Science, Technology, Engineering, Arts & Mathematics vormt samen: STEAM. Wetenschap, techniek en kunst komen in deze vorm van onderwijs bij elkaar. STEAM onderwijs zoekt de verbinding op met de wereld en vervaagt de grenzen tussen vakken en disciplines. Door kunst op een bredere manier in te zetten in vakoverstijgende lessen kan STEAM onderwijs het draagvlak voor cultuureducatie vergroten. Door kunstzinnige kennis en vaardigheden aan bèta-onderwijs toe te voegen stimuleert STEAM onderwijs het kritisch denken. Op zijn beurt verdiept dat kritisch denken het artistieke denken en proces.
Op welke vragen die het onderwijs stelt kan STEAM onderwijs een antwoord zijn? In dit artikel bieden we je meer kennis en onderbouwing over het STEAM onderwijs, voorbeelden van best practices en een overzicht van actueel aanbod van STEAM onderwijs door Brabantse kunstinstellingen.
Technologie is overal in onze maatschappij, ons fysieke leven is inmiddels met een digitale werkelijkheid verweven. We kunnen ons niet meer voorstellen om zonder het internet te communiceren, te shoppen of de weg naar onze vakantiebestemming te vinden. De Verenigde Naties hopen zelfs in 2030 toegang tot het internet een universeel mensenrecht te maken, om gelijkheid en democratie te kunnen waarborgen. Hoe ziet onze toekomst eruit op het gebied van bijvoorbeeld AI, kunstmatige intelligentie? Bestaat het werk waarvoor we onze kinderen nu opleiden er over vijf jaar, laat staan twintig jaar nog wel?
Dit soort grote maatschappelijke vragen worden in het onderwijs vaak onder Burgerschap of lessen over digitale geletterdheid weggezet. We zien dat verbeeldingskracht nog niet genoeg wordt ingezet, terwijl het kunstonderwijs of het vakoverstijgend onderwijs waarbij creativiteit een grote rol speelt een uitgelezen kans is om met onderzoekende vragen aan de slag te gaan. Zodat de leerling vanuit nieuwsgierigheid en het niet-weten zichzelf in relatie tot de wereld kan ontmoeten.
Wat is STEAM onderwijs?
STEAM onderwijs is een samenvoeging van de exacte STEM-vakken (Science, Technology, Engineering en Mathematics) waaraan de kunstvakken worden toegevoegd.
STEM+A (Art) wordt STEAM.
John Meada (kunstenaar en educator) noemde deze term voor het eerst in zijn paper in 2013. Nu, tien jaar later, is STEAM onderwijs actueler dan ooit. De maatschappelijke opgaven waarvoor we nu staan zoals het klimaat, de energietransitie, een inclusieve maatschappij, de digitale transformatie en brede welvaart, zijn zo complex dat ze om een aanpak en samenwerking tussen verschillende vakgebieden vragen. Dat vraagt om andere houding en vaardigheden. Verbeeldingskracht en innovatie kunnen voor andere inzichten zorgen en bijdragen aan oplossingen en beweging tot in gang zetten. De Provincie Noord-Brabant onderschrijft het belang hiervan in het beleidskader Levendig Brabant. Creativiteit, innovatie, inspiratie en verbeeldingskracht zijn broodnodig bij het aanpakken van onze maatschappelijke opgaven.
Het onderwijs kan leerlingen hierop voorbereiden in het vakoverstijgend, hybride of STEAM onderwijs. Maar hoe doe je dat, als veel scholen nog niet goed genoeg zijn ingericht om buiten eigen vakgebieden te treden en elkaar meer in lessen op te zoeken? Wat heb je daar als leraar voor nodig en hoe zet je dit soort processen op een school in gang? We reiken hieronder o.a. een theoretisch kader aan en praktische lesvoorbeelden om je op weg te helpen.
Onderzoek en theorie
Transdisciplinaire Ontwerplabs
CASE (Centre for Arts Sciences Education)
Doorlopende leerlijn kunst en technologie (gebaseerd op De Cultuur Loper en De Culturele Ladekast)
Toolkits en lesmaterialen
Arts Loves Sciences online lessenreeks
Lessenreeks van Stichting Future NL
Financiering
Praktijkvoorbeelden
Hoe geef je handen en voeten aan STEAM onderwijs? In Brabant zijn volop best practices te vinden, die kunnen inspireren en mogelijkheden laten zien. Hieronder lichten we voorbeelden uit. We zullen dit aanvullen met voorbeelden uit het werkveld.
