Trends & Ontwikkelingen

In heel Europa pakken sociaal geëngageerde kunstorganisaties enkele van de meest urgente maatschappelijke problemen aan, waaronder ongelijkheid, migratie en klimaatverandering. Deze organisaties, kunstenaars en culturele beoefenaars maken gebruik van de kracht van de kunst om gemeenschappen te verenigen, de dialoog op gang te brengen en sociale verandering te bevorderen. Niettemin worden ze nog steeds ondergewaardeerd en ontberen ze een adequate vertegenwoordiging in het beleid, de financiering en de publieke erkenning.

Vorige week kondigden enkele van Europa’s toonaangevende filantropische stichtingen op het gebied van de kunsten in Lissabon de lancering aan van de nieuwe Alliantie voor Sociaal Geëngageerde Kunsten. De Alliantie pleit voor de transformerende kracht van sociaal geëngageerde kunst om positieve sociale verandering in heel Europa te bewerkstelligen. De eerste activiteit van de nieuw opgerichte Alliantie is de lancering van het fellowship-programma dat is ontworpen voor leiders van kunstorganisaties die worden gedreven door betrokkenheid van de gemeenschap en sociale verandering.

Het nieuwe jaar brengt 3 nieuwe instromers in PLAN! Lotte Boonstra, STEL (Romy Moons en Thomas Claessens) en Heintz & Kop (Tom Heintz & Jolein Kop) kunnen de komende jaren met steun van PLAN hun werk en talent verder ontwikkelen. De komende drie jaar zullen de makers kansen krijgen om te bouwen aan hun artistieke signatuur, netwerk en organisatie. We stellen ze kort aan je voor. De nieuwste generatie makers van theater, dans en circus krijgt in Noord-Brabant meer kansen dankzij PLAN voor talentontwikkeling. 

De wetswijzigingen Wijziging van de Auteurswet, de Wet op de naburige rechten en de Wet auteurscontractenrecht in verband met de verdere versterking van de positie van de maker en de uitvoerende kunstenaar bij overeenkomsten betreffende het auteursrecht en het naburig recht (Wet versterking auteurscontractenrecht) zijn aan de orde gekomen in de Eerste Kamer. In het kader van zorgvuldige toetsing van het wetsvoorstel willen de leden van D66 ruim baan geven aan diegenen die leden van de Eerste Kamer hebben benaderd met vragen over de inhoud van het wetsvoorstel.

Het aantal leden van de online Bibliotheek is opnieuw gegroeid in 2024. Ook het aantal uitleningen nam toe. Dat blijkt uit de voorlopige cijfers die de KB vandaag bekendmaakt. De online Bibliotheek valt onder de verantwoordelijkheid van de KB. De online Bibliotheek had in 2024 722 duizend leden. Dat zijn er zo’n 114 duizend meer dan het jaar ervoor. Samen leenden zij 8,6 miljoen keer een e-book, luisterboek of een digitaal tijdschrift.

De online Bibliotheek werd opgericht in 2014. Dit was toen de eerste Europese bibliotheek waar meerdere mensen tegelijk hetzelfde e-book konden lenen. De collectie bestond in 2014 nog uit 5 duizend e-books. Inmiddels zijn dat er 46,6 duizend. Daarnaast vind je er 14,9 duizend luisterboeken en 52 digitale tijdschrifttitels. 

De Onderwijsinspectie constateert dat er sprake is van “wanbeheer” bij ArtEZ, één van de grootste organisaties in kunstvakonderwijs in Nederland. Bij AKI, de kunstacademie in Enschede die deel uitmaakt van ArtEZ, zijn de problemen het meest schrijnend. De Onderwijsinspectie bevestigt daarmee de bevindingen van de Kunstenbond.

“De conclusies zijn hard en helder: ArtEZ overtreedt de wet. Ze bevestigen onze bevindingen dat er in de breedte sprake is van falend management: bij het bestuur, de raad van toezicht, bij AKI en binnen ArtEZ, waar talloze docenten en studenten de dupe van zijn. We hopen dat er met dit rapport ruimte komt voor verandering en verbetering voor studenten en docenten”, aldus Peter van den Bunder van de Kunstenbond.In het rapport komt o.a. naar voren dat het college van bestuur en de raad van toezicht van de organisatie “jarenlang hebben nagelaten om de kwaliteit en de voortgang van het onderwijs te borgen”. Daarbij zou geen sprake zijn van incidenten, maar van een patroon.

