Trends & Ontwikkelingen

Pharrell Williams (51) is de nieuwe ambassadeur voor UNESCO op het gebied van kunst, onderwijs en ondernemerschap. De Amerikaanse artiest is benoemd in Parijs tijdens een ceremonie op het hoofdkantoor van UNESCO. Pharrell zal de komende jaren "de stem van UNESCO vertegenwoordigen tijdens belangrijke internationale bijeenkomsten gewijd aan cultuur, en de onderwijs- en culturele programma's ondersteunen die de organisatie wereldwijd uitvoert", aldus de VN-organisatie. Met name in Afrika zal hij als "mentor en rolmodel" optreden. De artiest zei dat hij vereerd is te zijn gekozen door UNESCO.

Theaterdirecteur- en producent Jan Zoet had een indrukwekkende staat van dienst in de podiumkunsten. Hij was ervan overtuigd dat alleen onderlinge samenwerking en maatschappelijk engagement de cultuursector konden helpen. Een necrologie in de NRC. 

Met zijn enthousiasme was hij in staat iets groots te verrichten tijdens de lockdown als gevolg van de coronapandemie: hij initieerde de Taskforce culturele en creatieve sector (TCCS), mede onder verantwoordelijkheid van de belangenorganisatie Kunsten ’92 met ruim vierhonderd leden. Omdat de culturele sector door de sluiting van theaters en concertzalen zwaar werd getroffen, was overheidssteun onontbeerlijk.

Voor zover ze weten bestaat het nog in geen andere gemeente: de Amsterdamse kunstbemiddelaars. Dat zijn professionele kunstbeoefenaars (vaak docenten) die inwoners met psychosomatische klachten via kunst en cultuur een duwtje in de rug geven. Hoe werkt het en wat zijn de uitdagingen?

In 2016 startte het initiatief ‘Welzijn op recept’ in Amsterdam. ‘In 2019 is het aanbod verrijkt met kunst en cultuur’, vertelt gemeentelijk projectleider Ester Tas. ‘Dat begon als pilot ‘Kunst op Recept’ in Oost. Maar de resultaten waren zo beloftevol dat het is ondergebracht bij Welzijn op Recept. Dat is een krachtig merk en herkenbaar voor de doorverwijzers’. Amsterdam kent inmiddels 8 kunstbemiddelaars in verschillende stadsdelen. Daarnaast zijn er in Oost, Zuidoost en binnenkort Nieuw-West speciale inloopateliers voor allerlei kunstzinnige activiteiten zoals muziek, dans en schilderen. 

Goed nieuws voor Spot!, de ‘culturele hotspot’ voor jongeren in het stadshart van Lelystad. Dit centrum dreigt dakloos te worden, maar de gemeente schiet te hulp. Een ruime meerderheid van de raad draagt het college op om een nieuwe locatie te vinden.  Misschien kunnen de jongeren wel terecht in cultureel centrum De Kubus. Wethouder Sjaak Kruis: ,,Ook wij vinden dat het abrupt is gegaan.’’

Met de nieuwste update van ons dashboard Cultureel Zuid-Holland in kaart komt erfgoed in de culturele infrastructuur beter in beeld. Met de toevoeging van 4 nieuwe erfgoed-indicatoren, mogelijk gemaakt met de data van Erfgoedhuis Zuid-Holland, hebben we nu meer inzicht in de aanwezigheid van verschillende typen erfgoed in Zuid-Holland. De extra informatie is belangrijk voor erfgoedprofessionals en mensen die beleid maken.

Vanaf 2 januari 2025 kunnen muziekauteurs de ontwikkelbeurs muziekauteur aanvragen. Deze nieuwe regeling vervangt de werkbijdrage muziekauteur en legt een sterkere nadruk op de artistieke ontwikkeling van makers. Met deze regeling wil het Fonds professionele muziekauteurs de ruimte geven om hun werkpraktijk verder te verdiepen en ontwikkelen. 

