‘Ik zat nog maar nét op mijn stoel, en toen direct, bam, balls in mijn gezicht!’ riep een onthutste basisschoolleraar een paar jaar geleden na het zien van een voorstelling van dansgezelschap de Stilte. De voorstelling Kartonbewoners, waarin twee dansers in een strak pakje opkomen en een uitdagende positie innemen, was de eerste van het gezelschap die in Brabant Midden-Noord als schoolvoorstelling speelde. We spraken drie van de intermediairs uit dit regionetwerk voor cultuureducatie: Marjolein van den Akker (Trefpunt cultuureducatie in Heusden), Maaike van den Brule (Kunstencentrum Waalwijk en interim intermediair CLIP Loon op Zand) en Arianne van der Waal (Bibliotheek CultuurpuntAltena).
Geschreven door: Renée Schmeetz
Waarde van cultuureducatie
Als er één ding duidelijk is na het gesprek met de intermediairs, is dat de waarde van cultuureducatie veel groter is wanneer je over grenzen kunt kijken én anderen stimuleert over grenzen te kijken. Zowel die van de eigen gemeente, als die van de leraren en de leerlingen daarbinnen.
Regionetwerken
De Brabantse infrastructuur voor cultuureducatie is uniek in Nederland. Lokale intermediairs, de schakel tussen de vragen vanuit het onderwijs en de culturele aanbieders in de omgeving en daarbuiten, zijn georganiseerd in regionetwerken. Eén van de zes netwerken in de provincie is de regio Midden-Noord, waarbij de gemeenten Altena, Drimmelen, Geertruidenberg, Heusden, Loon op Zand, Oosterhout en Waalwijk zijn aangesloten. Vanuit de rijksoverheid hebben de intermediairs de opdracht om cultuureducatie in het primair en voortgezet onderwijs meer kwaliteit te geven. Arianne: “In elke gemeente en op elke school ligt een andere vraag en een goede intermediair haalt die vraag op. Maar het kan ook zo zijn dat die vraag nog niet concreet is. Het is dan onze taak als intermediair om het belang van cultuureducatie over te brengen.” Marjolein vult aan: “Zo zijn wij er ook om te inspireren en aan te jagen. We zijn een soort missionarissen voor de kunst.”
De Stilte op school | Door: Marjolein van den Akker
Kracht van de samenwerking
De intermediairs in de regio Midden-Noord werken al tijden samen uit eigen beweging, iets dat nu navolging krijgt in andere Brabantse regio’s onder begeleiding van Kunstloc Brabant. Marjolein: “Wij kenden elkaar onderling al en trokken op een natuurlijke wijze naar elkaar toe: er was geografisch maar ook inhoudelijk een match.” Maaike: “Wij zijn toen ook begonnen met onze maandelijkse samenwerkdag. Op deze eerste maandag van de maand wisselen we uit, geven elkaar input, halen op en initiëren nieuwe projecten, zoals een studiedag of een magazine. Daardoor zijn we ontzettend goed op de hoogte van elkaars scholen, problemen en natuurlijk ook de successen. We blijven elkaar voeden: we nemen allemaal kleine zaadjes mee die we binnen onze eigen gemeente kunnen planten.”
Krachten bundelen
De intermediairs zijn vaak eenpitters binnen hun eigen gemeente. Door het bundelen van hun krachten in het regionetwerk ontstaat er meer slagkracht en kunnen ze groter uitpakken, bijvoorbeeld bij het boeken van voorstellingen als die van de Stilte. Marjolein: “Met de leraar die Kartonbewoners zag, heb ik achteraf een heel goed en leuk gesprek gehad. Voor sommige mensen zijn deze voorstellingen wat hoogdrempeliger dan voor anderen, iedereen beleeft het anders. Er is geen goed of fout, alles mag er zijn.”