Hoe tover je het klaslokaal om met licht?
Als onderdeel van het ontwikkeltraject (media)Kunst & Technologie gingen de leerlingen van het NewmanCollege Breda aan de slag met deze vraag. Het lichttour project is ontwikkeld door Maakkracht (Jacoline de Heer) in samenwerking met docenten van het Newmancollege. Het resultaat kun je hier bekijken.
Dit project is onderdeel van het ontwikkeltraject (media)Kunst & Technologie van Makersbase (Nieuwe Veste), ondersteund door het Fonds voor Cultuurparticipatie. Nieuwe Veste werkt samen met meer dan tien partners en zes scholen in Breda om een nieuw aanbod te ontwikkelen voor de leerlijn Kunst & Technologie.
Van Bio Art & Design Award naar het klaslokaal en terug
Kunst die gemaakt wordt door kunstenaars in samenwerking met wetenschappers: dat is waar de Bio Art & Design Awards om draaien. Jaarlijks presenteren de winnaars zich in een expo bij MU Hybrid Art House, vergezeld door werken van andere makers die gebruik maken van de mogelijkheden binnen STEAM. MU nodigt scholieren uit om te reflecteren op wat ze zien en ontdekken. kennis en woordenschat van leerlingen wordt gebruikt om abstracte concepten concreter te maken, met behulp van Socratisch Gesprek, Visual Thinking Strategies en MU-magic. Dit leidt tot interessante gesprekken waarin wereldbeelden worden vergroot en nieuwe inzichten ontstaan. Eigenlijk vat deze scholier uit Havo 4 dit het beste samen: "Dus dit gaat over de verschillende vakken op school, maar dan tegelijkertijd?!”
Have we Met?
Have we Met? is een podcastserie voor docenten waarin Lieke Mangindaan artistieke voorstellen verkent om een nieuwe relatie met onze niet-menselijke, maar aardse, huisgenoten aan te gaan. Luister op een zonnige of stormachtige dag en laat je meevoeren naar nieuwe dimensies. Gebruik de lessuggesties en ga samen met je leerlingen op deze wonderlijke reis.
Welke Brabantse instellingen hebben STEAM aanbod?
Hoe kun je handen en voeten geven aan het STEAM onderwijs? In Brabant zijn een aantal instellingen die hierin vergevorderd zijn en die aan de slag kunnen met de leervraag van de onderwijsinstelling op het gebied van STEAM. Het is dan wel van belang om de leervraag geformuleerd te hebben, zodat je ook weet welke instelling daar het beste bij past.
We lichten hier een aantal spelers uit, waarbij we ook benoemen met welke vraag je bij ze terecht kan en voor welke doelgroep.
Op 25 januari vindt het Kennisfestival plaats! Honderden onderwijsprofessionals uit het primair- en voortgezet onderwijs én MBO kunnen zich deze middag laten onderdompelen in de wereld van onderwijs & technologie. Laat je inspireren door praktijkvoorbeelden van collega’s op de inspiratiemarkt en ga zelf aan de slag met techniek op het beleefplein. Volg interessante lezingen en hands-on workshops met concrete tips en handvatten die je de dag erna direct kunt toepassen. We sluiten deze middag af met een gezellige borrel!
MU | Play & Learn & De Creatieve Code
Hybriditeit is waar MU al 25 jaar om draait. Ons hele huis voor de kunst is erop gebouwd. Maar wat hybride is, of kan zijn, verandert voortdurend. Het beweegt van binnenuit of reageert op wat buiten gebeurt, maar staat nooit stil. Daarom is elk bezoek aan MU weer anders, een nieuwe ervaring.
MU Play&Learn vertaalt de tentoonstellingen in MU naar een uiterst divers publiek. In MU als alternatief klaslokaal werkt MU samen met scholen, docenten en instellingen om leerlingen te laten ontdekken wat kunst voor ze kan betekenen. Ze volgen bijvoorbeeld workshops met inspirerende kunstenaars of praten in de tentoonstelling ongedwongen over de kunstwerken en de thema’s die ze daar herkennen.