De ontwikkelbeurs muziekauteur is bedoeld voor professionele muziekauteurs die willen investeren in hun artistieke ontwikkeling door middel van muziekinhoudelijk onderzoek. Ze werken aan nieuw werk dat zowel hun eigen werkpraktijk verdiept of verbreedt, als het bredere muziekveld verrijkt. De ontwikkelbeurs geeft componisten en andere muziekauteurs de mogelijkheid om nieuwe vormen of inhoud te verkennen. Hiermee draagt het Fonds bij aan het realiseren van onderscheidende podiumkunsten en een levendig en divers muzieklandschap dat zowel makers als publiek inspireert.

Vanaf februari 2025 kunnen beleidsmakers en bestuurders in Overijssel gebruikmaken van een nieuw instrument: Cultureel Overijssel in Kaart. Dit online dashboard biedt waardevolle informatie over de 25 gemeenten in Overijssel. Het bundelt actuele data over inwoners, culturele infrastructuur, programma’s en beleid uit verschillende bronnen. Daardoor kunnen beleidsmakers gerichter beleid maken. De kaart kwam tot stand door nauwe samenwerking met onze collega-organisatie Kunstgebouw, de provinciale ondersteuningsinstelling voor cultuur in Zuid-Holland. Op donderdag 13 februari wordt Cultureel Overijssel in Kaart feestelijk geïntroduceerd in Almelo. 

Het verhaal van de Elbophilharmonie in Hamburg is een succesverhaal. Sinds de opening zijn alle concerten stijf uitverkocht. Een beetje vergelijkbaar met de eerste jaren van het Amsterdamse Muziektheater. Dat werd geopend in 1986 en iedereen wilde het nieuwe theater bezoeken. Kaartjes waren die eerste jaren schier onmogelijk te krijgen. 

Het spectaculaire gebouw, ontworpen door de Zwitserse architecten Jacques Herzog en Pierre de Meuron, is hét landmark, het oriëntatiepunt van de stad geworden. Op elke reisgids over Hamburg staat op de cover een spectaculaire foto van de Elbphilharmonie. Bijna acht jaar is Elphi aan de Elbe in bedrijf, en de Hamburgers blijven toestromen. 

VPRO-documentaireprogramma Tegenlicht is nog een jaar op tv en houdt dan, per 2026, op te bestaan. Dat heeft de omroep maandagochtend aan de redactie meegedeeld. Het programma, dat eens per maand op zondagavond op NPO2 te zien is, sneuvelt door een verlegde focus naar “geopolitiek en buitenland-journalistiek”, stelt de omroep. Tegenlicht staat bekend om zijn futuristische, optimistische en geregeld klimaatactivistische insteek.

Met het besluit anticipeert de omroep naar eigen zeggen op de vaststelling van de NPO dat de toekomst van het programma ‘ongewis’ is, stelt de VPRO. Volgens de NPO is het besluit in overleg genomen met de VPRO. Door te stoppen met Tegenlicht ontstaat ruimte om “de buitenlandjournalistiek verder uit te breiden met een wekelijks tv-programma en voor de ontwikkeling van een aantal journalistieke streamingseries”, aldus directeur Video Jojanneke Doorn in een reactie.

Op de eerder deze week verzonden brief aan gedeputeerde Maes waarin de Kunst van Brabant om opheldering vroeg over de afhandeling van de bezwaren voor de Regeling Professionele Kunsten 2025-2028 is een reactie gekomen. Hierin wordt de voortgang van de behandeling van de bezwaren toegelicht. Op 7 februari staat de behandeling van de bezwaarschriften geagendeerd op de agenda van de Hoor- en Adviescommissie (HAC). Door het onverwacht grote aantal bezwaren vergt de behandeltermijn meer dan de standaardperiode. 

