Trends & Ontwikkelingen

Drie op de tien Nederlanders ging het afgelopen jaar naar een Nederlandse film. Vooral kinderen wisten de weg goed te vinden: zestig procent van de kinderen tussen 6 en 11 jaar zag een Nederlandse productie. Dat blijkt uit de Bioscoopmonitor 2024 die NVPI Film vandaag publiceert.
In 2024 ging 63% van de Nederlanders naar een bioscoop of filmtheater. Dat is net zoveel als het jaar ervoor. 

Gemiddeld gingen Nederlanders (vanaf zes jaar) 3,6 keer. Ze gingen iets vaker naar filmtheaters dan in 2023. De gemiddelde leeftijd van de bezoeker aan de bioscoop of het filmtheater is 38 jaar; van filmtheaters alleen is dat 47 jaar. Uit de marktcijfers over het afgelopen jaar bleek al dat Nederlandse films het uitstekend deden in 2024. Er werden 5,1 miljoen kaartjes verkocht voor Nederlandse producties verkocht, het hoogste aantal in acht jaar. 

Alle inwoners van Rotterdam kunnen vanaf 1 mei gratis lid worden van de bibliotheek. Ze kunnen dan boetevrij zes boeken per jaar lenen bij een van de 23 vestigingen in de stad. Rotterdam is de eerste gemeente in Nederland die bewoners een gratis abonnement aanbiedt, zegt Bibliotheek Rotterdam. Het gratis abonnement is "een laagdrempelige manier" om kennis te maken met het brede aanbod van de bibliotheek. "Daarnaast krijgen leden kortingen of zelfs gratis toegang tot cursussen, voorstellingen, lezingen en andere activiteiten."

Volgens wethouder Said Kasmi is de bibliotheek "van grote waarde" voor Rotterdam, zowel cultureel als educatief. "Als wethouder van Cultuur en Onderwijs ben ik enorm trots dat wij de eerste stad in Nederland zijn die deze belangrijke stap zet. Een stad die leest is een stad die groeit. En met deze stap maken we Rotterdam alleen maar sterker." PvdA Den Haag en D66 in Den Haag zouden graag zien dat het college van Den Haag dit voorbeeld van hun collegae in Rotterdam volgt en ook D66 Papendrecht wil dit voorbeeld volgen. 

Op 19 maart stuurt de Kunst van Brabant een mail aan de 14 woordvoerders binnen Provinciale Staten over de ernstig vertraagde afhandeling van de bezwarenprocedure rondom de regeling Professionele Kunsten 2025-2028. DKvB roept hen op de procedure nauwlettend te volgen, een integrale afweging te bevorderen en werk te maken van een tegemoetkoming aan de sector.

De procedure loopt nog steeds (pas daadwerkelijk gestart in februari) en het eind is nog lang niet in zicht. De 29 bezwaar makende Brabantse culturele instellingen verkeren nog steeds in onzekerheid - naar verwachting tot zeker ergens ver weg in mei. Dit terwijl de betreffende subsidieperiode al enkele maanden loopt. De culturele instellingen hebben afspraken gemaakt over hun inkomsten en bijbehorende prestaties met ook andere publieke en private partijen (gemeenten, fondsen), zoals dat binnen de cultuursector gebruikelijk is. De verhouding met die financiers staat nu onder druk.

De culturele en creatieve sector maakt werk van de duurzame inzetbaarheid van werkenden in de sector, onder meer door een activiteitenplan in het kader van de MDIEU-regeling. Dit richt zich specifiek op drie deelsectoren: de orkesten, de Nationale Opera & Ballet, en de poppodia en -festivals. Om de arbeidsmobiliteit van werkenden in deze sector te verbeteren, deed CAOP onderzoek. In het verkennend onderzoek ‘Wegwijzers op de rotonde’ gaat het om alle werkenden in de culturele en creatieve sector, zowel degenen die uitvoeringen doen of concerten geven, als de werknemers op kantoor.

Onderzoeker Jurriaan Berger vertelt: ‘Eén van de problemen van de cultuursector is dat mensen maar mondjesmaat de sector verlaten. Dat geldt vooral voor de mensen op het podium. Zij zijn zo vergroeid met hun vak dat ze niet iets anders willen doen, zelfs als dat voor hun eigen gezondheid beter zou zijn. Mensen die een bureaubaan hebben wisselen vaker. Mensen in de sport en in de cultuursector hebben eenzelfde discipline voor hun vak. Je kunt mensen prikkelen om na te denken over het elders inzetten van hun skills.'

