Trends & Ontwikkelingen

In het Koninklijk Theater Tuschinski in Amsterdam is aan Leendert de Jong de Jan Nijland Zilveren Roos toegekend tijdens de nieuwjaarsreceptie van de Nederlandse Vereniging van Bioscopen en Filmtheaters en NVPI Film. De jury noemt De Jongs aanstaande pensioen “het einde van een tijdperk voor heel filmminnend Nederland”. De jaarlijkse prijs wordt toegekend aan een persoon of instantie die van grote betekenis is voor de Nederlandse bioscoopwereld, bij de prijs hoort een geldbedrag van twintigduizend euro. De aanmoedigingsprijs, het Jan Nijland Zilveren Roosje en een geldbedrag van vijfduizend euro, ging naar Marieke Jonker.

Het was het bioscoopjaar van de familiefilm en van de films van eigen bodem. Zes van de tien best bezochte films in 2024 waren geschikt voor de hele familie, met bovenaan Inside Out 2 gevolgd door Despicable Me 4. Nederlandse films haalden het meeste bezoek in negen jaar. De cijfers komen van de Nederlandse Vereniging van Bioscopen en Filmtheaters (NVBF) en NVPI Film, de branchevereniging van filmdistributeurs.

Ondanks de daling in het totale aantal bioscoopbezoekers is de Nederlandse Vereniging van Bioscopen en Filmtheaters (NVBF) positief over de cijfers. "Door een acteursstaking in 2023 was er begin vorig jaar minder aanbod van aantrekkelijke films", zegt NVBF-voorzitter Boris van der Ham. "Maar in de tweede helft van het jaar kwam dat weer goed. En 2025 ziet er ook weer goed uit."

Met een opwarmende planeet groeit het bewustzijn over duurzaamheid, ook binnen de cultuursector. Nieuwe duurzame opties bieden meer mogelijkheden om marketing en communicatie milieuvriendelijk te maken. Met deze vier acties kun je vandaag nog aan de slag om je bijdrage te leveren aan een duurzamere toekomst. 1. Minimaliseer je digitale voetafdruk. 2. Duurzaam drukwerk. 3. Kies voor verantwoorde merchandise. 4. Kies groene website hosting. 

De 12 ketentafels van Platform ACCT en hun onafhankelijke voorzitters zijn de afgelopen drie jaar actief aan de slag geweest. Met als resultaat o.a. weloverwogen adviezen voor tarieven van zzp’ers en/of salarissen van werknemers: peiljaar 2023 of 2024 plus index(prognose) 2025. FairPACCT heeft alle tabellen met adviestarieven nu op één pagina samengebracht. 

De twee hubs voor beeldende kunsten binnen TalentHub Brabant bundelen hun krachten bij de zoektocht naar kunstenaars. Tot en met 10 februari scouten Inversie en jump! samen talentvolle makers voor de nieuwe talentontwikkeltrajecten die in 2025 starten. Kunstenaars kunnen zich nu aanmelden. Via trainingen, werksessies en coaching krijgen de deelnemende kunstenaars de kans om zowel artistiek als zakelijk te groeien. 

In januari wordt in Groningen Eurosonic Noorderslag georganiseerd, het grootste showcasefestival van Europa. ’s Avonds kunnen bezoekers genieten van optredens van veelbelovende muziektalenten, terwijl overdag de muzieksector bijeenkomt voor het conferentieprogramma. Tijdens paneldiscussies en keynote-sessies gaan professionals uit de muziekindustrie dieper in op belangrijke kwesties die binnen de sector spelen. 

De Kunstenbond, als vertegenwoordiger van en vakbond voor werkenden in de muzieksector, zet dit jaar in op hogere streaminginkomsten voor artiesten, eerlijke gages bij optredens en een veilige werkvloer voor professionals in de muzieksector.

De wereld wordt steeds digitaler. Dat is al jaren zo en die ontwikkeling zal alleen maar verder doorzetten. Ook in het culturele domein zien we steeds meer vormen van digitale en online cultuur. Maar wat zijn nu daadwerkelijk de wensen van het publiek als het gaat om cultuurbeleving? En hoe kunnen culturele organisaties hierop inspelen? DEN onderzocht het samen met Motivaction. Dit leverde negen essentiële inzichten op voor cultuurprofessionals die komend jaar aan de slag willen met een digitale strategie. 

