'Tekeningen maken samen met mijn begeleiders is fijn, omdat het voor verbinding zorgt met hen.' Die zin blijft mij bij na het lezen van het verhaal van Debbie in het magazine CareFull. Zij heeft psychiatrische klachten en volgt creatieve therapie. Tekenen helpt haar bij het maken van contact, waardoor ze er niet meer helemaal alleen voor staat. Haar verhaal laat net als de andere verhalen in dit tijdschrift heel treffend zien hoe je met kunst en cultuur eenzaamheid kunt verminderen.
Eenzaamheid is een menselijk gegeven waarmee iedereen in zijn leven te maken krijgt, op wat voor manier dan ook. Omdat je net iemand verloren hebt, omdat je bent verhuisd en je niemand kent in de buurt, omdat je buitengesloten wordt of je buitengesloten voelt, omdat je behoefte hebt aan (meer) erkenning, omdat je troost nodig hebt maar die niet kunt krijgen.
Elke vorm van eenzaamheid vraagt om maatwerk in aanpak. Een mismatch in aanpak kan het probleem zelfs vergroten. Het bouwen en onderhouden van sociale netwerken is niet altijd de oplossing. Het ontwikkelen van sociale vaardigheden is vaak de sleutel tot verbinding. Tekenen, dansen, toneelspelen, schrijven, muziek maken, of een andere vorm van kunstbeoefening, kan daarbij helpen.
Geen vanzelfsprekendheid
Het hebben van sociale vaardigheden is geen vanzelfsprekendheid. Stel je trekt jarenlang met dezelfde persoon op en plotseling valt diegene weg. Weet je dan nog hoe je opnieuw het contact kunt aangaan met een ander? Of denk aan mensen met autisme, of mensen die qua culturele achtergrond niet bekend zijn met de gebruiken en omgangsvormen van anderen. Als het je niet lukt om anderen aan te spreken en jezelf uit te drukken, dan kun je last krijgen van wat filosoof Andries Baart zo mooi ‘problematische alleenigheid’ noemt. Eenzaamheid dus.
Sociale vaardigheden gaan voor een groot deel over goed kunnen kijken en luisteren, over het aanvoelen van en inleven in de ander. Door deel te nemen aan cultuur kun je dat ontwikkelen. Je leert uitdrukking te geven aan de wereld om je heen, aan wat jij ziet, hoort en voelt aan hoe we met elkaar om kunnen gaan, of om willen gaan. Het beoefenen van kunst stimuleert in die zin cognitieve, emotionele, zintuiglijke, én sociale ontwikkeling, zeker wanneer je dit samen met anderen doet.
Oefenen met scenario’s
Als toneelspeler oefen je hoe je vanuit verschillende rollen met situaties om kunt gaan. Net als in het dagelijks leven, ben je bezig met verbale en non-verbale communicatie. Daarbij zijn tal van aspecten van belang, zoals lichaamshouding, oogcontact, gebruik van stem en ademhaling, taal, timing. Je oefent met communiceren en met inleven in een ander, met goed naar een ander te luisteren en met het beginnen en gaande houden van een gesprek.
Samenspel is heel belangrijk voor het ontwikkelen van sociale vaardigheden. Die heb je nodig om je te kunnen verbinden met anderen en met jezelf. Dans is daar ook een mooi voorbeeld van. Als danser ervaar je hoe je met lichaamstaal verschillende emoties kunt uitdrukken en hoe je zo via dans kunt communiceren met een ander, bijvoorbeeld in een duet. Een duet gaat over geven en nemen, aanvoelen en invoelen, vertrouwen en samen ontdekken wat wel werkt en wat niet. Het sociaal-artistieke werk van Dansnest is daar een mooi voorbeeld van. Het vertelt over de huidige tijd, hoe we onze leefomgeving ervaren en hoe we omgaan met elkaar.
Kunst en cultuur voor iedereen
Mijn pleidooi is dan ook dat we met zijn allen kunstbeoefening voor iedereen mogelijk moeten maken. In de toekomst zou meedoen aan cultuur een vanzelfsprekendheid moeten zijn zodat iedereen, jong en oud, sociale vaardigheden kan blijven ontwikkelen. Los je daarmee eenzaamheid helemaal op? Nee. Maar het maakt het leven voor een heleboel mensen wel een stuk mooier.
Expositie
Benieuwd naar het werk van de geportretteerden in het magazine CareFull? Bezoek dan onze expositie in de LocHal Tilburg, nog te zien tot en met 22 mei.
Kennisdossier Cultuur als middel tegen eenzaamheid
Meer weten over hoe kunst en cultuur een rol kunnen spelen in het tegengaan van eenzaamheid?
Meer weten over wat kunst kan betekenen tegen eenzaamheid?
Neem contact met mij op.
