April 2021 staat in het teken van het Brabantse landschap tijdens de nationale Landschapstriënnale, die wordt georganiseerd in het Van Gogh Nationaal Park. De titel van deze editie is High Green – innovating the landscape. Tijdens het festival staan op tien verschillende locaties allerlei onderwerpen rondom de inrichting, het gebruik en de beleving van het landschap centraal. De Landschapstriënnale is er voor debat over het landschap, bespiegeling, inspiratie en matchmaking tussen ontwerpers, experts, bewoners, ondernemers, kunstenaars, agrariërs en beleidsmakers. Het kunstprogramma is de rode draad in de programmering. Kunstloc Brabant adviseert hierbij en verbindt de verschillende partners van de triënnale met kunstenaars en ontwerpers.
foto: Van Riet Ontwerpers
10 Landschapslaboratoria
Marco Vermeulen, curator van deze triënnale, heeft het thema High green – innovating the landscape gekozen. Het is alom bekend dat ons grote ruimtelijke opgaven wachten. Denk aan de energietransitie met velden vol zonnepanelen of windmolens, de klimaatverandering, ontwikkelingen in de landbouw, waterveiligheid, etc. Allemaal hebben ze hun ruimtelijke weerslag. Dat hoeft geen bedreiging te zijn, wanneer je de opgaves inzet als hefboom voor verandering en zo waardevolle landschappen – zowel esthetisch als economisch – creëert.
Dit thema is opgedeeld in tien kleinere subthema’s, de Landschapslaboratoria. Verschillende regionale en landelijke partners uit het veld geven elk zo’n subthema vorm door op telkens een andere locatie een dag te organiseren, waarbij het onderwerp van verschillende kanten wordt belicht. Je kunt dan denken aan lezingen, discussies, presentatie van onderzoeken, ontwerpateliers, excursies, muziek, een toneelvoorstelling of een expositie. Naast vakinhoudelijke zijn er ook publieksactiviteiten.
Lees meer over de integratie van kunst in de Landschapstriënnale 2021
De 10 thema’s van de Landschapstriënnale 2021
De tien thema’s die Marco Vermeulen heeft gekozen kunnen op lokaal, regionaal, landelijk en zelfs op wereldniveau worden benaderd.
1. High Tech – High Green
Gaat over het landschap als vestigingsvoorwaarde. Hoe het landschap eruitziet en hoe je het beleeft, is voor het bedrijfsleven/onderwijs belangrijk om talentvolle denkers en makers aan te trekken. Naast een goede werkomgeving trekt een goede recreatieve omgeving werknemers aan. Een topeconomie verdient dus een toplandschap. Hoe kunnen bedrijven bijdragen aan de ontwikkeling van een aantrekkelijk landschap? Gekozen is voor de ‘Groene Corridor’ tussen Strijp-S en Oirschot, waar het landkunstwerk Peace, ontworpen door Marco Vermeulen, op het defensieterrein wordt uitgegraven.
2. Brabantse Beken
Onderzoekt hoe we regenwater langer in een gebied kunnen vasthouden. Door de steeds extremere weersomstandigheden - te nat/te droog - moet er naar verschillende oplossingen worden gezocht om water te bergen. En hoe kunnen we dat combineren met ruimtelijke kwaliteit en natuurontwikkeling? Een van die mogelijkheden wordt onderzocht in het landkunstwerk Badwaterpad van Sannah Belzer op het terrein van de Kienehoef in Sint Oedenrode.
3. Vitale bodem
Onderwerp van dit Landschapslaboratorium is de toekomst van de landbouw als voornaamste beheerder van het landschap. Kunnen nieuwe vormen van landbouw het landschap versterken en de relatie met de natuur versterken? Denk hierbij aan technische ontwikkelingen of voedselbossen.