Digitale middelen vormen een sterke en niet meer weg te denken aanvulling op cultuureducatief aanbod van culturele organisaties. Online of in de klas bieden deze middelen veel kansen om je inhoud rijk en boeiend aan jong en oud over te brengen. Toch zijn er ook geluiden van educatoren die het (ook) anders willen. Zij zijn op zoek naar tastbare ervaringen die meerdere zintuigen prikkelen en een gedeelde sociale cultuurbeleving ondersteunen. Digitale cultuureducatie en participatie betekent niet altijd ‘met een scherm of app’. 

Door het gebruik van fysieke objecten, de omgeving, het lichaam én een geïntegreerde technologie, kunnen bezoekers zich nauwer verbonden voelen met erfgoed, cultuur en/of elkaar. DEN geeft een aantal voorbeelden. Naast deze toegepaste voorbeelden werken ook autonome kunstenaars en collectieven steeds meer met geïntegreerde technologie in slimme omgevingen en objecten. 

Electron, de culturele broedplaats die twintig jaar een podium was voor creatieve makers, zal per 1 april 2025 haar broedplaats activiteiten opnieuw moet staken. De opzegging van het huurcontract heeft de organisatie voor een onoverkomelijke uitdaging geplaatst. “We stoppen met pijn in het hart”, aldus woordvoerder Tjallien de Witte. Sinds 2018 wordt de broedplaats gerund door de Stichting Beeldmakers Breda, een stichting opgericht door huurders van de broedplaats. Deze werkte samen met gemeente, makers en betrokken Bredanaars aan een duurzame culturele broedplaats. Vorig jaar kreeg Electron te maken met het besluit van de gemeente om de nieuwe subsidie voor de broedplaats niet te verstrekken.

De stichting wist met eigen middelen en inzet van huurders en vrijwilligers een aantal activiteiten voort te zetten tot het aanspraak zou kunnen maken op de nieuwe regeling, die medio 2025 in gaat. Een opzegging van het huurcontract per 31 maart 2025 maakt dat echter onmogelijk.

In een maatschappij die steeds vaker en meer online is, ontstaat steeds meer data. Data die kan worden opgeslagen en die je met de juiste tools en algoritmes kan analyseren en inzetten om publiek te bereiken met een specifieke boodschap. Aan deze ontwikkelingen zitten positieve kanten: publieksdata kan worden ingezet om bestaand en nieuw publiek op een persoonlijke manier te bereiken. Echter, bij verkeerd gebruik kan de privacy van bezoekers in het gedrang komen. Om deze privacy te waarborgen en te zorgen dat organisaties op een veilige manier omgaan met privacygevoelige data van bezoekers is sinds 2018 in de hele EU de AVG (Algemene verordening gegevensbescherming) van kracht.

Om op een verantwoorde wijze met data om te gaan, is het opstellen van een privacybeleid een belangrijke stap. Daarin leg je vast hoe je als organisatie met privacy wilt omgaan. In het ‘Stappenplan AVG–proof werken’ komt in vijf overzichtelijke stappen aan bod wat je als organisatie moet doen om aan de wet- en regelgeving rondom privacy te voldoen.

De Israëlische jazzmuzikant Avishai Cohen treedt op donderdag 15 mei gewoon op in Muziekgebouw Eindhoven, ondanks een oproep van de honorair consul van Oekraïne om het optreden niet door te laten gaan. Volgens honorair consul Karel Burger Dirven moet het Muziekgebouw het optreden in Eindhoven cancelen, omdat Cohen vorig jaar heeft opgetreden tijdens het Moscow Jazz Festival. ,,Het is een festival in Moskou dat rechtstreeks is gelinkt aan het presidentiële cultuurfonds van Poetin”, stelt Burger Dirven. 

Volgens de woordvoerder heeft Cohen ‘zijn excuses aangeboden en aangegeven dat hij naïef is geweest’ door in Moskou op te treden. ,,Ook heeft hij een eerder geplande Russische tournee afgeblazen en wil hij belangeloos door Oekraïne gaan toeren.” Voor zowel het orkest als de zaaldirecteuren zijn de toelichting van Cohen en de gemaakte excuses reden om de optredens gewoon door te laten gaan.