Duurzaamheid is een onderwerp dat de laatste jaren steeds hoger op de maatschappelijke agenda is komen te staan. Ook in de boekensector is het thema urgent. Boekenvakkers moeten de eigen beroepspraktijk verduurzamen, om de ecologische voetafdruk te verminderen, om kosten te besparen en vanwege aankomende wet- en regelgeving. Hierbij is het zaak om ook de heilige huisjes aan te pakken.

Waar al wordt verduurzaamd, gebeurt dat momenteel vooral op kleine schaal. Daarnaast worden collectieve initiatieven gestart, zoals het Handvest Duurzaam Publiceren. Om als sector echt toekomstbestendig te worden, is het van belang dat er op grotere schaal wordt samengewerkt door partijen in de keten. KVB Boekwerk liet daarom onderzoeken wat de actuele stand van zaken is rondom duurzaamheid in de boekensector en welke kansen er liggen voor verdere toekomstbestendigheid.

Videoplatforms zoals TikTok, Instagram Reels en YouTube Shorts domineren de wereldwijde mediaconsumptie. Voor culturele organisaties liggen er kansen om korte video's (ook wel short form video’s genoemd) in te zetten om meer betrokkenheid te creëren. Short-form video’s zijn snel toegankelijk en inspireren en vermaken kijkers overal ter wereld. In tegenstelling tot reguliere video’s communiceren korte video’s de boodschap snel en direct, waardoor je als marketeer eenvoudig meerdere video’s kan maken en relevant blijft in de digitale wereld. 

Vooral onder jongeren, zoals Generatie Z, biedt short form video mogelijkheden voor directe en effectieve communicatie. Korte video’s zijn het meest populair op Instagram, TikTok en YouTube. 6 tips: 1. Ken je publiek. 2. Houd het helder en eenvoudig. 3. Wees creatief en authentiek. 4. Gebruik je smartphone om te filmen. 5. Ontwerp voor stille weergave. 6. Inspireer en verbind. 

Het past in een zorgwekkende trend: muziekscholen die zich terugtrekken als werkgever, verdwijnen of zich alleen nog maar als kamerverhuurder opstellen. Dé muziekschool van Rotterdam, Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam (SKVR), is de volgende in die trend. Vanaf mei wordt de hele muziektak, die kinderen en volwassenen in staat stelt muziekles aan een muziekschool te volgen, opgeheven. De muziekschool kwam jaarlijks 1,1 miljoen euro tekort. De SKVR wil alle muziekdocenten ontslaan en de zzp'ers hun opdracht ontnemen. Ze vragen hun docenten om zichzelf te organiseren.

De SKVR heeft de Rotterdamse gemeenteraad niet eerder op de hoogte gebracht. Niet alleen de docenten, maar ook de gemeenteraad is volkomen verrast door de koerswijziging van de stichting. Zij waren niet geïnformeerd over deze 'herstructurering'. De SKVR heeft net 7,7 miljoen euro aan vierjarige subsidie binnengehaald, op basis van een plan waarin het belang van dit muziekonderwijs bijna op elke pagina wordt onderstreept. "Maar die stoten ze dus een paar weken later af", zegt Jorien Muste, in loondienst als viooldocent bij de SKVR. Zij vindt het "misleiding van de politiek".

Bij het vormgeven van de toekomst van de Europese Unie wordt cultuur nog altijd niet erkend als een volwaardig beleidsterrein naast andere terreinen. In samenwerking met Culture Action Europe (ACE) onderzocht Elena Polivtseva ontwikkelingen die de intrinsieke waarde van de menselijke creativiteit kunnen versterken. Ze pleit voor een sterkere rol van cultuur in de EU-beleidsvorming, vooral in tijden van crises en klimaatverandering en roept op tot een herdefiniëring van culturele beleidsparafigma's.