De Creatieve Code zet programmeren in als een creatieve tool en is tegelijkertijd een actieve manier om meer over kunst te weten te komen. Leerlingen leren bovendien kritisch te kijken naar technologie door er zelf mee aan de slag te gaan. Samen met kunstenaars die code gebruiken als artistiek materiaal, heeft MU Play&Learn verschillende leerlijnen ontwikkeld voor bovenbouw in het primair onderwijs tot onderbouw in het voortgezet onderwijs.
Doelgroep: Primair en voortgezet onderwijs
STRP Education
STRP organiseert rondleidingen, workshops, projecten en bijeenkomsten voor leerlingen, studenten en docenten. Zowel tijdens STRP Festival als op locatie. Met de onderwijsprogramma's van STRP verkennen jongeren de creatieve mogelijkheden van technologie, reflecteren ze op technologische ontwikkelingen en ontdekken ze hoe technologie kan helpen bij de grote vragen en uitdagingen van onze tijd. Tip: op vrijdag 12 april 2024 is een interessante bijeenkomst rondom AI.
Doelgroep: voortgezet, beroeps- en hoger onderwijs
Makersbase
Makersbase is de openbare creatieve maakplaats van Nieuwe Veste (centrum voor de kunsten, bibliotheek en cultuureducatie) in het centrum van Breda. Hier kun je terecht om te maken, leren of te experimenteren. Wekelijks is de Makersbase 6 dagdelen open inloop (vanaf 9 jaar), bijeenkomsten voor Craft, Tech en Draw communities (vanaf 16 jaar). Daarbuiten werkt Makersbase samen met scholen in het primair t/m hoger onderwijs aan ontwikkeling van lesmateriaal op kruisvlak van kunst en technologie. Kortom: een rijke leeromgeving, waarbij je gebruik mag maken van machines (3D printers, laser- en stickersnijders, greenscreen, micro:bits, robotica, naaimachines en meer), de expertise van de makerscoaches en bezoekers.
Doelgroep: kinderen en jongeren vanaf 9 jaar, primair, voortgezet en hoger onderwijs
Digitaal Atelier
In het Digitaal Atelier in Huis 73 kan je kennismaken, experimenteren en ontwerpen met nieuwe technologie. Er zijn activiteiten en workshops op het grensvlak van kunst & technologie, zoals Coderdojo, Verse Algoritmes, maakmiddagen en uitvinderslab.
Doelgroep: alle leeftijden
Digilab/ Gamelab BmB
Iedereen kan tijdens de openingstijden van de Bibliotheek LocHal vrij experimenteren met nieuwe media en de modernste hard- en software. Het Digilab is er voor voorlopers, maar juist ook voor digibeten. Kom foto's of video's bewerken, een eigen game maken, of print iets in 3D.
Doelgroep: alle leeftijden
Night of the Nerds
De programma’s van Night of the Nerds zijn speciaal ontworpen om leerlingen (14-19 jaar) in aanraking te brengen met: game changers en jonge helden van innovatieve technologiebedrijven, technische & creatieve opleidingen en de creatieve industrie.
Leerlingen en studenten worden meegenomen in de frontlinie van innovatie en raken geïnspireerd, uitgedaagd en ondergedompeld in de wereld van creativiteit + technologie + innovaties.
Nieuw: de Creative Tech Academy. Workshops op school met actuele inspiratie op het snijvlak van technologie, creativiteit en maken.
Doelgroep: voortgezet onderwijs en MBO
CASE - Nascholing voor docenten
CASE biedt nascholing aan voor docenten uit het primair en voortgezet onderwijs. Met deze training doe je kennis op over de inhoud en de achtergronden van het lesmateriaal, krijg je didactische handvatten aangereikt voor het verzorgen van de lessen en leer je technische vaardigheden voor de uitvoering in de lessenseries. Na deze training ben je klaar om STEAM ook in jouw lessen toe te passen.
Doelgroep: docenten uit primair en voortgezet onderwijs
Studio Tast
Studio Tast maakt interactieve producten, systemen en platformen die rijke leerervaringen faciliteren. Sinds 2014 verleggen ze vanuit hun ontwerp-perspectief de grenzen van leren. Studio Tast werkt met veel passie samen met organisaties in het onderwijs, het bedrijfsleven en overheidsinstellingen om elke keer weer een passende oplossing neer te zetten.
Doelgroep: onderwijsinstellingen
Meer weten?
Wil je meer weten of dit onderwerp? Of heb je relevante aanvullingen voor deze pagina? Heb je vragen over financiering? Laat het ons weten.