Dansmakers in Amsterdam werken opnieuw aan een plan voor een productiehuis voor dans. De stad zit weer zonder ontwikkelplek voor jonge dansmakers nadat het Amsterdamse dansgezelschap ICK onlangs zijn productiehuisfunctie verloor. Het nieuwe initiatief moet een ‘onafhankelijke, artists-led dans-hub’ worden. Het enige productiehuis in de hoofdstad dat zich specifiek op dans richtte, was tot voor kort de Artist Space van ICK Amsterdam. Afgelopen zomer was het Amsterdams Fonds voor de Kunst (AFK) echter ‘zeer kritisch’ op de ingediende subsidieaanvraag van de ontwikkelplek. Het fonds besloot de productiehuisfunctie en de bijbehorende financiering vanaf 2025 niet meer toe te kennen aan ICK. Het gezelschap kreeg alleen nog geld voor zijn eigen producties, onderzoek- en educatietak. 

Suzy Blok heeft zich inmiddels opgeworpen als mentor en coach van een groep van 20 nieuwe makers, onder meer afkomstig uit de Artist Space, die samen aan een alternatief werken. Dat wordt volgens Blok ‘geen gesloten bastion, maar een onafhankelijke, fluïde organisatie waar makers in en uit kunnen stappen en waar wordt samengewerkt met partners in de stad’. En het moet een divers veld vertegenwoordigen, ‘met stemmen uit alle richtingen, van experimentele dans, tot hiphop en modern’.

De Impact Tiendaagse is bijna ten einde. Wat zijn de belangrijkste conclusies? Mede-organisator Iris van Irsel (Rainbow Creator) en Kristel Baele, voorzitter van de Raad voor Cultuur en betrokken bij de slotconferentie, delen hun bevindingen. 1. Impact is een veelkantig begrip. 2. Aan de slag gaan met onze impact is essentieel voor de culturele sector. 3. Verschillende typen instellingen vragen om verschillende onderzoeksmethoden. 4. Werken met impact doe je niet alleen. 5. Werken met impact mag de artistieke praktijk niet beperken. 6. Wanneer je aan de slag gaat met impact, is het waardevol nieuwsgierig te zijn en jezelf kritisch te blijven bevragen. 7. Het is belangrijk het gesprek over impact te blijven voeren.

Podcast Agendapunt episode 9 maakt deel uit van de Impact Tiendaagse Kunst & Cultuur en wordt gepresenteerd door Manu van Kersbergen. In deze aflevering onderzoeken we hoe we het thema financiering met betrekking tot impact op de agenda kunnen zetten bij beleidsmakers en binnen de kunst- en cultuursector. Onze gasten zijn Margriet van Diggelen (VSB Fonds), Martijn Blom (Impact Europe), Nina Pigaht (Fonds voor Cultuurparticipatie) en Lisa Wolters (Stimuleringsfonds Creatieve Industrie). 

Cultuursponsoring staat de laatste tijd weer sterker op de sponsorradar van Rabobank. Dat is te zien aan samenwerkingen met Museum Boijmans van Beuningen, de Dutch Design Foundation, TivoiliVredenburg en Amsterdam 750. Verily Klaassen, bij Rabobank verantwoordelijk voor de Rabobank Kunstcollectie, werkt tegenwoordig nauw samen met het Branding team dat verantwoordelijk is voor alle sponsoring en partnerships. Met Verily Klaassen en directeur coöperatieve Rabobank Regio Eindhoven Marc Cootjans praat Sponsorreport na afloop van de Dutch Design Week over de rol van cultuur en design voor Rabobank.

Het begrip impact zoemt al langer rond in de culturele sector, maar nog niet eerder werd het gesprek erover zo actief gevoerd als nu. Wat verstaan we precies onder deze term? Waarom is impactmeting juist voor deze branche zo belangrijk? En hoe maak je je resultaten concreet? Daarover gaan Christianne Mattijssen (directeur Erfgoed en Kunsten bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap), Tineke Abma (bijzonder hoogleraar Kunst en Zorg bij Erasmus School of Health Policy & Management) en Anne Breure (creatief directeur van het stadsgezelschap Theater Utrecht), met elkaar in gesprek.

