar ervaringen in de eerste jaren in Nederland, toen zij nog in Friesland woonde. In 2009 werd deze voor het eerst uitgegeven in Belgrado.
Evolutie / Eerste Wereld Vrede
Helena noemt zichzelf een realist en streeft naar een wereld zonder oorlog en zonder vluchtelingen. In 1999, toen zij met haar gezin in Tilburg woonde, ontstond het idee voor het project Evolutie / Eerste Wereld Vrede. Terwijl de bommen van de NAVO op Serviëvielen. ‘Door de verslaggeving van de oorlog in de kranten besefte ik dat de media voornamelijk geïnteresseerd is in het spektakel oorlog. Zij verdienen immers aan oorlog, niet aan vrede dat is saai. Zo ontstond het idee om de echte oorlog te laten evolueren tot een spel, een virtuele game. Een concept waarbij de levens van burgers bespaard blijven en waaruit Eerste Wereld Vrede zou voortvloeien.'
Moisture, Frost & Salt (Vocht, Vorst & Zout) – de virtuele oorlog verbeeld
Dit concept werkte Helena verder uit in Moisture, Frost & Salt, een graphic novel die zij deels maakte in samenwerking met Stichting De Werkelijkheid. ‘Het begon met één beeldroman van ruim 200 pagina's waarin ik mijn toekomstideeën over naties die virtueel oorlog voeren verder heb uitgewerkt. Het spektakel blijft bestaan maar nu zonder alle desastreuze gevolgen voor de mensheid. Deze virtuele oorlog heeft, net als in de echte wereld, grote politieke en financiële consequenties. Wereldwijd kunnen mensen, net als bij de Olympische Spelen, tegen betaling naar het virtuele schouwspel kijken óf zelf meedoen. De enorme groei van commerciële reclames en de toeristenindustrie zorgen voor extra inkomsten: het prijzengeld voor de winnaar van de virtuele oorlog.'
Naast deze graphic novel is het project uitgebreid met een serie kortere strips, een soort documentaires. Hiervoor reist Helena naar plekken waar maatschappelijke onrust heerst en maakt daar een beeldverslag van. Zoals over de dakloze straatkrantverkopers in Tilburg, de Occupy beweging in Amsterdam en demonstraties in Sarajevo. De drie hoofdpersonen Moisture, Frost en Salt analyseren het probleem en dragen originele en verrassende oplossingen aan die zorgen voor een positieve maatschappelijke verandering.
Evolutie / Eerste Wereld Vrede
Helena noemt zichzelf een realist en streeft naar een wereld zonder oorlog en zonder vluchtelingen. In 1999, toen zij met haar gezin in Tilburg woonde, ontstond het idee voor het project Evolutie / Eerste Wereld Vrede. Terwijl de bommen van de NAVO op Serviëvielen. ‘Door de verslaggeving van de oorlog in de kranten besefte ik dat de media voornamelijk geïnteresseerd is in het spektakel oorlog. Zij verdienen immers aan oorlog, niet aan vrede dat is saai. Zo ontstond het idee om de echte oorlog te laten evolueren tot een spel, een virtuele game. Een concept waarbij de levens van burgers bespaard blijven en waaruit Eerste Wereld Vrede zou voortvloeien.'
Ze kwam tot dit verhaal na het zien van een filmpje op Youtube waarin een locale bewoner van het Kroatische eiland Vis vertelt over de geruchten die rondgaan op het eiland. Volgens de man zijn er onbekende mensen gesignaleerd in de verlaten onderzeeboten haven op het eiland. Het gerucht gaat dat vanuit deze haven vluchtelingen in onderzeeboten illegaal naar de kust worden getransporteerd. En zo hun reis vervolgen verder Europa in, via bestaande geheime ondergrondse gangenstelsels en verlaten mijntunnels.
Platform
Momenteel loopt Helena met plannen om een platform te creëren waar vluchtelingen en ‘autochtonen' samen in gesprek kunnen gaan, iets wat tot op heden nog veel te weinig gebeurt. Ze denkt onder meer aan een papieren magazine dat met enige regelmaat verschijnt en wordt verspreid in publieke ruimtes. Ben je geïnteresseerd? Ze kan nog hulp gebruiken!