Werken aan een soepele overgang van PO naar VO

Aanleiding

In 2021 is Kunstloc Brabant de derde periode van de landelijke regeling Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK3) van het Fonds voor Cultuurparticipatie ingegaan. Een van de subdoelen binnen CmK3 is de ontwikkeling van een doorlopende leerlijn van PO naar VO. Een leerling die nu 8 jaar van CMK-ondersteuning heeft kunnen profiteren binnen zijn culturele groei, neemt dat mee zijn rugzak naar het VO. Wat merkt het VO van deze culturele bagage? Deze vraagstukken waren reden voor Kunstloc Brabant om in november 2021 een werksessie te starten om aan de slag te gaan met de borging van cultuureducatie in het PO en de overdracht naar VO van de leerling. Met het volgende vraagstuk gingen intermediairs, leraren uit het basisonderwijs en docenten uit het voortgezet onderwijs samen met adviseurs van Kunstloc aan de slag: 

Hoe kan de leerling die van groep 8 naar klas 1 gaat, zélf zichtbaar maken wie hij is, wat hij belangrijk vindt en hoe hij naar de wereld om zich heen kijkt, zodat de leraar van groep 8 zicht heeft op de ontwikkeling van deze leerling en de leraar van klas 1 zicht krijg wie de leerling is en wat hij met zich meebrengt richting de school?

Proces

In de werksessies met docenten en intermediairs hebben we ons gericht op het ontwikkelen van 3 creatieve activiteiten die leerlingen van groep 8 én leerlingen in de eerste klas van het VO de kans biedt om zichzelf te tonen. Met de verzamelde input zijn Monique Fischer van MFConsulting, Jillis Verbeek en Robin Brugman en Annelijn Smulders van Cultlab aan de slag gegaan. Dit resulteerde uiteindelijk in drie werkbladen voor de leerling en drie bijhorende lerarenhandleidingen.

De Meesterproef 

De Meesterproef maakt zichtbaar wat de leerling belangrijk vindt, wat bij hem of haar past en hoe hij of zij is. Met alle talenten die de leerlingen in de afgelopen 8 jaar hebben opgebouwd, laten zij nog één keer het beste van zichzelf zien in de kunstdiscipline waar zij in uitblinken. 

Mijn Filter 

De leerlingen maken een grote overstap, van groep acht naar de eerste klas van een nieuwe school. We markeren dit moment met Mijn Filter: een verwerkingsopdracht waarbij de leerlingen worden uitgedaagd om te tonen wat ze zichtbaar willen maken van zichzelf. Wat laten ze zien en wat laten ze liever ongezien? 

Mijn eerste dag op het VO 

De nieuwe ervaringen op een middelbare school zijn spannend en cruciaal. We markeren dit belangrijke moment met mijn eerste dag op het VO: een verwerkingsopdracht waaruit naar voren komt wat de leerlingen belangrijk vinden, wat ze willen voelen en mee willen maken op hun nieuwe school.

Resultaat

In juni 2022 zijn deze werkbladen in een pilot uitgevoerd op middelbare school het Mgr. Frencken College, basisschool Torenschouw in Oosterhout en basisschool De Achterhoek te Den Hout. 

Niveauverschil PO - VO 

De werkbladen zijn voor zowel PO als VO gemaakt en te gebruiken. In de pilot bleek echter dat het niveauverschil te groot was. Zo vindt de docent VO dat in de handleiding de nadruk ligt op groep 8. Ze mist verdieping: 'Denk dat er voor die klassen wel wat meer verwacht kan worden, en iets meer uitdaging gevraagd kan worden'. Ze adviseert aanvullende en verdiepende opdrachten toe te voegen in de lijn van: 'kloppen je verwachtingen, dus ga nu nog eens aan de slag en wat is je gevoel of ervaring nu'. Terwijl de PO docent benoemt dat het doorvragen voor leerlingen lastig is: 'Ze schrijven vooral heel erg letterlijk op wat ze zien. Bv: 'ik ben zoveel centimeter gegroeid'. Ook het uitstapje maken naar een andere discipline, zoals bijvoorbeeld muziek, wordt door leerlingen niet begrepen en lijkt te hoog gegrepen. 

Doel van de werkbladen 

Leerlingen en docenten geven aan dat dit een mooi hulpmiddel kan zijn om te helpen bij de overgang van PO naar VO. Zo zeggen de leerlingen van het Mgr. Frencken College over het doel van de werkbladen: 

'Ik denk dat ze zo kunnen kijken wat je goed kunt en wat je leuk vindt. Ik denk dat op deze manier goed zichtbaar wordt.' 'Jezelf beter leren kennen op school van wat je fijn vindt en wat niet.' 

'Het doel is om leerlingen van groep 8 een fijnere overgang te bieden naar de middelbare school. Ja, ik denk dat het wel helpt omdat kinderen goed gaan nadenken over de school.' 

'Het doel van het lesmateriaal is dat kinderen veel leren wat erg handig is voor de toekomst. Dit bereik je wel op deze manier omdat je de informatie onthoudt die je kan gebruiken bij je baan.'

Opdrachten 

Over het algemeen worden de opdrachten zeer goed beoordeeld. Zowel docenten en leerlingen zijn erg te spreken over de creativiteit van de opdrachten. Met name 'Mijn Filter', de opdrachten rondom 'Mijn eerste dag op het VO' en het werkblad 'Verzamelen' dat vol staat met kleine, creatieve opdrachten.

De docent van één van de PO scholen zegt: 'De Meesterproef is goed uit te voeren en leverde een mooi gesprek op, zowel klassikaal als tussen leerlingen onderling.' Sommige opdrachten werkten minder goed en er kan meer helderheid komen in de werkbladen. De fase waarin leerlingen werd opgeroepen hun resultaat te delen werd niet altijd positief beoordeeld.  

Mirte Oostrom (intermediair Oosterhout, Drimmelen en Geertruidenberg) zegt: ‘Dat cultuureducatie bijdraagt aan persoonsvorming werd zo mooi zichtbaar in dit traject. De culturele bagage gaat er niet over of het kind kan knutselen of toneelspelen. De culturele bagage is het vermogen om te onderzoeken, te reflecteren en te creëren waarmee het kind inzicht krijgt in wie het is, wat het belangrijk vindt en hoe het naar de wereld om zich heen kijkt. Dat onderzoeken en zichtbaar maken middels de werkbladen is waardevol voor het kind, de basisschool en de voortgezet onderwijsschool.’

Toekomst

Alle resultaten en feedback is verwerkt en de werkbladen zijn vanaf december 2022 beschikbaar voor alle scholen in Noord-Brabant. Op deze manier maken we zichtbaar wat de kwaliteit van cultuureducatie is, op zowel PO als VO scholen. 

Bekijk hier de werkbladen