De LEGO Group onthult vandaag de LEGO Art Vincent van Gogh – Sunflowers set. Deze set, ontwikkeld in nauwe samenwerking met het Van Gogh Museum, brengt Van Goghs iconische penseelstreken tot leven in een schilderij van LEGO-stenen. Tijdens het bouwen kun je luisteren naar een podcast die gemaakt is in samenwerking met het Van Gogh Museum. In deze podcast, die vanaf 1 maart te beluisteren is via LEGO.com, vangoghmuseum.nl, YouTube en Spotify, vertellen senior conservator Nienke Bakker en LEGO-modelontwerper Stijn Oom over de creatieve samenwerking tussen de LEGO Group en het Van Gogh Museum bij het ontwerpen van de set.

Op donderdag 30 januari 2025 vindt voor de derde keer de Haagse Cultuurrede plaats, dit keer in Amare in Den Haag. Deze editie wordt georganiseerd door Beeld & Geluid. Eén van ‘s werelds beste mediawetenschappers, Mark Deuze, hoogleraar Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam, zal dit jaar de Cultuurrede uitspreken.

De rede gaat over een uiterst actueel en zeer urgent onderwerp, namelijk het steeds verder onder druk staande welzijn van zij die in de creatieve sector werkzaam zijn. Zij hebben onevenredig veel te maken met stress, burn-out en depressie. Tegelijkertijd blijkt uit allerlei onderzoek dat deze mensen juist ook veel gelukkiger zijn met en op hun werk dan collega’s in andere economische sectoren. Mark Deuze publiceert medio 2025 zijn onderzoek naar de wereldwijde gezondheidscrisis onder creatieve professionals.

Tijdens de 97ste editie van de Academy Awards maken vier Nederlandse (co)producties kans op een Oscar. Wander to Wonder, Ik ben geen robot, Soundtrack to a Coup d'Etat en Beautiful Men ontvingen een nominatie. Naast de hierboven genoemde majoritaire titels maken twee internationale coproducties met een Nederlands aandeel kans op een Oscar. Het gaat om twee Belgische producties: de documentaire Soundtrack to a Coup d'Etat in de categorie Best Documentary Feature en de animatiefilm Beautiful Men in de categorie Best Animated Short Film.

Ludvig Søndergaard Sekstet, River Adomeit's Flatland Prayer en Miran Noh's NOHMI kwamen als winnaars uit de bus tijdens de finaleronde van jazzconcours Keep an Eye The Records, afgelopen donderdag gehouden in het Utrechtse Tivoli Vredenburg. De drie bands overleefden de selectieronde met een recordaantal deelnemers van 125 vanuit de conservatoria en blonken uit tijdens de finale waaraan zeven ensembles deelnamen. Het prijzengeld voor elk bestaat uit € 10.000,- en daarnaast kunnen zij gebruikmaken van een coaching project voor een nieuw op te nemen album in 2026.

De Nederlandse overheid heeft aangekondigd dat de veertien Bevrijdingsfestivals in 2024 een eenmalige bijdrage van 700.000 euro ontvangen. Hoewel deze subsidie enige verlichting biedt, roept het besluit veel vragen op over de toekomst van deze festivals, die een cruciale rol spelen in het vieren en herdenken van de vrijheid in Nederland. De festivals zijn blij met de bijdrage, maar hadden op meer gehoopt, en ook wel een beetje gerekend. 

Over de eenmalige 700.000 euro die nu is toegekend, is Ebel Jan van Dijk, directeur van het Bevrijdingsfestival Groningen, kritisch. 'In Den Haag is hier maanden over gesproken. In alle wijsheid hebben ze geconcludeerd dat 7 ton voldoende is en dat we daarna niet meer mogen zeuren. Natuurlijk zijn we dankbaar voor elke bijdrage, maar als je kijkt naar het festivallandschap en de waarde die wij vertegenwoordigen, zeker in een jaar waarin we tachtig jaar vrijheid vieren, en de grootste partij nota bene die van de vrijheid is, dan is dit een karige bijdrage.'

