In 2005 werd het nieuwe deel van de snelweg A50, tussen Oss en Eindhoven, geopend voor verkeer. Een initiatief van de gemeente Veghel groeide uit tot een grootschalig kunstproject waarin wordt samengewerkt door de acht A50 gemeenten, de provincie Noord-Brabant, Rijkswaterstaat, SKOR en Kunstloc Brabant.
Raamwerk
In 2006 publiceerde landschapsarchitect Paul Roncken de inhoudelijke leidraad voor het gehele project "Kunst aan de A50, het Raamwerk". In deze leidraad bracht Paul Roncken de cultuurhistorische, geomorfologische en landschappelijke wetenswaardigheden van het gebied in kaart. Ook is de daaruit voortvloeiende toepassing voor het Brabantse deel van de A50 opgenomen. Uit zijn onderzoek bleek onder andere dat de regio tussen Oss en Eindhoven verschillende identiteiten kent. Deze zijn nauw verbonden met een specifiek landschapstype.
Om deze identiteiten te accentueren worden er door verschillende kunstenaars vier kunstprojecten gerealiseerd. Ieder kunstproject draagt bij aan het toegankelijk maken van archeologische monumenten, historische paden en groenstructuren. De kunstnaars informeren de bezoekers en inwoners ook over de (cultuur)historie, de geschiedenis en het landschap van de streek.
Cultuurhistorie
Geluidsschermen, nieuwe bedrijventerreinen en de hogere snelheid van het verkeer hebben het contact met het omringende landschap van de weg beduidend verminderd. Een aantal A50-gemeenten is letterlijk uit het zicht geraakt. Het doel van het project ‘Kunst aan de A50’ is de relatie van de weg met zijn omgeving weer te optimaliseren. Maar ook te onderzoeken welke nieuwe verbanden, verhalen en ervaringen de weg heeft. De cultuurhistorie van het gebied staat daarbij centraal.
Vier kunstwerken
Binnen het project zijn vier kunstwerken opgenomen, uitgevoerd door verschillende kunstenaars: Shadows of Son Heath, Het gezicht van de A50, De Ark van Paalgraven, en de Nieuwe Arcadische Route (NAR).
Shadows of Son Heath
Shadows of Son Heath is een totaalkunstwerk, waarin tanken, parkeren, rusten en het verkrijgen van informatie over de omgeving zijn geïntegreerd. De gebiedsinrichting van de nieuw aangelegde pleisterplaats is in nauwe samenspraak met het ontwerpteam van Rijkswaterstaat Noord-Brabant tot stand gekomen.
Marcel Smink heeft een landschappelijk ontwerp gemaakt. Het ontwerp houdt rekening met de zichtlijnen van het door de A50 doorsneden gebied. Een driehonderd meter lang stalen talud vormt de drager van het werk. Het kunstwerk bestaat uit een berceau waarop hop, blauwe regen, valse wingerd en kamperfoelie groeien. Door deze begroeiingen verandert de voetgangerszone – waar mensen kunnen rusten en ontspannen – door de seizoenen heen van uiterlijk.
Aan de uiteinden van de berceau verwijzen twee adelaarsvormen naar de "Screaming Eagles", de bijnaam van de 101e Airborne Division. Zij waren in 1944 betrokken bij de luchtlandingen van operatie Market Garden en bij de bevrijding van de streek. De suggestie van het parachutedoek over de adelaar verwijst naar de tijd die voorbijgaat en zowel parachutisten als automobilisten tot schimmen maakt.
Onder de loofgang zijn een aantal banken en picknicktafels geplaatst waarop iconen en teksten staan afgedrukt. Deze verwijzen naar een aantal voor deze streek kenmerkende cultuurhistorische en landschappelijke bijzonderheden. Ieder thema heeft een eigen kleur. Dit ontwerp is in samenwerking met grafisch ontwerper Pier Taylor gemaakt.
fotografie: Isabelle Hennings Backer
Het gezicht van de A50
Bij Veghel kruist de A50 met de N279, de Zuid-Willemsvaart, het Duits lijntje (spoorlijn) en de Aa. Deze kruising met uiteenlopende wijzen van vervoer is voor dit gebiedsdeel essentieel. Veghel ontwikkelde zich tot een sterke en dynamische industriële kern.
'Het gezicht van de A50' van Stanislaw Lewkowicz is een metafoor voor de leylijnen en energielijnen op dit kruispunt van wegen en routes. Die dynamiek wordt als een luchtspiegeling zichtbaar op de silowand en de verbindingsbruggen van Agrifirm, het voormalige CeHaVe. Het 104 meter lange en 4 meter hoge ledscherm loopt als een horizontale lijn over de silowand. Camera’s, gericht op de kanaalzijde van de weg, registreren de verkeersstroom die direct op het scherm in een versoberd zwart-wit beeld te zien is. Het werk is zowel overdag als ’s nachts zichtbaar vanaf de weg en vanuit de omgeving.
Het kunstproject is geïnspireerd op de diversiteit aan richtingen die elkaar soms kruisen, soms parallel lopen, maar altijd om de oudste silo’s van Veghel en de nieuwste monumentale bedrijfsgebouwen heen draaien. De silo's van Agrifirm, het voormalige CeHaVe, zijn zichtbaar vanaf de A50 en vanuit de directe omgeving. Het zijn landmarks waarop de verkeersstromen zich bij Veghel oriënteren. Een lichtkunstwerk draagt bij aan de specifieke ruimtelijke en historische context en geeft tegelijkertijd uiting aan de dynamiek en groei van het gebied.
korte film over de totstandkoming van Het gezicht van de A50
De Ark van Paalgraven
De landschapsprothese De Ark van Paalgraven is in mei 2014 gerealiseerd. Kiki van Eijk en Joost van Bleiswijk stimuleren de bezoekers door het landschap te struinen. Dit is de eerste van een reeks protheses die in het landschap fungeren ook als oriëntatiepunt en informatievoorziening. Ze zijn geïnspireerd op schetsen en hebben een tekenachtige opbouw. Ze worden gemaakt van cortenstaal en zijn klimaatbestendig en onderhoudsarm. Het modulair toe te passen systeem is lokaal te produceren en eenvoudig aan de specifieke plek en functie aan te passen.
De Nieuwe Arcadische Route
Achter de geluidsschermen en de anonieme bedrijventerreinen ligt een verborgen landschap met grafheuvels, urnenvelden, pelgrimsroutes, beekdalen, wijstgronden en bijzondere woonwijken. De Nieuwe Arcadische Route (NAR) maakt dat landschap zichtbaar en is tevens een kunstproject dat letterlijk en figuurlijk de verbindende schakel vormt tussen de drie andere kunstprojecten aan de A50.
Landschapprothesen van Kiki van Eijk en Joost van Bleiswijk
Meer weten over Kunst aan de A50?
Neem contact met mij op.