Ontdekt werd onder meer dat online cultuur niet concurreert met de fysieke cultuur, maar met een hele andere uitdaging, dat er in twee belangrijke fasen van de publieksreis nu vaak digitale cultuurcontent ontbreekt en hoe je een diepere connectie kunt opbouwen met je publiek en kunt aansluiten op hun digitale gewoontes.

Immaterieel erfgoed bevindt zich vaak op het snijvlak van cultuur in relatie tot verschillende andere domeinen, denk aan: sociaal-maatschappelijke context, leefbaarheid, openbare ruimte, duurzaamheid en ecologie. Daarom is het begrip niet makkelijk en helder te vangen in één definitie. In 2012 ondertekende Nederland het UNESCO Verdrag inzake de bescherming van het immaterieel cultureel erfgoed. Hoe ziet het huidige Nederlandse immaterieel erfgoedbeleid eruit? Welke plannen kondigde oud-staatssecretaris Fleur Gräper-van Koolwijk aan in haar beleidsbrief over immaterieel erfgoed in april 2024 en in hoeverre neemt Eppo Bruins, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) in kabinet Schoof, die over? Een verkenning op basis van documenten in de Kennisbank van de Boekmanstichting.

De succesvolle samenwerking tussen Jeugdfonds Sport & Cultuur en het Dream Up-programma van de BNP Paribas Foundation wordt met drie jaar verlengd. Als partner ondersteunt BNP Paribas sinds 2018 via het Dream Up-programma projecten om kinderen uit gezinnen met geldzorgen te helpen hun talenten te ontdekken en ontwikkelen. De afgelopen jaren droeg BNP Paribas bij aan onder meer het El Jackson Education-project en de pilot ‘Jeugdfonds Let’s Dance’.

De focus van Nationale-Nederlanden (NN) ligt op het leveren van een bijdrage aan het welzijn van de maatschappij. Dit doen ze door middel van sponsoring van hardlopen, muziek en kunst & cultuur. Mariëlle Krouwel, Chief Marketing Officer van NN Group, aan het woord. “Ons sponsorbudget is grotendeels gericht op hardlopen. Daarna volgt ons partnership met NN North Sea Jazz, en het kunst & cultuur-domein, waar we musea ondersteunen om hun impact te vergroten." 

Is de ondersteuning van kunst & cultuur minder geworden? “In de kern is onze steun niet verminderd. Integendeel, we blijven ons inzetten, juist omdat deze sector het moeilijk heeft. Ons partnership met instellingen zoals het Mauritshuis benadrukt onze focus op het behoud van cultureel erfgoed. Hoewel cultuur minder zichtbaar is dan sport, biedt het een waardevolle ruimte voor relatiemarketing en het aantrekken van nieuwe doelgroepen. We zien kansen om de cultuursector meer te laten opvallen en haar maatschappelijke waarde beter uit te dragen.”

H’ART Museum, een gerenommeerde kunstinstelling die gevestigd is in Amsterdam, en Aegon Ltd, een toonaangevende internationale financiële dienstverlener, zijn trots bekend te maken dat zij per 1 januari 2025 een strategische samenwerking aangaan voor een initiële periode van twee jaar. Het partnerschap ondersteunt H’ART Museum om beroemde kunstwerken en verhalen van over de hele wereld samen te brengen en te laten zien in unieke tentoonstellingen voor Amsterdammers en bezoekers uit binnen- en buitenland. 

Dertien 2de jaars studenten van de opleiding ArtCoDe van Fontys Hogeschool voor de Kunsten Tilburg hebben gekozen voor de Studio Public Space. Ze werken de komende maanden binnen deze studio aan een echte kunstopdracht in de openbare ruimte. Kunstloc Brabant werkt samen met FAK zodat de studenten de kneepjes van het cultureel ondernemerschap onder de knie te krijgen. Want werken in het publieke domein vereist flink wat vaardigheden. Opdrachtgever is Festival Kaapstad in Tilburg.