Scholen in Noord-Brabant die hun schoolplein willen omtoveren tot een groene, gezonde en klimaatbestendige leeromgeving kunnen vanaf 1 april 2025 een aanvraag doen bij de regeling Schoolpleinen van de Toekomst. De provincie Noord-Brabant, het Cultuurfonds Noord-Brabant en de waterschappen Brabantse Delta, De Dommel en Aa en Maas stellen hiervoor gezamenlijk € 250.000 beschikbaar.

"Dankzij de regeling zijn de afgelopen zeven jaar in de provincie al meer dan 390 versteende schoolpleinen omgevormd tot natuurlijke buitenruimtes. Brabant is daarmee toonaangevend”, aldus Jan Speelman van het Cultuurfonds Noord-Brabant.

De Raad voor Cultuur onderzoekt op dit moment hoe toegang tot financiering in de culturele sector toegankelijker en effectiever kan worden. In Noord-Brabant zetten we in de Waarde van cultuur de financiële stromen binnen culturele instellingen al meer dan tien jaar op een rij. Dit geeft inzicht in de werking van het financiële ecosysteem. 

De belangrijkste conclusies: de inkomsten uit sponsoring en private middelen zijn bescheiden, subsidies komen vooral van gemeenten, alleen poppodia verdienen meer dan ze aan subsidie ontvangen en de personele lasten bij centra voor de kunsten/bibliotheken en producenten podiumkunsten zijn fors gestegen. 

Het belang van cultuur in je gemeente laten zien én voelen; bij lobbyen voor gemeentelijk cultuurbeleid is dat essentieel. Met de gemeenteraadsverkiezingen op 18 maart 2026 in het vooruitzicht: hoe doe je dat? Lobbyen voor dat beleid? Francesco van Mierlo, directeur Kunstencentrum Waalwijk, Leonie Oomen, cultuurcoach bij de Bibliotheek CultuurPuntAltena en Roger Rutten, griffier bij gemeente Deurne, delen hun adviezen. 

De mate van succes ligt voor een groot deel aan de timing van je lobby. Het moet voor de buitenwereld, zoals beleidsmakers, je achterban en de media, duidelijk zijn waarom je nu in actie komt. Het liefst kies je een moment waarop degene op wie je je richt ook iets kan doen met je oproep. Dat betekent dat je niet alleen intern kijkt naar een goede timing, maar je juist extern op zoek gaat naar goede momenten voor je lobby. 

Minister Bruins (OCW) stuurt de Eerste en Tweede Kamer het werkprogramma 2025-2026 van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed. Het werkprogramma bevat de keuzes en prioriteiten van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed. De inhoudelijke keuzes in het werkprogramma zijn tot stand gekomen op basis van een analyse van de grootste risico’s en gesprekken met betrokken partijen zoals beleidsdirecties, het Nationaal Archief, de RCE, de RDDI of CIO-Rijk.

Minister Bruins (OCW) geeft antwoorden op Kamervragen naar aanleiding van het bericht 'Nederland geeft roofkunst terug aan Nigeria: 'Herstel van historisch onrecht''. De Tweede Kamerleden Van der Wal (VVD), Stoffer (SGP) en Eerdmans (JA21) hadden de vragen gesteld.

113 objecten, geroofd tijdens de plundering van Benin City in 1897, worden onvoorwaardelijk teruggegeven om historisch onrecht te herstellen. De Nigeriaanse overheid zal deze objecten beheren en tentoonstellen. Hoewel Nigeria laag scoort op de corruptie-index, worden geen voorwaarden gesteld aan de teruggave. Nederland volgt een internationaal beleid van restitutie van koloniale kunstobjecten, in lijn met andere landen zoals Duitsland en Frankrijk. 

In ‘Kijk eens wat er staat’ worden verhalen van penvoerders gedeeld die laten zien hoe breed en belangrijk het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK) is. Binnen CmK werken culturele instellingen, scholen (po, vo, mbo, so), gemeenten, provincies, zorginstellingen en nog veel meer partners al twaalf jaar samen om te zorgen dat goede cultuureducatie voor alle kinderen in Nederland (en sinds CmK3 ook in het Caribisch deel van het Koninkrijk) een vanzelfsprekend onderdeel is van hun schooldag.

CmK heeft in de afgelopen jaren in het grotere ecosysteem een verandering teweeggebracht. In alle provincies zijn nieuwe samenwerkingen op gang gekomen of geïntensiveerd. Het regionale culturele leerecosysteem is veranderd en daardoor meer divers en inclusiever geworden. Het ministerie van OCW, LKCA en het Fonds voor Cultuurparticipatie werken als organiserende partijen al twaalf jaar nauw samen in het programma.

