De Zuiderwaterlinie is de oudste, langste en meest benutte linie van Nederland. Hij loopt dwars door Brabant, door elf vestingsteden in hun buitengebied. Kunstloc heeft de opdracht om dit bijzondere erfgoed aan de Zuiderwaterlinie zichtbaar en beleefbaar maken. Dit doen we bijvoorbeeld door het organiseren van Landkunstexposities op plekken aan deze linie. De combinatie van landkunst en gebiedsontwikkeling maakt het mogelijk de Zuiderwaterlinie in West-Brabant onder een groot publiek bekendheid te geven.
Spinolaschans (2015)
Samen met Staatsbosbeheer en Erfgoed Brabant werd een eerste speldenprik gezet voor de gebiedsontwikkeling van de Zuiderwaterlinie. De Spinolaschans, een van de verdedigingswerken, is een perfecte locatie voor een landkunstexpositie. De landkunstexpositie Ontdek de geheimen van de Spinolaschans bevat kunstwerken van zeven jonge kunstenaars en een dansvoorstelling van LaMelis, die speciaal voor deze plek zijn gemaakt en het verhaal van de Zuiderwaterlinie vertellen. De landkunstexpositie was van 29 augustus – 18 oktober 2015 te zien op de Spinolaschans .
Het Bossche Broek (2017)
Speciaal voor deze locatie hebben negen kunstenaars kunstwerken gemaakt geïnspireerd op de rijke geschiedenis van Het Bossche Broek en de Zuiderwaterlinie. De deelnemende kunstenaars zijn Maud van den Beuken en Thomas Ritzen, Thom Brand, Lotte Dirks, Sil Krol, Manuel Marengo de Swaaf, Jolanda van Nuenen, Laura Schippers en Josua Wechsler. De tiende kunstenaar is Martijn van Dalen. Samen met kinderen van natuurgroep Gestel en de scouting heeft hij een insectenhotel gemaakt. Een mooi voorbeeld van community art: een kunstproject waarbij kinderen die normaal gesproken niet zo gauw met elkaar in contact komen, samen iets moois maken voor de natuur. De expositie was te zien van 18 mei t/m 16 juli 2017.
Fort Sabina (2018)
Negen jonge kunstenaars zijn uitgenodigd om voor Fort Sabina nieuwe kunstwerken te maken dat het verhaal van die plek vertelt, de genius loci. De verhalen gaan over water, dat natuurlijk in het gebied Waterpoort een belangrijke rol speelt. Deelnemende kunstenaars zijn Amanda van Wijk, Renée van Oploo, Martijn Linssen, Vince Donders, Hedri Kool, Tahné Kleijn, Vivian Heyms, Ruben Mols en Maurice Nuiten. Omdat 2018 het Europees Jaar van Cultureel Erfgoed is, hebben we elf schrijvers gevraagd een gedicht te schrijven over één van de elf vestingsteden. De gedichten zijn te lezen bij Fort Sabina én in onze special bij Zuiderlucht ‘Kunst & Samenleving’. De expositie was van 16 juni t/m 28 oktober 2018 te zien.
Fotograaf: Imara Angulo Vidal
Heusden (2021)
Negen jonge kunstenaars hebben speciaal voor de vestingstad Heusden een kunstwerk gemaakt dat vertelt over het verleden, heden en de toekomst van dit eeuwenoude verdedigingswerk. Deelnemende kunstenaars zijn Annelieke Rovers, Simon van Soolingen, Bouke Bruins, Wouter van der Giessen, Floor Snels, Fleur Jakobs, Fenna Koot, Evi Hogervorst en Dieke Coumans. Biodiversiteit, klimaat en wateropgave, recreatie in relatie tot erfgoed zijn thema’s die worden verbeeld. Daarnaast geeft een wandeling langs hedendaagse beeldende kunst een nieuwe kijk op de wijde omgeving. De wandelkunstroute is ongeveer 3,5 kilometer lang. Bij de tentoonstelling hoort ook een app-route van Brabant Vertelt, die je meeneemt in het verhaal over de buitenkunstwerken die de negen kunstenaars speciaal ontworpen hebben voor de vestingstad Heusden. Download gratis de app via de site van Brabant Vertelt en luister mee. De buitenexpositie Landkunst op de Zuiderwaterlinie is van 20 april t/m 24 mei te zien.
Fotograaf: Rhiannon Coolen
Erfgoed
De Zuiderwaterlinie is een eeuwenoud verdedigingswerk en bestaat uit vestingsteden, forten en schansen en een aantal grote en kleine sluiscomplexen, talloze linies en inundatiegebieden. Het Brabantse deel van de Zuiderwaterlinie loopt van Bergen op Zoom tot Willemstad en via de loop van de Maas tot aan Grave.
De geschiedenis van de linie begint bij Willem van Oranje in zijn strijd tegen de Spanjaarden. De oorsprong ligt nog vóór de tachtigjarige oorlog (1568 – 1648). Menno van Coehoorn maakte de linie rond 1700 tot een groter en sterker geheel vanwege nieuwe vijandelijke dreigingen. Zijn Zuiderfrontier liep van Zeeuws Vlaanderen via het Brabantse traject van de Zuiderwaterlinie tot aan Nijmegen.
Grote delen van de linie zijn veelvuldig gebruikt zelfs nog in de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Langs de Zuiderwaterlinie bevinden zich veel rijksmonumenten, landmarks van het militair erfgoed. Brabant heeft opmerkelijk veel vestingsteden in vergelijk met andere provincies.
De Zuiderwaterlinie vormt een scheidslijn tussen noord en zuid, rooms-katholiek en protestant, zand en klei. Het is een ‘natuurlijke’ grenslijn die de verschillen tussen Holland en het zuiden markeert.
Zuiderwaterlinie
De gebiedsopgave voor de Zuiderwaterlinie heeft de intentie de internationale kennis, bekendheid en waardering van de linie te vergroten en het ruimtelijk en economisch potentieel beter te benutten. Met de realisatie van deze doelstelling versterken we de positie van Brabant op de markten van wonen, werken en recreëren.
Bron: De troepen in beweging, actieplan 2014-2015, provincie Noord-Brabant
In de brochure De Zuiderwaterlinie lees je meer over de betekenis van de linie voor Noord-Brabant en de plannen van de provincie voor de toekomst.
Gebiedsontwikkeling
Kunstloc richt zich binnen gebiedsontwikkeling op landschappelijke en stedelijke ontwerp- en gebiedsopgaven. Deels komen die voort uit de provinciale gebiedsontwikkelingen die de komende jaren centraal staan in de Structuurvisie Ruimtelijke Ordening. Wij zoeken samenwerking met partners als gebiedsmanagers, BERK, maatschappelijke organisaties, vrijetijdssector en de provincie Noord-Brabant.
Meer weten over gebiedsontwikkeling van de Zuiderwaterlinie?
Neem contact met mij op.