Artis voldoet aan de criteria om te worden aangewezen als Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud (POM). Dat heeft de Raad voor Cultuur geadviseerd aan minister Eppo Bruins van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Op basis van dit advies neemt de minister binnenkort een besluit over de aanvraag voor deze status. Met de POM-status stimuleert de rijksoverheid goed eigenaar- en opdrachtgeverschap van organisaties die eigenaar zijn van ten minste twintig rijksmonumenten. Deze status biedt onder andere voordelen bij de aanvraag voor instandhoudingssubsidies. 

Het laatste nummer van Cultuur+Educatie in 2024 biedt vijf onderzoeksartikelen over diverse onderwerpen. Er is aandacht voor nepnieuws in kunstlessen, een pleidooi voor de leraar als verwonderaar, de overzicht van de geschiedenis van de amateurkunst met speciale aandacht voor de waarden hiervan en een tweeluik over verleden, heden en toekomst van de kunst- en cultuureducaite in Vlaanderen en Nederland. 

De afgelopen periode hebben de colleges van Gedeputeerde Staten nieuw cultuurbeleid vastgesteld voor de beleidsperiode 2025–2028. Het LKCA analyseerde de vastgestelde cultuurnota’s en uitvoeringsprogramma’s op het gebied van cultuurbeoefening. De politieke situatie binnen de provincies is met nieuwe samenstellingen van Gedeputeerde Staten (met BBB als grote verkiezingswinnaar) behoorlijk verschoven ten opzichte van de vorige beleidsperiode. 

Hoewel er binnen diverse provincies beleidsinhoudelijk veel hetzelfde is gebleven ten opzichte van 2021, zijn er ook provincies waar op de cultuurbegroting bezuinigd wordt en er ‘scherpe keuzes’ gemaakt worden. Er zijn anderzijds ook provincies, die aanvullende beleidsaandacht voor het culturele domein lijken te hebben. In de breedte zien we meer aandacht voor toegankelijkheid, amateurkunst en de maatschappelijke functie van cultuurbeoefening. Hoewel provincies veelal aanhaken bij het beleid van andere overheidslagen, richten ze zich ook steeds meer op de eigen identiteit. Binnen de provincies is er toenemende inzet op amateurkunst. In alle (tot nu toe vastgestelde) provinciale beleidsnota’s voor de komende periode is er veel aandacht voor talentontwikkeling. Alle provincies hebben een ondersteuningsinstelling voor cultuureducatie, en het merendeel ook voor amateurkunst/cultuurparticipatie. De meeste provinciale steunfunctie-instellingen lijken een steeds belangrijkere rol te spelen binnen de eigen provincies. 

Hollywood schotelt ons het liefst films voor die aansluiten bij wat we al kennen. Remakes, reboots en sequels als het recent verschenen Gladiator II zijn veilige investeringen. Vooral omdat ze de lucratiefste emotie in ons aanwakkeren: nostalgie. 

Neem Hollywood. Uitgezoomd lijkt het allemaal nog wel mee te vallen: tussen 1990 en 2019 was slechts 4,2 procent van alle films die in Amerikaanse bioscopen draaiden gebaseerd op een eerdere film. Maar van de 47 belangrijkste films die The Hollywood Reporter begin januari aankondigde, zijn er maar liefst 39 een remake, een reboot, een sequel of een preque. En 2024 is in geen geval uniek. Van de 55 films die in de geschiedenis meer dan 1 miljard dollar opbrachten, zijn er 38 een hervertelling van of een vervolg op een bestaande film. Remakes, reboots en sequels vormen dus niet zozeer het grootste, maar wel het populairste en dus lucratiefste deel van het filmaanbod.

De gemeente Sint-Michielsgestel organiseert op 18 januari een verkoop van ongeveer honderd kunstwerken uit de eigen collectie. Door ruimtegebrek zijn ze nu niet goed zichtbaar en dat wil de gemeente met de verkoop ervan wel bereiken.

Na een succesvol 2024 zetten zet Brabant C de financieringsmix ASML x Brabant C voort in 2025, € 2,5 miljoen wordt beschikbaar gesteld. Deze regeling biedt opnieuw kansen voor mooie cultuurprojecten waar iedereen in de regio van kan genieten. ASML x Brabant C ging begin 2024 van start en heeft al mooie resultaten opgeleverd zoals Halloween Oirschot, GLOW in de regio en Wildpark komt naar je toe.