Niet alle kinderen beginnen met gelijke kansen aan de basisschool. Gelukkig helpt voorschoolse educatie peuters met risico op een achterstand in hun (taal)ontwikkeling. Cultuureducatie mag daarbij niet ontbreken, vindt kenniscentrum CultuurSchakel in Den Haag. Wat kunnen we leren van de voortvarende Haagse aanpak?

Pedagogisch professionals uit de kinderopvangpraktijk bevestigen de meerwaarde van kunst en cultuur voor deze doelgroep. Het sluit immers naadloos aan bij spelend en ontdekkend leren, dat in de kern van de kinderopvang verweven is. Deze aansluiting is vooral aanwezig bij procesgerichte cultuureducatie, waarbij niet het eindproduct, maar het creatief proces centraal staat. Dat leerde CultuurSchakel uit vele gesprekken met Haagse kinderopvangorganisaties, én uit haar onderzoek ‘Van koelkastwaardig knutselwerk naar creatief proces’. 

De spanning tussen de entertainmentindustrie en de AI-sector bereikte dinsdag 18 maart 2025 een nieuw hoogtepunt. Meer dan 400 prominenten, waaronder Mark Ruffalo, Paul McCartney, Cynthia Erivo, Cate Blanchett en Chris Rock, ondertekenden een open brief aan de Trump-regering. Hun oproep: handhaaf de bestaande auteursrechtelijke bescherming tegen de trainingspraktijken van AI-bedrijven. Dit komt als reactie op een pleidooi van techreuzen Google en OpenAI om deze wetten te versoepelen, iets wat de creatieve sector als een existentiële bedreiging ziet.

Acteurs worden opgepakt en een nieuwe wetgeving perkt de artistieke vrijheid verregaand in: cultuur in Georgië lijdt onder repressieve maatregelen. Sinds regeringspartij Georgische Droom afgelopen najaar de overwinning claimde bij vervalste parlementsverkiezingen, eisen woedende Georgiërs het vertrek van de autocratische en pro-Russische regeringspartij. Vorige maand maakte Georgische Droom bekend wetgeving te herzien die de artistieke vrijheid en onafhankelijkheid van Georgische theaters ernstig bedreigt. 

De in Georgië razend populaire acteur Tsjitsjinadze stond vooraan in de protesten. Sinds begin december zit de acteur in de gevangenis. De 140 medewerkers van het Abashidze-theater besloten alle voorstellingen te staken tot Tsjiitsjinadze en de overige politieke gevangenen vrijkomen. „De Georgische cultuur zit in de gevangenis”, riep David Doiasjvili, creatief directeur van het theater, in januari staand op een podium voor het gebouw.

Hoe voorkom je praktijken met (seksueel) grensoverschrijdend gedrag, zoals mogelijk bij het Fries Museum gebeurd is? Friese kunstinstellingen laten zien hoe het bij hen geregeld is. Sinds de laatste cao-onderhandelingen is vastgesteld dat elk museum verplicht is om een externe vertrouwenspersoon aan te stellen. Bij andere delen in de sector als 'dans' en 'podium' was dat al ingevoerd. Deze vertrouwenspersoon is bij de meeste grote culturele instellingen in Friesland ook aanwezig.

Bij Tryater gaan ze verder dan alleen een vertrouwenspersoon. Binnenkort organiseert de organisatie een omstanderstraining. Naast de training zijn er ook twee coördinatoren sociale veiligheid en op de toneelvloer zo nu en dan een intimiteitscoördinator.

De gemeente Steenbergen zet zich de komende vier jaar opnieuw in voor cultuureducatie via de landelijke regeling Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK). Dankzij dit programma werken scholen en verenigingen nauw samen om een breed en divers cultuuraanbod op scholen te realiseren. Hierdoor krijgen kinderen de kans om hun creatieve talenten te ontdekken en zich op cultureel vlak verder te ontwikkelen.

Wethouder Prent, portefeuillehouder onderwijs, benadrukt het belang van cultuureducatie voor alle kinderen: “Als kinderen op jonge leeftijd in aanraking komen met cultuur, draagt dat bij aan hun sociaal-emotionele ontwikkeling. Daarom maken we cultuureducatie een vast onderdeel van het onderwijs. Door muziek, dans en kunst ontdekken kinderen hun talenten en wat hen gelukkig maakt.”

In het afgelopen jaar heeft het Jeugdfonds Sport & Cultuur ’s-Hertogenbosch-Vught opnieuw voor meer kinderen de contributie of het lesgeld voor deelname aan sport of cultuur betaald. In 2024 werden er maar liefst 1473 aanvragen gehonoreerd, in 2023 waren dat er nog 1268. Dat is een groei van ruim 15%. In het jaaroverzicht staat alles op een rij. 