4. Economische dragers
Al eeuwen zorgt menselijke bedrijvigheid voor een veranderend landschap. We staken veen af, kapten of plantten bossen, bouwden molens, dorpen, steden. Zo ontstond het Brabantse ‘mozaïek’-landschap. Onze economie en manier van leven verandert in een rap tempo. Hoe kunnen we een balans vinden tussen economische vooruitgang en een aantrekkelijk landschap? Dit Landschapslaboratorium onderzoekt welke economische dragers het Landschapspark Pauwels bij Tilburg aantrekkelijker kunnen maken. De ontwerpprijsvraag Out of the Box, over de inpassing van grote logistieke hallen, biedt hierin vier toekomstvisies. Kunstloc Brabant maakte deze prijsvraag mede mogelijk.
foto: Brabantse Stroom (team Buro Moon, -C-A-S- & OTO Landscape)
5. Productieve natuur
Brabant kent van oudsher een belangrijke populierenindustrie. Van het hout maakten we klompen, lucifers, meubels, etc. Hoe kunnen we de natuur, in het bijzonder populierenhout, inzetten als duurzaam bouwmateriaal? Wat ook nog als bijkomstig effect heeft dat CO2 langdurig wordt vastgelegd. Op acht locaties in Boxtel en Best worden excursies georganiseerd. Op Landgoed Stapelen in Boxtel is de buitenexpositie Kunst op Stapel te bezoeken. Leerlingen van de kunstopleiding Sint Lucas in Boxtel hebben een productenlijn van populierenhout ontworpen.
6. Onze energie, ons landschap
In het klimaatakkoord staat dat 50% van de energietransitie met en door de gemeenschap wordt uitgevoerd. Hoe kan door participatie een bijdrage worden geleverd aan een aantrekkelijk energielandschap? In een expositie van de door Kunstloc georganiseerde prijsvraag Energy meets the Arts en een nieuw uitgeschreven prijsvraag voor een multifunctionele energie-geluidswal langs de A67 bij de Strabrechtse heide worden de mogelijkheden verkend.
7. Zuiderwaterlinie
De Zuiderwaterlinie is de oudste, langste en meest gebruikte waterlinie van Nederland en loopt van Bergen op Zoom tot Grave. Een stelsel van forten, vestingstadjes en delen land die onder water gezet werden. De linie verdedigde Holland tegen vijanden uit het zuiden. Het was de grens tussen zand en klei, tussen friet en patat, Rooms en Protestants. Op 20 april staat het landschapslaboratorium van de Zuiderwaterlinie in de schijnwerpers: erfgoed als inspiratiebron voor gebiedsontwikkeling. De vijf stellingen, oftewel regio’s, van de Zuiderwaterlinie hebben een aantal gebiedsopgaven gedetecteerd die landschapsarchitectuurstudenten het afgelopen jaar hebben onderzocht. In hun plannen verbeelden zij de toekomst in gebiedsopgaves of transformaties van bepaalde locaties. Deze toekomstbeelden zijn een inspiratiebron geweest voor de kunstwerken van de buitenexpositie 'Landkunst op de Zuiderwaterlinie' die op 20 april geopend wordt.
8. Groenstad
Vanwege hittestress en het veraangenamen van verblijf in het stedelijk gebied is groen zeer gewenst. Hoe kunnen we het landschap weer meer de stad inbrengen? Kunnen beken en rivieren hierbij een rol spelen? Zoals in Breda het riviertje de Mark. Ontwerpers en kunstenaars ontwerpen nieuwe vormen van stadsnatuur.
9. Datascapes
Het concept ‘smart city’ kennen we inmiddels, maar hoe zou een ‘smart landscape’ eruit zien? Met nieuwe technologieën kunnen we het gebruik en de beleving van het landschap nieuwe dimensies geven. Hoe maken we die mogelijkheden toegankelijk voor een groter publiek en wat betekent dat voor het landschap? In een digitale, artistieke verbeelding wordt informatie, opgedaan in masterclasses en workshops, gedeeld.
10. Helend Landschap
Je begeven in de natuur werkt vaak louterend. In dit Landschapslaboratorium staat het landschap als helende kracht voor de gezondheid van mens en natuur centraal. Ook kunst kan een rol spelen bij de beleving van het landschap. Kunstenaar Juul Rameau ontwerpt in haar project Garden of Abundance objecten die je bewuster maken van het landschap en de natuur en jouw positie daarin.
foto: Studio Juul Rameau
Meer weten over de Landschapstriënnale 2021?
Neem contact met ons op.