Op twee mannen van 73 jaar na is het opvallend dat er veel jongere schrijvers op de longlist van de Libris Literatuur Prijs staan. Ook opvallend dat veel oud-winnaars niet voldeden aan de literaire smaak van de juryleden. A.F.Th. van der Heijden, Arthur Japin, Arnon Grunberg, Murat Isik, Tomas Lieske en Dimitri Verhulst werden allemaal terzijde geschoven; alleen Mariken Heitman is als oud-winnaar terug te vinden op de longlist.

Noem het een knap staaltje ‘van de nood een deugd maken’. Het Louvre, ’s werelds beroemdste museum, kampt met ernstig verval. Onlangs luidde de directie de noodklok in een brief aan de Franse cultuurminister Rachida Dati over lekkages, verouderd technisch materieel en temperatuurschommelingen die meesterwerken dreigen aan te tasten. Die noodklok werd gehoord tot in het presidentieel paleis. ‘Het Louvre is een symbool van Frankrijk, Franse trots. Het zou een vergissing zijn om doof en blind te blijven voor de risico’s waarmee het museum vandaag de dag te kampen heeft’, klonk het vanuit het Élysée.

Het Louvre zal een her-hergeboorte doorgaan. Staand voor de immer mysterieus glimlachende Mona Lisa heeft de Franse president Emmanuel Macron dinsdagmiddag de „nieuwe renaissance” van het Parijse museum aangekondigd, die in 2031 voltooid moet zijn. Komende jaren zullen tal van renovatiewerkzaamheden worden verricht én zullen verstrekkende wijzigingen worden doorgevoerd: zo krijgt de Mona Lisa een eigen ruimte en komt er een extra ingang voor het museum. Kunstliefhebbers: geen paniek, het museum blijft open. 

BREIN heeft afgelopen week een groot Nederlands generatief AI taalmodel offline gehaald genaamd GEITje-7B. Het model was getraind op de grootste Nederlandstalige trainingsdataset die BREIN afgelopen zomer al offline haalde.

BREIN heeft de aanbieder o.m. aangesproken omdat het model getraind was op tienduizenden kopieën van Nederlandstalige boeken uit illegale bron. Deze bron is Library Genesis, een dienst die door de Nederlandse rechter onrechtmatig is bevonden en op verzoek van BREIN wordt geblokkeerd door de Nederlandse access providers. Ook is het groot taalmodel bijvoorbeeld getraind op teksten die zijn gekopieerd van nieuwssites zonder dat daar toestemming voor is gegeven.

De provincie Fryslân, het Nationaal Restauratiefonds en een Fries privaat fonds stellen samen 1,35 miljoen euro extra beschikbaar voor het Cultuurfonds voor Monumenten in Fryslân. Vanaf februari 2025 kunnen eigenaren weer een lening tegen gunstige voorwaarden aanvragen bij het Restauratiefonds voor het verduurzamen, restaureren en/of herbestemmen van lokaal beschermde monumenten in Fryslân.

Het budget voor Voucher Ontwikkeling is besteed. Hierdoor is het op het moment niet mogelijk een aanvraag in te dienen. Sinds het openstellen van de regeling in november 2023 zijn er 358 toekenningen gedaan voor een totaal bedrag van € 807.449,-. Wanneer de Voucher Ontwikkeling opnieuw wordt opengesteld, is nog niet duidelijk. De Voucher Ontwikkeling is bestemd voor het ontwikkelen en/of verdiepen van de praktijk van beeldend kunstenaars. 

‘Waarom had ik ook alweer een stukje uit de krant gescheurd over een fluitwedstrijd in Den Durpsherd in Berlicum? Met jonge fluitisten uit allerlei delen van Brabant, van Veldhoven tot Schijndel.’ Dat vraagt Tony van der Meulen zich in een column af. Fluitwedstrijden genieten niet zijn primaire belangstelling. Maar in dit artikel heeft hij een citaat van dwarsfluitdocent Wouter van Breugel aangestreept: ‘Muziek maken is goed voor de hersenen en het concentratievermogen. Jongeren leren luisteren, samenwerken en respect hebben voor elkaar’.

Deze op zichzelf al interessante waarnemingen brengen hem tot een conclusie met een verstrekkende maatschappelijke betekenis: ‘Ik denk wel eens als ik voetbalrellen op de tv zie: die mensen hebben geen muziekles gehad’. Het gaat bij fluitles niet alleen om het fluiten, maar juist om het samen fluiten. Muziekles, waar ook steeds weer naar hartenlust op wordt bezuinigd, hoort bij het lesvak sociale harmonie.

