Wegwijs in subsidieland

Wat zijn fondsen en welke soorten zijn er?

Een fonds is simpel gezegd een pot geld die met een bepaald doel is opgebouwd en die je voor dat doel kan aanspreken. Er zijn twee soorten fondsen: publieke en private fondsen. Wanneer een fonds is opgericht door de overheid en er dus publiek geld wordt verstrekt, dan spreken we van een publiek fonds. Is een fonds opgericht door een individu, familie of bedrijf met particulier geld, dan noemen we dat een privaat fonds.

Publieke fondsen

Publieke fondsen zijn overheidsfondsen en deze beheren publiek geld. Deze fondsen verdelen dus belastinggeld. Om dat eerlijk en transparant te doen, kennen deze fondsen vaak een uitgebreide aanvraagprocedure met relatief lange doorlooptijd en strikte vereisten aan de plannen en begrotingen.

Publieke fondsen opereren op lokaal, regionaal, landelijk en Europees niveau. Publieke fondsen kennen daarnaast twee type subsidieondersteuning: meerjarige ondersteuning en eenmalige projectsubsidies.

Publieke fondsen: Meerjarige ondersteuning

Meerjarige ondersteuning is bedoeld om de culturele positie en meerwaarde van makers, gezelschappen en instellingen in het land, de provincie of de stad voor een langere periode te waarborgen. Deze ondersteuning is projectoverstijgend, dat wil zeggen niet gericht op één of meerdere specifieke projecten. De subsidie draagt, met een vast subsidiebedrag per jaar, bij aan de meerjarige begroting en uitvoering van meerjarenplannen. De subsidie wordt bijvoorbeeld toegekend om kosten voor doorlopende activiteiten en diensten, maar ook om reguliere exploitatiekosten te dekken. Het gaat vaak om subsidieondersteuning van in totaal vier jaar, met elk jaar een vast subsidiebedrag. Soms bestaat er ook tweejarige ondersteuning.

Op landelijk niveau wordt de vierjarige ondersteuning de culturele basisinfrastructuur genoemd, afgekort: de BIS. Ook de provincie Noord-Brabant kent een vierjarige subsidieregeling voor professionele kunsten en voor amateurkunst. De meeste grote gemeentes bieden eveneens via meerjarige subsidieregelingen ondersteuning aan gevestigde makers, gezelschappen en instellingen in de stad.

De huidige meerjarige subsidieondersteuning van het Rijk, Provincie Brabant en van de vijf grootste gemeentes in Brabant (Breda, Den Bosch, Eindhoven, Helmond en Tilburg) loopt van 2021 tot en met 2024.

Publieke fondsen: Eenmalige projectsubsidies

Naast de meerjarige subsidies zijn er op alle niveaus -gemeentelijk, provinciaal, landelijk en Europees– ook publieke gelden beschikbaar voor eenmalige culturele projecten.

Landelijk

Op landelijk niveau zijn de projectsubsidies ondergebracht in publieke fondsen. Dit zijn de zes rijkscultuurfondsen. Elk fonds richt zich op een ander gebied:

• Stimuleringsfonds Creatieve Industrie (architectuur, digitale cultuur en vormgeving)
• Letterenfonds (letteren)
• Mondriaanfonds (beeldende kunst en erfgoed)
• Fonds Podiumkunsten (theater, dans, muziek en festivals)
• Fonds voor Cultuurparticipatie (cultuurparticipatie en -educatie)
• Nederlands Filmfonds (film)

Deze fondsen geven middels verschillende subsidieregelingen vorm aan het landelijke cultuurbeleid van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Deze regelingen hebben allemaal een andere doelstelling, uiteenlopend van geld voor maken tot uitvoeren en vertonen, maar ook voor ontwikkelprojecten op het gebied van bijvoorbeeld talentontwikkeling, programmavernieuwing en internationalisering.

Er worden subsidies verstrekt aan makers, gezelschappen en instellingen met betekenis op landelijk niveau. Kleinschalige projecten of projecten op lokaal niveau passen hier gewoonlijk minder goed.

Provinciaal

Ook op provinciaal niveau zijn er diverse projectsubsidies. Momenteel ontwikkelt de Provincie Noord-Brabant een nieuw investeringsprogramma dat past bij het beleidskader Levendig Brabant. Dit betekent dat tot voor kort lopende investeringsinstrumenten, zoals het impulsgeldenprogramma, tegen het licht worden gehouden. Het nieuwe instrumentarium komt naar verwachting vanaf de tweede helft van 2024 beschikbaar. 