De index van de Best Presterende Bibliotheek is een initiatief van Mark Deckers. In het dagelijks leven is hij bestuurssecretaris bij Rijnbrink en voert vanuit die functie menig onderzoek uit.  Drachten | Smallingerland, Katwijk en ZINiN Hellendoorn mogen zich volgens Deckers de top-3 Best Presterende Bibliotheken van Nederland noemen. 

Ze staan zelden in de schijnwerpers, maar zijn vaak een onmisbare schakel in de voorstellingen die we in het theater zien: dramaturgen. Met de huidige forse cultuurbezuinigingen wordt hun positie bedreigd. Theatermaker Casper Vandeputte: 'Een dramaturg is iemand die de dingen heel precies ziet voor wat ze zijn: soms op het frustrerende af. En is daarmee een cruciale schakel in een artistiek proces.’

Vraag tien dramaturgen wat een dramaturg is, en je krijgt zeker tien verschillende antwoorden: van omgevallen boekenkast tot intern criticus, van kameleon tot bruggenbouwer. Het werk van de dramaturg is moeilijk te kaderen. De invulling van het vak hangt af van de voorstelling, de regisseur, het gezelschap en de dramaturg zelf natuurlijk. Dramaturgen maken zich volgens Ricarda Franzen, coördinator van de masteropleiding dramaturgie aan de UvA, toenemende zorgen. ‘Dat een invloedrijke, grote instelling als Ita de dramaturgieafdeling opheft wordt door onze studenten gezien als een heftig signaal. Het bevestigt het idee dat de dramaturgen bij bezuinigingen als eerste afvallen.’

Kunsthal Rotterdam meldt een bezoekrecord in 2024. Er kwamen 320.000 bezoekers op de tentoonstellingen en evenementen af, dat is een stijging van 10.000 ten opzichte van het topjaar 2023. De tentoonstellingen werden door het publiek hoog gewaardeerd, met een 8,7 voor DIVA en een 9+ voor Ai Weiwei: In Search of Humanity. Gemiddeld komt 85% van de Kunsthalbezoekers uit Nederland, de overige 15% bestaat uit internationale bezoekers. Bijzonder is dat de Kunsthal niet alleen een brede diversiteit aan bezoekers aantrekt, maar ook veel jongeren. 

Boekenkrant.com wordt deze maand gearchiveerd door de KB Nationale Bibliotheek. Deze archivering is onderdeel van het initiatief van de KB om een selectie van Nederlandse websites te bewaren voor toekomstig onderzoek. “Websites bevatten vaak waardevolle informatie die niet analoog verschijnt en die ten gevolge van de grote ‘omloopsnelheid’ het risico loopt voorgoed verloren te gaan,” zo laat Peter de Bode, van de afdeling Webarchivering van de KB de redactie van Boekenkrant.com weten. “Dat websites als ‘digitaal erfgoed’ het behouden waard zijn, is internationaal erkend in het Unesco Charter on the Preservation of the Digital Heritage uit 2003.”

In de eerste Design Innovation Update van CLICKNL wordt verkend hoe ontwerpers bijdragen aan duurzame leefomgevingen waarin mens en natuur centraal staan. In de Design Innovation Update ‘Leefomgevingen’, geschreven door Twan Eikelenboom, wordt de vraag gesteld hoe ontwerpers hun ontwerpkracht kunnen inzetten om een duurzame toekomst te realiseren. Het blijkt keer op keer dat ontwerpkracht een veelzijdig en krachtig middel is om maatschappelijke uitdagingen aan te pakken. 

De Design Innovation Updates zijn tot stand gekomen op basis van de inzichten die werden gedeeld tijdens de CLICKNL Design Innovation Sessions tijdens de Dutch Design Week 2024. Deze sessies benadrukten de veranderende rol van ontwerpers, die zich ontwikkelen van makers van producten en diensten naar bruggenbouwers voor maatschappelijke veranderingen.

Producenten speelfilms, lange animatiefilms en documentaires kunnen vanaf nu een aanvraag indienen voor de Bijdrage Positionering en Publiek. Met deze bijdrage zijn ze in staat om externe experts in te schakelen om de positionering, doelgroepen en visie op het uitbrengen van hun projecten te helpen bepalen. Doel van deze regeling is om de aansluiting op de beoogde publieksdoelgroepen te versterken.