De opnames van het Kerst Muziekgala zitten erop! In aanwezigheid van erevoorzitter Koningin Máxima speelden jonge talenten, samen met artiesten Emma Kok, Paul de Leeuw, Numidia, Sor en Roxeanne Hazes, de sterren van de hemel. Met het Kerst Muziekgala willen Meer muziek in de klas laten zien hoe leuk en waardevol kunst- en cultuuronderwijs is. Vooral voor kinderen en jongeren voor wie meedoen aan creatieve activiteiten, zoals dansen of zingen, niet vanzelfsprekend is. Het hoogtepunt van het Kerst Muziekgala is het optreden van De Grootste Schoolband van Nederland. Deze unieke schoolband wordt gevormd door bijna 300 basisschoolleerlingen uit het hele land. 

Paaspop in Schijndel groeit door naar maximaal 40.000 bezoekers per dag, 5000 meer dan vorig jaar. Het blijft een driedaags festival, plus een businessdag op donderdag. Het festivalterrein en het kampeerterrein blijven net zo groot als de afgelopen keren. Die grenzen worden goed vastgelegd.

Op woensdag 11 december 2024 vond de derde MeetUp plaats van de ELJA Foundation met als thema Het Lerend Netwerk. Het doel van de MeetUp is onderlinge kennisdeling, uitwisseling en inspiratie bieden voor het partnernetwerk van de ELJA Foundation, bestaande uit ruim 100 culturele organisaties. Een verslag. De middag startte met een keynote over de waarde van muziek door filosofe en schrijfster Alicja Gescinska.

Afgelopen zomer werd bekend dat Kunstloc Brabant namens Nederland de komende vier jaar een Europese samenwerking aangaat onder leiding van Culture Action Europe. Tijdens een tweedaagse event ging het Europese Culture and Health Platform officieel van start. Dit platform richt zich op het versterken van de beroepspraktijk van Europese kunstenaars die werken op het snijvlak van kunst, cultuur en gezondheid en welzijn. Het Culture & Health Platform is een initiatief van Culture Action Europe en wordt mede gefinancierd door de Europese Unie.

Digitale transformatie is een middel om jouw culturele organisatie of beroepspraktijk toekomstbestendig te maken. Het helpt jou en je collega’s om mee te bewegen met het publiek van de toekomst én hun veranderende wereld. Maar hoe doe je dat? En waar begin je? Kunstloc ging in gesprek met een aantal pioniers op het gebied van digitale transformatie, waaronder de Effenaar. Welke projecten initiëren zij? Welke ontwikkelingen signaleren zij in het kunstenveld. En waaraan is behoefte bij het verduurzamen van nieuwe initiatieven?

Op vrijdag 13 december 2025 reikte minister Eppo Bruins de Erfgoedvrijwilligersprijs uit aan werkgroep ‘Mijnverleden Staatsmijn Maurits’ van Heemkunde Vereniging Geleen. In zijn toespraak geeft hij aan dat erfgoed van ons allemaal is, en dat we er samen voor moeten zorgen. Dat is een taak voor de overheid, maar allereerst een taak voor de samenleving. Daarom kunnen we niet zonder alle vrijwilligers die zich inzetten voor ons erfgoed. 

Cultuur+Educatie is gewijd aan belichaamd leren en doceren in kunsteducatie. Gastredacteuren Melissa Bremmer en Luc Nijs vroegen onderzoekers om speciaal voor dit themanummer vanuit hun eigen (kunst)discipline of invalshoek een artikel te schrijven over wat belichaamd leren én doceren kan betekenen. Daarnaast zijn er vijf interviews waarin mensen vertellen hoe in hun praktijk belichaamd werken een plek krijgt

Goed cultuuronderwijs helpt kinderen de complexiteit van het leven te doorgronden en dat is belangrijk in deze tijd van opkomend nationalisme en autocratisch leiderschap, schrijft Jan Jaap Knol. In het politieke debat over de integratie van minderheden worden in Nederland al sinds jaar en dag verschillen in culturele identiteit bewust benadrukt en sterk uitvergroot. De toon wordt daarbij steeds harder, want problemen moeten worden ‘benoemd’ en vooral ‘keihard aangepakt’. 