Ook kun je terecht bij het Brabant C fonds, waar je financiering aan kunt vragen voor (inter)nationale etalageprojecten met grote impact voor de provincie en daarbuiten. Begin 2024 heeft Brabant C de financieringsregeling ASML X Brabant C gelanceerd, voor cultuurprojecten die een zichtbare bijdrage leveren aan de samenleving in de Brainportregio. 

Gemeentelijk

Sommige gemeentes hebben subsidieregelingen voor makers uit de gemeente en lokale culturele projecten. Dat geldt bijvoorbeeld voor Tilburg, Eindhoven en Roosendaal. Soms is er op lokaal niveau geen subsidie beschikbaar voor culturele projecten, omdat hier geen financiële ruimte of wens voor is in de gemeente. Hoe groter de gemeente, hoe groter de kans dat er budget beschikbaar is voor culturele projecten. Toch hebben in de afgelopen periode gemeenten als Best, Boxmeer en Deurne wel degelijk geïnvesteerd in lokale projecten. Dus vraag na bij je eigen gemeente of er mogelijkheden zijn.

Europees

De culturele sector is bij uitstek een internationale sector: de wereld is het speelveld van makers en culturele organisaties en internationale samenwerkingen of presentatiemomenten zijn de dagelijkse praktijk. Naast de gemeente, provincie en het Rijk, investeert ook de Europese Unie in kunst en cultuur. Daarmee wil de EU bijdragen aan een sterke Europese culturele infrastructuur.

Voor projecten met op Europees niveau of met grensoverschrijdende culturele activiteiten zijn er mogelijkheden voor Europese co-financiering. De focus ligt op capaciteitsopbouw, mobiliteit en publieksbereik, waarbij beoordeeld wordt op de relevantie, kwaliteit van de samenwerking en impact van een project op de Europese culturele sector en de Europese burgers.

De Creative Europe Desk van DutchCulture is het service- en informatiepunt voor het Creative Europe programma in Nederland. Je kunt hier terecht voor:

• informatie over de regels, procedures en deadlines van de diverse regelingen;
• advies en begeleiding bij het aanvragen van subsidie;
• hulp en/of bemiddeling bij het zoeken naar specifieke informatie en/ of samenwerkingspartners uit andere Europese landen;
• informatie over andere Europese fondsen en aanvullende financiering.

Private fondsen

Naast lokale, provinciale en landelijke cultuurfondsen kent Nederland ook private fondsen. Private fondsen bestaan uit vermogen afkomstig van individuen, families of bedrijven. Nederland kent veel private fondsen die zijn gericht op kunst en cultuur, vaak met een focus op specifieke disciplines, thema’s of ontwikkelingen.

Anders dan bij publieke fondsen, gaat het bij private fondsen niet om publiek geld. Hierdoor is bij private fondsen de aanvraagprocedure vaak iets minder intensief en de vereisten die aan plannen en begrotingen worden gesteld zijn over het algemeen wat minder strikt. Het is wel belangrijk dat een project aansluit bij de doelstelling waarvoor een fonds is opgericht.

De meest bekende private fondsen zijn het Cultuurfonds, VSBfonds, Fonds21, Stichting DOEN, Oranjefonds, VandenEnde Foundation, Lira Fonds en Niemeijer Fonds.

Binnen de private fondsen bestaan de zogenaamde “fondsen op naam”. Een fonds op naam is particulier vermogen dat is ondergebracht bij een groter fonds. Deze fondsen op naam hebben een zelfgekozen naam en een vaak zeer specifieke doelstelling. Omdat het zo specifiek is, kan het soms naadloos aansluiten bij jouw activiteiten of project. Het is dus wel degelijk de moeite waard om te grasduinen in de fondsen op naam. Voorbeelden van grote fondsen die de kleinere fondsen op naam beheren zijn het Oranje Fonds of het Prins Bernhard Cultuurfonds.

Tot slot

Hopelijk heb je met deze informatie een beetje meer inzicht gekregen in hoe het subsidieland is opgebouwd. Zoals we al aangaven is het lastig om een actueel totaaloverzicht aan te bieden van alle subsidiemogelijkheden en fondsen, omdat de lijst eindeloos is en continu aan verandering onderhevig. Wel houden we continu al het nieuws rondom fondsen en aankondigingen voor nieuwe regelingen voor je in de gaten via Trends & ontwikkelingen.

Trends & ontwikkelingen: Fondsen