Op dinsdag 14 januari om 10:00 openen de regelingen Vormgeving, Architectuur en Digitale cultuur. Voor de beleidsperiode 2025-2028 heeft het Stimuleringsfonds deze regelingen vernieuwd en wordt er gewerkt met aangepaste aanvraagprocedures en aangescherpte kaders. 

De aanvraagprocedure is voortaan opgedeeld in twee fases, waarvan de eerste op 14 januari om 10:00 CET opent en op 23 januari 17:00 CET sluit. We beperken het aantal aanvragen dat we in behandeling nemen door hier een maximumaantal voor vast te stellen. Na de sluitingsdatum worden de aanvragen op volgorde van binnenkomst getoetst aan de ingangseisen en in behandeling genomen tot het vastgestelde maximumaantal is bereikt. Als je aanvraag in fase I volledig is, voldoet aan de ingangseisen en het maximumaantal aanvragen nog niet is bereikt wordt deze in behandeling genomen voor fase II en kan je je aanvraag verder uitwerken. Je krijgt hiervoor vier weken de tijd. Aanvragen die in fase II volledig zijn uitgewerkt en nog steeds voldoen aan de ingangseisen worden ter beoordeling voorgelegd aan de adviescommissie.

De nieuwe beleidsplanperiode is van start gegaan. Onder de titel 'Voorbij het centrum, voorbij de norm' blijft het Mondriaan Fonds zich in 2025-2028 inzetten voor een veelzijdige en veerkrachtige beeldende kunst- en erfgoedsector. Het regelingenpakket blijft grotendeels ongewijzigd.  Een belangrijke wijziging is dat de regeling Kunst Verbinding in het voorjaar wordt vervangen voor de nieuwe regeling Kunst Erfgoed Festivals, die gericht is op de presentatie van beeldende kunst en/of erfgoed op een festival of een vergelijkbaar evenement. Later in het jaar volgt de open oproep Erfgoed Media Digitaal, voor het ontwikkelen van presentaties en activiteiten met digitale media om de betrokkenheid van het publiek bij historische verhalen te stimuleren.

Dansgezelschap WArd/waRd kan rekenen op financiële steun van de gemeente Tilburg. Voor de periode 2025-2028 is een bedrag van 360.000 euro toegekend, dat is 90.000 euro per jaar. Het gezelschap van de Vlaamse choreograaf Ann Van den Broek is sinds begin 2024 thuis in Tilburg en krijgt ook subsidie van de landelijke overheid: jaarlijks 485.000 euro. Het gezelschap, dat bekend staat om zijn hoge artistieke kwaliteit, zal een belangrijke rol spelen in het culturele leven van de stad, zo vinden B en W van Tilburg. De komst van WArd/waRD betekent dat veel van hun internationale producties voortaan in Tilburg in première zullen gaan, wat de stad aantrekkelijker maakt als cultuurstad. 

 Joong! is maandagavond uitgeroepen tot Helmondse Held van 2024. De jongerenorganisatie is daarmee de opvolger van De Helmondse Musical, die vorig jaar de prijs won. Joong! is een lokale beweging die streeft naar meer culturele evenementen voor jongeren in Helmond. Het kan dan gaan om een festival, het openen van een jeugdhonk of een jongerenatelier. De cheque ter waarde van 2500 euro werd uitgereikt tijdens de nieuwjaarsreceptie van de gemeente Helmond.

Het Nieuwe Maan Festival, waarin wetenschap en cultuur samenkomen, gaat zijn derde jaar in. Een maand lang zijn ‘Maanredes’, concerten en voorstellingen bij te wonen, de meeste in het Parktheater. Artificial intelligence en het verschil tussen echt en nep komen vaak aan bod.

Het Missiemuseum in het Limburgse Steyl gaat vijf menselijke schedels uit Papoea-Nieuw-Guinea vooralsnog niet teruggeven. Reden: de lokale bevolking heeft er geen behoefte aan. De schedels zijn begin vorige eeuw verzameld door missionarissen van de Congregatie van het Goddelijk Woord. Ze belandden in het Missiemuseum, waar ze tot op de dag van vandaag in een vitrine liggen. Conservator Paul Voogt besloot herkomstonderzoek te doen naar de vijf schedels in zijn Missiemuseum.