Gelukkig lijken maar weinig professionals in de cultuureducatie vatbaar voor dit populisme en ‘nooitstalgie’. Goed cultuuronderwijs helpt kinderen de complexiteit van het leven te doorgronden. Het dringt hen geen normatieve canon op maar biedt ze wel een fundament aan culturele bagage. Het draagt geen gesloten wereldbeeld over maar daagt uit tot het verleggen van de grenzen van de verbeelding. Het stimuleert empathie in anderen en leert leerlingen verschillen te waarderen in plaats van te veroordelen. 

LKCA doet monitoronderzoek naar de verschillende actoren in de werkvelden van cultuureducatie en amateurkunst: (1) beoefenaars/leerlingen/scholieren, (2) aanbieders/scholen, (3) ondersteuners en (4) overheden. Naast het periodieke monitoronderzoek voeren we thematische onderzoeken uit. Voor de beleidsperiode 2025-2028 is ervoor gekozen om aan te sluiten bij de thema’s uit ons beleidsplan 2025-2028: kansengelijkheid en veerkracht. 

In de nieuwste editie van de Cultuurkrant van 2024 wordt aandacht besteed aan de opkomst van cultuureducatie in de kinderopvang. Is een doorlopende leerlijn van de kinderopvang naar het basisonderwijs wenselijk? Ook nam het LKCA de provinciale cultuurnota’s voor de periode 2025 – 2028 onder de loep. Er gaat veel aandacht naar amateurkunst, maar de buitenschoolse cultuureducatie blijft vaak onbelicht. 

In november brachten de Nederlandse rijkscultuurfondsen een gezamenlijk bezoek aan de zes eilanden in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Dit werkbezoek bouwde voort op eerdere ervaringen, waarbij inzichten werden verzameld over de behoeften en wensen op de eilanden. Met dit bezoek wilden de fondsen kennis over de regelingen verbreden, het netwerk vergroten en de mogelijkheden voor maatwerk per eiland onderzoeken.

Hoewel de regelingen van het Stimuleringsfonds sinds vele jaren open staan voor makers en instellingen uit het Caribisch gebied, ervaren zij in de praktijk verschillende uitdagingen. Sinds de eerste pilot in 2022 zetten de rijkscultuurfondsen zich actief in om hun bekendheid en toegankelijkheid in het Caribisch deel van het Koninkrijk te vergroten. Dit werkbezoek liet een positieve ontwikkeling zien: de samenwerking tussen de rijkscultuurfondsen wordt gewaardeerd en hun regelingen worden steeds toegankelijker voor de eilanden.

Er was, in de woorden van Popunie-directeur Martin Scheijgrond, een ‘vakidioot’ nodig om de complete Rotterdamse popgeschiedenis te beschrijven. Zijn stichting, die zich inzet voor de popmuziek in en rond Rotterdam, vond die vakidioot in musicoloog Remko van Bork. Hij wijdde vijf jaar van zijn leven aan het project en levert deze week het resultaat op: Rotterdam Popstad: zeventig jaar Rotterdamse popmuziek, een lijvig boekwerk dat een nogal groot deel van de lokale popgeschiedenis beslaat.

Dat Rotterdam een belangrijke stad is voor de Nederlandse popmuziek, is inmiddels bijna een cliché geworden. Genres van indorock tot gabber vonden er een vruchtbare voedingsbodem om te groeien, artiesten van Jules Deelder tot Ronnie Flex en van Raven van Dorst tot Sevdaliza ontwikkelden er hun stijl. De stad en haar band met de popmuziek is daarom al vaak beschreven. Dit jaar nog bijvoorbeeld, in de vrolijkstemmende verhalencollectie Rotterdam, laat je horen! van manager en concertorganisator Gideon Karting en journalist en gitarist Micha Zaat. Maar een grondige geschiedenis van echt álles wat er is gebeurd in Rotterdam vanaf de jaren vijftig, daar waagde vóór Van Bork niemand zich aan. Hoewel het boek zich richt op Rotterdam, krijg je door de uitgebreide muziekgeschiedenis van deze specifieke stad terloops een vrij goed beeld van de muziekgeschiedenis van heel Nederland.