Openstaan voor onbekende
Deze ervaring van Marjolein in Heusden nemen de andere intermediairs in het regionetwerk ook weer mee binnen hun eigen programmering. Arianne: “Altena is een gelovige regio die erg op de landelijke gemeenschap is gericht. Het programmeren van de Stilte was daar dan ook best een grote stap. Met de ervaring van Marjolein in het achterhoofd, heb ik om het meer behapbaar te maken een dag georganiseerd waar de leerkrachten de voorstelling konden ervaren voordat hij op school speelde. De reacties hierop waren heel positief. Dit enthousiasme namen de leraren vervolgens weer mee terug naar hun leerlingen.”
Niet voor alle scholen is het in huis halen van dans direct een logische keuze, zoals bij basisschool De Dromenvanger in Oudheusden. De kinderen op deze school komen uit een verscheidenheid aan culturen, die niet allemaal dans omarmen als bron van educatie. Maar de meerwaarde van dans op deze school is evident. Het geeft de kinderen een enorme vrijheid van bewegen: ze doen vol overgave mee, ongeacht hun postuur, kleding of wat ze van thuis hebben meegekregen. Ook bij basisschool ’t Fundament in Genderen zagen ze het effect dat het bezoeken van een voorstelling kan hebben. Een leerkracht merkte dat de leerlingen niet zo vaak in het theater komen, terwijl dat soort ervaringen hen juist leert open te staan voor het onbekende. Toen de school een bezoek bracht aan het theater, zaten de kinderen een uur lang met grote ogen aandachtig te kijken en te luisteren, zelfs de grootste wiebelkonten.
De intermediairs van het regionetwerk Midden-Noord, v.l.n.r: Marjolein van den Akker, Annemiek Klijn, Mirte Oostrom, Maaike van den Brule, Susanne Vreeburg, Jacqueline Frenken en Arianne van der Waal.
Corona
Het afgelopen jaar hebben de leerlingen als gevolg van de coronapandemie een groot deel van de tijd vanuit huis les gehad. Onder de leraren leefde de vraag om de gevolgen van de lockdown en het coronavirus in de klas bespreekbaar te maken. De gemeente Altena ontwikkelde daarvoor een project, dat daarna in heel Noord-Brabant is uitgezet. Arianne: “Het programma Corona: als de deuren weer opengaan nodigt op een speelse manier leerlingen uit om creatief aan de slag te gaan met vragen als ‘wat heeft deze periode voor mij betekend?’. Niet alle kinderen kunnen zich mondeling even goed uitdrukken, dus dan is het fijn wanneer andere manieren als schilderen, knutselen of gedichten schrijven daarbij helpen.”
Meer over cultuureducatie
Cultuureducatie met Kwaliteit
Kunstloc Brabant voert, in samenwerking met een aantal partners, de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit uit om cultuureducatie te verbeteren en de positie ervan binnen het onderwijs te versterken. Voor 2021-2024, de derde editie van de regeling, is er 7,3 miljoen euro beschikbaar voor cultuureducatie in Brabant. Om tenminste 225.000 leerlingen cultuuronderwijs te laten genieten, wordt de organisatie van de gemeentes in regionetwerken van nog groter belang. De intermediairs uit de regio Midden-Noord, die sinds 2017 een echt netwerk vormen, tonen aan hoe relevant die bovenstedelijke samenwerking is.
Cijfers
- In 80% van de Brabantse gemeenten zijn intermediairs actief.
- 53 van de 60 Brabantse gemeenten zijn verbonden in een regionetwerk cultuureducatie.
- In de regio Midden-Noord zijn er in totaal 101 basisscholen en 16 middelbare scholen.
- In totaal bereikt de regio Midden-Noord zo’n 100.000 leerlingen met De Cultuur Loper, het programma waarmee scholen de kwaliteit van hun eigen cultuureducatie verbeteren.
Magazine
Meer lezen over het regionetwerk Midden-Noord? En ben je benieuwd naar de feiten en cijfers ervan? De intermediairs maakten een magazine waarin ze projecten en de ervaringen van leraren en leerlingen een podium gaven.
Renée Schmeetz
Copywriting, contentcreatie & communicatieadvies
