Vergeten valt mij moeilijk. Mensen die mij goed kennen weten dat ik het geheugen van een olifant heb voor met name onaangename ervaringen. Helaas, ik ben er niet trots op en probeer het te veranderen. Vergeten kan een zegen zijn. In het trappenhuis van mijn vorige werkplek hing een kunstwerk van Tim van Cromvoirt dat ontstond in samenwerking met dichter Peter Verhelst. Zijn gedicht, dat het uitgangspunt was voor het kunstwerk, luidt: Vergeet, Vergeet niet, Vergeet niet te vergeten, V rg t n. De volledige tekst zagen wij pas als we de trap afliepen op weg naar buiten. Ik hield van dat kunstwerk. Het was een dagelijkse oefening in loslaten. Waarom herinner ik mij dit ineens zo goed?
Internationale Vrouwendag
Waarschijnlijk omdat ook dit jaar rond Internationale Vrouwendag weer is gememoreerd hoeveel talentvolle vrouwen zijn vergeten in de kunstgeschiedenis omdat die is geschreven vanuit een witte masculiene blik. De laatste jaren vindt er gelukkig een inhaalslag plaats in aandacht voor vrouwen in de kunst. Ik heb mijzelf getrakteerd op de prachtige #20 van See All This: 379 Pretty Briljant Women in the Arts. En deArchitect publiceerde een nieuwsbrief met volop aandacht voor de positie van vrouwen in de architectuurwereld. Al die aandacht maakt mij soms ook treurig. Waarom is die nog steeds nodig? Bovendien word ik mij er weer van bewust dat ook mijn eigen manier van kijken is gevormd door de dominante witte mannenblik. Hoeveel van die 379 behoorlijk briljante vrouwen kende ik nou eigenlijk? En hoeveel vrouwelijke architecten kan ik opnoemen?
Herdenken Herdacht
Mijn denken over herinneren, vergeten en blinde vlekken is getriggerd door het lezen van Herdenken Herdacht (Een essay om te vergeten) van Simon(e) van Saarloos. Daarin stelt Van Saarloos de vraag wie bepaalt wat we ons herinneren, en wat we herdenken, en waarom. Waarom zijn grote bevolkingsgroepen - vrouwen, zwarte mensen of lhbti’s - uit onze westerse geschiedenis verdwenen? En hoe is ons taalgebruik gevormd door die geschiedenis? In de nieuwe handreiking voor de culturele sector Waarden Voor Een Nieuwe Taal van de Code Diversiteit & Inclusie staat het helder opgeschreven: De Nederlandse taal is een product van de geschiedenis, geografie en tijd. De taal toont de opvattingen van de dominante machtsgroep die, in de beschrijving van ‘de ander’, zijn eigen superioriteit en machtspositie versterkt ziet. Eeuwenlang was hij het centrum van waaruit werd gesproken, geschreven, geschilderd, gecomponeerd, gedirigeerd, gemaakt, gewerkt en gekeken.
Meerstemmigheid
Er is veel in beweging in de samenleving. Ik realiseer mij steeds meer dat we heel lang met één oog dicht naar onze geschiedenis hebben gekeken en dat onze taal en ons denken daardoor zijn gevormd. Er zijn veel stemmen waarnaar nog geluisterd moet worden. Een mooi voorbeeld van hoe praten over kunst en erfgoed ook kan is het programma Meerstemmigheid dat het TijdLab organiseert rond het standbeeld van Peerke Donders in het Wilhelminapark in Tilburg. Dit beeld is in opspraak en bij het gesprek over de toekomst van het beeld worden zoveel mogelijk mensen uitgenodigd om mee te praten: jong en oud, zwart en wit, gelovig of niet-gelovig.
Vergeten?
En dan die oproep om te vergeten? Hoe moet ik die interpreteren? Wat moet ik vergeten en wat moet ik mij juist blijven herinneren? Voor mij is de oproep Vergeet niet te vergeten erop gericht kritisch te blijven op wat ik mij herinner en tijdig een nieuwe start te maken. Maar dat is mijn interpretatie en er zijn er vast meer.
Meer weten over kunst in opdracht?
Neem contact met mij op.
Liesbeth Jans
Liesbeth schreef dit blog als adviseur van Kunstloc Brabant. Inmiddels geniet ze van haar pensioen.