Het kabinet maakt iedere vijf jaar een Klimaatplan gericht op het halen van de nationale klimaatdoelen. Dit Klimaatplan laat zien hoe Nederland op koers kan komen om in 2050 klimaatneutraal te worden. De focus van het plan ligt op wat we samen de komende tien jaar gaan doen om dit te bereiken. Het ontwerp-Klimaatplan 2025-2035 gaat in op de laatste wetenschappelijke inzichten over klimaatverandering.

Er is vanuit het hiervoor opgerichte Platform Duurzame Cultuursector een gezamenlijke reactie gestuurd. Hoofdpunten hierin zijn: Klimaatrechtvaardigheid, Cultuur als aanjager en verbeelder, Innovatie en Toegankelijkheid regelingen. Het Platform Duurzame Cultuursector is een werkgroep gecoördineerd door Kunsten ’92 met als doel kennis vanuit de sector op het gebied van cultuur en duurzaamheid zo goed mogelijk te bundelen en over te brengen in belangenbehartiging. 

Naast kinderen en jongeren kunnen vanaf nu ook volwassenen met een smalle beurs in de gemeente Oosterhout een beroep doen op financiële steun voor de betaling van contributie, lesgeld en/of materialen. Oosterhout is namelijk gestart met het Volwassenenfonds Sport & Cultuur. Doel hiervan is om sport en cultuur ook toegankelijk te maken voor volwassen inwoners met een laag inkomen. Voor de jeugd in Oosterhout is er al langer financiële steun als zij dat nodig hebben. Zij kunnen terecht bij Stichting Leergeld als ze lid willen worden van een sport- of cultuurvereniging.

Theaterdirecteur Jan Zoet is zaterdag overleden. Zoet was ook een van de vooruitgeschoven belangenbehartigers van de Cultuursector tijdens de coronapandemie, als hoofd van de Taskforce voor de culturele sector. Hij wist samen met Jeroen Bartelse van TivoliVredenburg veel instellingen te behoeden voor een financiële crisis. Met het monsterverbond dat werd opgericht ontstond iets bijzonders, waaraan het tot dan toe in de cultuursector had ontbroken: eendracht en solidariteit. De eensgezinde lobby resulteerde in substantiële financiële overheidssteun, waardoor geen enkele culturele instelling omviel tijdens de pandemie. Zoet overleed zaterdag op 66-jarige leeftijd aan de gevolgen van een hersentumor.

Opnieuw verdwijnt er een culturele broedplaats in Amsterdam. Dit keer is Fort Knox aan de beurt. De plek was de afgelopen 40 jaar een thuishaven voor creatievelingen. Al die tijd was bekend dat ze er niet voor altijd konden blijven en nu gaat de gemeente de grond gebruiken voor 1800 nieuwe woningen. De bewoners hebben zich daarbij neergelegd, maar vrezen wel dat het voor kunstenaars zometeen onbetaalbaar wordt om zich in Amsterdam te vestigen.

Brabant kent vier nieuwe 'Jonge Vincents'. Via een tekentalentprogramma kregen jongeren tussen de 10 en 14 jaar de kans om een halfjaar lang hun aanleg verder te ontwikkelen. Dat deden ze met behulp van achttien kunstenaars uit allerlei disciplines, om zo uit te groeien tot een nieuwe Vincent van Gogh. In totaal namen zestig leerlingen deel aan het programma.