Minister Bruins (OCW) stuurt de Eerste en Tweede Kamer een brief met de geannoteerde agenda van de informele Raad voor Cultuur (OJCS-Raad) van 7 en 8 april in Warschau, Polen. OJCS staat voor Onderwijs, Jeugd, Cultuur en Sport. Vanwege andere verplichtingen zal minister Bruins zelf niet deelnemen. Nederland zal op ambtelijke niveau vertegenwoordigd worden.

Het Poolse voorzitterschap heeft tijdens deze informele Raad voor Cultuur drie onderwerpen centraal gesteld: 1. Debat over de bescherming van cultureel erfgoed tegen door mensen veroorzaakte rampen, mede in het licht van Oekraïne; 2. Werkontbijt over het Europees Cultuur Kompas; 3. Debat over de ondersteuning van jonge kunstenaars bij de start van hun carrière. In de geannoteerde agenda wordt de Nederlandse inzet per agendapunt weergegeven.

Begin dit jaar konden initiatiefnemers weer subsidie aanvragen bij de provincie Groningen voor activiteiten die de deelname aan amateurkunst, cultuur en erfgoed stimuleren, of die bijdragen aan het behoud van het Nedersaksisch. Vanuit de regeling Amateurkunst, cultuurparticipatie en erfgoed was er deze ronde 500.000,- euro beschikbaar.

Met de 19 projecten die subsidie krijgen is het subsidieplafond voor dit jaar bereikt Gedeputeerde Tjeerd van Dekken van Cultuur vertelt waarom cultuur zo belangrijk is: ‘Cultuur zorgt voor verbinding, verwondering en geluk. Onze provincie heeft een rijk cultureel leven, en dat is ook goed voor onze economie. Ik ben dan ook blij te melden dat we deze mooie initiatieven kunnen stimuleren.’

Een minimalistisch nieuw museumgebouw in Warschau biedt een venster op een iconisch staaltje communistische propaganda. De collectiepresentatie reflecteert op de commercie uit de tijd erna en op rechten van migranten en minderheden. Dat wil zeggen: zolang de politiek dat toestaat. Na een dolend bestaan van zo’n twintig jaar kreeg het Museum van Moderne Kunst (MSN) in oktober van het afgelopen jaar een eigen gebouw pal naast het Stalinistische cultuurpaleis. Het is een rechthoekige witte doos. Zonder toegangskaartje kun je over de begane grond lopen. Een doordeweeks bezoek leert dat het werkt: het is er razend druk.

Het nieuwe museumonderkomen telt zo’n 20.000 vierkante meter en de kosten, zo’n 135 miljoen euro, zijn geheel opgebracht door de overheid. De collectie van het museum laat zien met hoeveel politieke strijd de kunst in Polen is omgeven. in de catalogus is te lezen over de thema’s die het aankoopbeleid hebben gedomineerd, vooral in de eerste jaren: „feminisme, post-kolonialisme, gender en queer-theorie, plus kunst die kritiek levert op het mondiale kapitalisme”. Veel kunst in het museum, waarvan de helft vervaardigd door vrouwen, richt zich op de rechten van seksuele minderheden en immigranten. Dit klinkt internationaal en toch: de collectie is onmiskenbaar Pools. Daarbij speelt mee dat maar liefst driekwart van de werken van Poolse kunstenaars is.

Hoe de Wilhelminatoren in Valkenburg heeft kunnen instorten is nog niet opgehelderd. „Uit de subsidieaanvraag die in 2022 bij het Rijk ten behoeve van de Wilhelminatoren is gedaan bleek geen groot achterstallig onderhoud”, laat minister Eppo Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, NSC) weten. De Wilhelminatoren is een van de bijna 62.000 rijksmonumenten in Nederland, variërend van kerken, historische buitenplaatsen en kastelen tot boerderijen, woonhuizen en molens. Ongeveer de helft daarvan is geen woonhuis. De vraag is hoe het gesteld is met de staat van deze monumenten. Zijn ze veilig?

„We weten dat ongeveer 14 procent van alle gebouwde niet-woonhuismonumenten qua monumentale waarden in matige of slechte staat verkeert”, aldus minister Bruins. „Wat overigens niet betekent dat ze op instorten staan. Dat is meer dan we wenselijk vinden. Het percentage daalt al enkele jaren, maar in het bijzonder bij grote monumenten is er een knelpunt.” Uit onderzoek van het ministerie blijkt dat er de komende tien jaar minimaal 2,2 miljard euro nodig is om die monumenten in een goede staat te brengen, en 700 miljoen euro om het percentage van ruim 14 procent te reduceren tot 10 procent, zoals sinds de jaren negentig als beleidsdoel geldt.