Minister Bruins (OCW) informeert de Tweede Kamer over de uitkomsten van het onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de naleving van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) en andere wetten door ArtEZ hogeschool voor de kunsten (ArtEZ). De inspectie onderzocht signalen over sociaal onveilige situaties, verstoorde relaties op de werkvloer en zorgen over de kwaliteit van de examinering. Gezien de zwaarte van de conclusies ten aanzien van zowel de kwaliteit en voortgang van het onderwijs, als de zorg die de instelling draagt voor haar studenten en medewerkers, hecht de minister eraan de Kamer via een brief te informeren over het proces en zijn rol daarin.

De inspectie concludeert in haar rapport dat er op de instelling sprake is van wanbeheer ten aanzien van – kort gezegd – de kwaliteit en goede voortgang van het onderwijs en de zorg voor wat wordt gevorderd in de omgang met betrokkenen binnen de instelling.

In de afgelopen vijftien jaar hebben bibliotheekmedewerkers en betrokken vrijwilligers de bibliotheken in de luwte in stand gehouden. Ze zijn er bijkans in geslaagd om de bibliotheek te transformeren naar een publieke ontmoetingsplaats die zijn weerga niet kent. In die nieuwe hoedanigheid heeft ook de overheid de sector weer in het vizier gekregen. Sinds 2022 zijn er verschillende subsidie-rondes geweest om de verschraalde of verdwenen bibliotheekvoorzieningen te herstellen.

In de Bibliotheekwet uit 2015 zijn de herziene taken voor de bibliotheek vastgelegd. Dan gaat het natuurlijk om toegang tot boeken maar ook om het toegankelijk maken van overheidsinformatie, stimuleren van leesvaardigheid, organiseren van debatten, educatie, kunst en cultuur. Andere suggesties uit de toelichting op de wet zijn filmvertoningen, workshops, lunches, quizzes of markten. Vanaf 1 januari 2026 zijn die activiteiten niet langer suggesties, maar gaat er een zorgplicht in en moet elke gemeente in Nederland een volwaardige bibliotheek hebben, met inachtneming van bovenstaande taken.

Hieron schuilt volgens David Oldenhof en Robert van Steden een gevaar: de dwingende centrale aansturing dreigt de bestaande cohesie rond bibliotheken te schaden.

Paul McCartney roept de Britse overheid op om artiesten te beschermen tegen de gevolgen van kunstmatige intelligentie, of AI. De 82-jarige ex-Beatle deed deze oproep in een interview met de BBC. Hij vraagt de Britse overheid een aangekondigde herziening van het auteursrecht te heroverwegen. 

De Britse premier Keir Starmer stelde onlangs dat hij het Verenigd Koninkrijk wil veranderen in een "supermacht" op het gebied van AI. Een onderdeel van zijn plannen is om het auteursrecht zo aan te passen dat AI-ontwikkelaars muziek die online staat mogen gebruiken voor de ontwikkeling van nieuwe programma's en modellen. McCartney waarschuwt in het interview dat deze nieuwe wetgeving ten koste gaat van de creativiteit van artiesten.

Vanaf 28 januari kunnen culturele organisaties en makers op Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten terecht op rijkscultuurfondsen.org. Deze nieuwe website is een overzichtelijke wegwijzer van de zes rijkscultuurfondsen, waar een selectie van subsidiemogelijkheden te vinden is. Eén van de belangrijkste functies van de website is de digitale aanvraaghulp; een op maat gemaakte filtertool waarmee de gebruiker binnen twee stappen de regelingen ziet die het beste passen bij diens culturele plannen

De website is ontstaan in samenspraak met culturele makers en organisaties op de ABCSSS-eilanden. Uit gesprekken, werkbezoeken en uitwisselingen ontstond het idee om een digitale plek in te richten waar makers en organisaties eenvoudig een passend fonds en bijbehorende subsidieregelingen kunnen vinden. Rijkscultuurfondsen.org is een centraal platform dat aanvragers stap voor stap begeleidt naar de mogelijkheden die het beste aansluiten bij hun culturele plannen.